TOBB Gıda Meclis Başkanı Buzbaş: Küresel emtia artışı gıda fiyatlarını vuracak

Mehmet Hanifi GÜLEL

Küresel emtia fiyatla­rında son üç aydır bir hareketlenme yaşan­dığını aktaran TOBB Gıda Meclis Başkanı Necdet Buz­baş, “FAO Global Besin Fi­yatları Endeksi, kasım ayın­da 127,5 kıymetiyle son 19 ayın en yüksek sevi­yesine ulaştı.

Yurt dışından ithal ettiğimiz bit­kisel yağlar ve yem hammad­deleri fiyatla­rındaki artışlar yurt içinde bir­çok temel besin mad­desi fiyatlarında da artı­şa neden olacak ve enflasyon ile çabada zorlukları ar­tıracak. Ayrıyeten, besin eserleri ihracatını da olumsuz etkile­yeceğini öngörmek, buna nazaran yeni pazarlar üzerinde çalış­mak kaçınılmaz olacak” dedi.

Daha evvel 2024 yılı için “Tür­kiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’nın fiyat istikrarı ve finansal dengeyi sağlamasın­daki muvaffakiyete bağlı olarak şe­killenecek” sözünü kullan­dığını aktaran Buzbaş, 2024 yılı ekonomik durumu biraz gecikmeli de olsa tam işaret ettiğim şekil­de ger­çekleştiğini söyledi. Buzbaş, göz arkası edilmemesi gereken öteki değerli bahislerin 6 Şu­bat 2023 sarsıntısının ortaya koyduğu izlerin süratle iyileşti­rilme eforları ve bulunduğu­muz coğrafyada meydana ge­len çatışmaların ekonomik, toplumsal ve siyasi tesirleri dikkat çekti.

Gıda kırılganlıklardan daha az etkilendi

Yenilenen iktisat yöneti­minin işbaşına geldiği Hazi­ran 2023’ten yaklaşık bir yıl sonrasında, talebi kı­sarak fiyat istikra­rı sağlama çaba­larının ekono­mideki somut kırılganlıkla­rının sonuç­ları yaşan­maya başladı­ğını söz eden Buzbaş, “2024 yılı ikinci ve üçüncü çeyre­ğinde GSYH’de büyüme ya­vaşlarken, sanayi sektörün­de ikinci çeyrekte yüzde 1.8 ve üçüncü çeyrekte yüzde 2.2 ile daralmalar yaşandı. Besin eserlerinin yaşamsal vaz­geçilmezliği ile tüketiminin ertelenemez karakteri, besin endüstrisinin kelamı edilen kırıl­ganlıklardan daha az etkilen­me ve istikrarla büyümesinin devam etmesine neden oldu” diye konuştu.

Türkiye Sektörel PMI En­deksi Kasım 2024’te, eşik de­ğeri 50’nin üzerinde olan tek kesimin 52.2 bedeliyle gıda­nın olduğunu belirten Buz­baş, “Gıda bölümünün 2024 yılı büyümesinin (hanehal­kı besin harcamaları he­sabıyla) bir evvelki yı­la nazaran yüzde 19.7 olacağı varsayım ediliyor. Eko­nomideki en büyük sorunu­muz enf­las­yon. Bilhassa besin ürünle­rindeki enflasyon yüksekli­ği, geniş halk kitlelerini hayat pahalılığı olarak değerli öl­çüde etkiliyor. Tarım üretici fiyat endeksi Kasım 2024’te on iki aylık ortalama yüzde 48.83 bedeliyle, besin ürün­lerinde girdi fiyatlarındaki yüksek maliyetin kök neden­lerine işaret ediyor” açıkla­masında bulundu.

“Faizler yeni yatırımların ertelenmesine yol açıyor”

Gıda eserlerindeki enf­lasyonun, manşet enflas­yonun genelde üzerinde seyrettiğini kaydeden Buz­baş, Kasım 2024’te Tüke­tici Fiyat Endeksi (TÜFE) aylık yüzde 2.24, yıllık yüz­de 47.09 olarak gerçekleşir­ken, besin eserlerinde TÜFE aylık yüzde 5.1, yıllık yüzde 48.47 kıymetleriyle manşet enflasyonun üst sıralarında yer aldığını bildirdi.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Banka­sı’nın enflasyonla mücade­le programının büyük ölçü­de para siyaseti araçlarına dayandırılması, kendileri­nin de tabir ettiği üzere besin enflasyonunu gayret sa­hası dışına ittiğini belirten Buzbaş, “Enflasyonun farklı nedenlere bağlı olarak aylar itibariyle değişkenlik gös­termesi yatırımların plan­lanması bakımından endi­şe yaratmakta ve belirsizlik­ler taşıyor. Bankalarda ticari kredilerindeki faiz oranları yüksekliği yanında kredi al­manın zorlukları yeni yatı­rımların ertelenmesine yol açıyor” dedi.

Buzbaş, OECD Ekono­mik Görünüm Raporuna gö­re, 2024’te büyümenin yüz­de 3’ler civarında seyretme­si, enflasyonunun düşmeye devam etmesi (G20 ülkele­rinde ortalama yüzde 5.4’ler­den yüzde 3.3’lere), işsizliğin düşük, gerçek gelirlerin artaca­ğı tespitleri besin eserleri ih­racatını olumlu etkilediğine dikkat çekti. Buzbaş, şöyle de­vam etti: “2024 yılı Ocak-Ka­sım periyodu besin eserleri toplam ihracatımız 23 mil­yar 887 milyon 98 bin dolar (tarım eserleri hariç) olarak gerçekleşmiş, geçen yılın birebir periyoduna nazaran yüzde 5.6’lık bir artış sağlandı.

Aynı dö­nemde besin bölümü 9 milyar 220 milyon 456 bin dolar it­halat ile dış ticaret fazlası ve­ren bir kesim olma özelliğini devam ettirdi. ‘Perşembenin gelişi çarşambadan bellidir’ halk ortasında sıkça kulla­nılan bir deyiş, 2025 yılının 2024’ten aldığı meseleler yü­küyle daha sıkıntı geçeceğinin yalın sözü. Bir yandan 6 Şu­bat sarsıntısının yaralarının süratle sarılması ve bunun fi­nansal karşılığı, öbür yandan yüksek enflasyon ile yapılan uğraşta sıkılaşan mali şartlar ile yatırımların ya­vaşlaması, işsizliğin artması ve hane halkı tüketim harca­malarının sonlandırılması (oluşan hayat pahalılığı sonu­cu) üzere ardışık sıkıntılar.”

Yatırımlar rekabet ve verimliliğe kayacak

Kısacası hem yurt içi hem global piyasalarda belirsiz­lik hakim olduğunu ileten Buzbaş, dallara nazaran fark­lılıklar gösterse de yapılacak yatırımlar daha çok rekabet gücü ve verimliliğin artırıl­masına yönelik otomasyon, robotik, yenilenebilir güç, dijitalleşme ve iklim değişik­liğini hafifletecek özellikli ya­tırımlar olacağını vurguladı. Buzbaş, yatırımların finans­manı yurt dışı kaynaklardan sağlanacağını da belirtti.

Reel dalı bu yıl çokça zorlayacak kaideleri ise Buz­baş, şunları sıraladı: “Dezenf­lasyon süreci politikaların­dan bir evvelki yıla nazaran daha katı etkilenecek; sermaye ye­terliliği, nakit akışı ve alacak­ların idaresi özel dikkat ve idare gerektirecek, mali yapısı sağlam olan firmalar da yaşanan belirsizlikler ne­deniyle kârsızlık ve satış ka­yıpları yaşayabilecek.”

“Para siyasetine ihtiyatlı yaklaşılmalı”

Yeni yıl ile birlikte fiyat artışları, vergi artışları (yeniden değerleme etkileri), yılın birtakım aylarında güç fiyatlarındaki artışlar enflasyon ile uğraşta aksilikler ve zahmetler oluşturacağını kaydeden Buzbaş, “Öngörülen gayelere ulaşmada vakit uzayabilecektir. Para siyasetine ihtiyatlı yaklaşılmalı, Merkez Bankası’nın siyaset faizini düşürmek için makul enflasyon oranı ve gevşeyen işgücü piyasasının hareket alanını kullanmasına sabır göstermeliyiz.

Aksi halde bir 200 baz puan faiz indirimine iki yıllık dezenflasyon uğraşını feda etmiş oluruz. 2025 yılının çözülmesi beklenen en acil sorunu enflasyonun kısa müddette makul seviyelere çekilmesi ve hayat pahalılığının durdurulması” dedi.