Eşit-siz ‘sera gazı politikası’ cep yakacak

Başak Parıltı GÖKÇAM

İklim değişikliği sonucu artan sıcaklık ve karbon­dioksit ölçüsündeki ar­tış, tarımı da olumsuz etkili­yor. WWF-Türkiye bilgilerine nazaran her 10 çiftçiden 9’u top­rağın sıhhatinden ve gelece­ğinden telaş duyuyor. Çiftçi­lerin yarısından fazlası, önü­müzdeki 10 yıl içinde üretimi azaltacağını yahut büsbütün üretimden çekileceğini söy­lüyor.

Bunun yanı sıra çiftçi­ler; tüketicilerin besine harca­dıklarının daha azını alıyorlar. Zira çağdaş besin sistemleri maliyetleri sürece, taşıma ve pazarlama üzere katma bedelli bileşenlere yönlendiriyor.

Potsdam İklim Tesiri Araş­tırma Enstitüsü (PIK) tara­fından yapılan ve Nature Fo­od mecmuasında yayımlanan ye­ni bir çalışmaya nazaran ziraî iklim siyasetleri besin fiyatla­rına değerli ölçüde tesir ediyor. Buna nazaran katma kıymetli bile­şenler daha güçlü ülkelerde tüketici fiyat değişikliklerinin tamponlarken, tarım maliyet­lerinin baskın olduğu düşük gelirli ülkeler iklim siyasetleri nedeniyle besin fiyat artışlarını yönetmede daha büyük zorluk­larla karşı karşıya kalıyor.

Almanya’da farklı, Afrika’da farklı…

Çalışmaya ait açıklama­da bulunan başyazar ve PIK bi­lim insanı David Meng-Chuen Chen, “ABD yahut Almanya gi­bi yüksek gelirli ülkelerde, çift­çiler besin harcamalarının dört­te birinden daha azını alırken, tarım maliyetlerinin besin fi­yatlarının daha büyük bir kıs­mını oluşturduğu Sahra Altı Afrika’da bu oran yüzde 70’in üzerindedir.

Bu fark, besin sis­temlerinin bölgeler ortasında ne kadar farklı işlediğini vurgulu­yor. Araştırmacılar, ekonomi­ler geliştikçe ve besin sistemleri endüstrileştikçe, çiftçilerin besin dolarının ‘çiftlik payı’ olarak bi­linen bir ölçüt olan tüketici har­camalarından giderek daha az hisse alacağını öngörüyor” dedi.

Çalışma, 136 ülkede 11 besin kümesi ile gerçekleştirildi. Se­çilen besin kümelerinde besin fi­yat bileşenlerini değerlendir­mek için istatistiksel ve süreç tabanlı modellemeyle birleş­tirme yapıldı.

Hem konutta hem de dışarda tüketilen besin fiyat­larının incelendiği araştırma­ya yönelik bilgi veren David Meng-Chuen Chen, “Çoğu mo­del çiftlik maliyetlerinde duru­yor, lakin biz bakkala ve hatta restorana yahut kantine kadar gittik. Araştırmacılar, tüm gı­da kıymet zincirini tahlil ede­rek, sera gazı azaltma politika­larının tüketicileri nasıl etki­lediğine dair yeni içgörüler de sağladı.

Tarımda emisyonla­rı azaltmayı amaçlayan iklim siyasetleri, bilhassa tüketici­ler için, ekseriyetle artan besin fiyatları konusunda endişele­re yol açıyor. Tahlilimiz, mo­dern besin sistemlerinin uzun tedarik zincirlerinin, özellik­le daha güçlü ülkelerde, tüke­tici fiyatlarını ani artışlardan koruduğunu gösteriyor” değer­lendirmesinde bulundu.

Etkiyi yeniden düşük

“Daha varlıklı ülkelerdeki tü­ketici besin fiyatları, üretici fi­yatları 2050 yılına kadar 2,73 kat daha yüksek olsa bile, ik­lim siyasetleriyle 1,25 kat da­ha yüksek olacaktır. Buna kar­şılık, düşük gelirli ülkelerde, argümanlı iklim siyasetleri altın­da tüketici besin fiyatları 2050 yılına kadar 2,45 kat artarken, üretici fiyatları 3,3 kat arta­caktır. Düşük gelirli ülkelerde bile tüketici fiyat artışları çift­çilere nazaran daha az bariz ol­sa da, düşük gelirli ülkelerde­ki insanların kâfi ve sağlıklı besine erişimini tekrar de zor­laştıracaktır” dedi.

“Uzun vadede tarımı korumak için olmazsa olmaz”

Çalışmanın sonucunu kıymetlendiren PIK İklim Dayanıklılığı Araştırma Departmanı Başkanı ve yazar Herann Lotze- Campen, “İklim siyasetleri kısa vadede tüketiciler, çiftçiler ve besin üreticileri için zorlayıcı olabilir. Lakin uzun vadede tarımı ve besin sistemlerini korumak için olmazsa olmazdır.

İddialı iklim siyasetleri ve emisyon azaltımları olmadan, eser hasadı başarısızlıkları ve tedarik zinciri kesintileri üzere engellenmemiş iklim değişikliğinin çok daha büyük tesirleri besin fiyatlarını daha da yükseltebilir. İklim siyasetleri, adil karbon fiyatlandırması, savunmasız bölgeler ve nüfus kümeleri için finansal dayanak ve sürdürülebilir çiftçilik uygulamalarına yatırım üzere üreticilerin ve tüketicilerin problemsiz bir formda geçiş yapmasına yardımcı olan düzenekleri içerecek biçimde tasarlanmalıdır” dedi.

Az kazanan yeniden üretici oldu

Zengin ülkelerde, ham hususların maliyetin yalnızca küçük bir kısmını oluşturduğu ekmek, peynir yahut şekerleme üzere işlenmiş eserlerin giderek daha fazla satın alındığını belirten PIK bilim insanı ve müellif Benjamin Bodirsky de, “Fiyatın büyük kısmı sürece, perakende, pazarlama ve nakliye için harcanıyor. Bu ayrıyeten tüketicilerin, kirlilik vergileri yahut arazi genişlemesine getirilen kısıtlamalar üzere iklim siyasetlerinin neden olduğu çiftlik fiyatlarındaki dalgalanmalardan büyük ölçüde korunduğu manasına geliyor, fakat tıpkı vakitte çiftçilerin aslında ne kadar az kazandığını da vurguluyor” diye konuştu.