Yeşil binanın adı var, kendi yok

Başak Işık GÖKÇAM

Kentler, yeşil dönü­şüm tesiriyle büyük bir değişim sürecin­den geçiyor. Bu dönüşüm rüzgârından en çok etkile­nen alanlardan biri de ya­pılaşma. Zira artık gün­demimizde kent değil ‘yeşil kent’, bina değil ‘yeşil bina’ çimento değil ‘yeşil çimen­to’ seçeneği var. Pekala Türkiye yeşil bina varlığı konusunda nerede konumlanıyor? Etraf Dostu Yeşil Binalar Derneği (ÇEDBİK) Yönetim Kurulu Lideri Mehmet Sami Kılıç ile ülkemizdeki yeşil yapılaşmayı konuştuk.

Türkiye’de yeşil sertifika­lı bina adedinin 2024 yılı so­nu prestijiyle 700 civarında olduğu bilgisini veren ÇED­BİK Başkanı Mehmet Sami Kılıç, “Bir öbür deyişle bu ra­kamın toplam bina stoğuna oranı yüzde 1’in bile olduk­ça altında ki bu durum ülke­nin sürdürülebilirlik hedef­lerine ulaşma yolunda önem­li bir eksikliğe işaret ediyor. Yeşil bina oranının artırıl­ması, sadece yeni inşaat projelerinde etrafa duyar­lı uygulamaların hayata ge­çirilmesiyle hudutlu değil, ay­nı vakitte mevcut yapıların sürdürülebilir standartlara uygun formda dönüştürül­mesini de kapsıyor.

Ancak bu süreç hem maliyet hem de lo­jistik açıdan önemli zorlukla­ra neden oluyor. Mevcut bina stoğunun büyük kısmı güç verimliliği, su tasarrufu ve etraf dostu gereç kullanımı üzere temel yeşil bina kriterlerini karşılamı­yor. Bununla birlikte, sektör­de bu husustaki farkındalığın gereğince gelişmediğini söy­lemeliyim” dedi.

Yüz milyarlarca dolarlık finansman ihtiyacı

Tamamen yeşil bir ülke ol­ma maksadının, Türkiye’nin 2053 yılına kadar karbon nötr bir ülke olma gayesiyle direkt kontaklı olduğu­nu söyleyen ÇEDBİK Başka­nı Kılıç, “Bu dönüşüm için ge­reken finansman muhtaçlığının kesin bir sayı olmasa da 500 milyar dolar ila 1 trilyon dolar ortasında olduğu öngö­rülüyor.

Her durumda yüz milyarlarca doları bulan bir finansman gereksinimimiz var. Kelam konusu kaynak, uluslara­rası finans kuruluşlarından sağlanacak krediler, devle­tin sunacağı teşvikler, özel kesim yatırımları ve güç performans kontratları üzere yenilikçi finans­man modelleriyle sağlanabilir. An­cak, bu yatırımla­rın hakikat yönlen­dirilmesi ve tesirli bir biçimde kulla­nılabilmesi için kapsamlı bir ulusal planlama stratejisine muhtaçlık var. Bu strateji, mev­cut binaların yenilenmesini ve yeni inşaatlarda sürdürü­lebilirlik standartlarının uy­gulanmasını içeriyor olmalı” diye konuştu.

Tasarruf sağlayacak altyapı geliştirilmeli

Dönüşüm sürecinde ener­ji verimliliği yüksek yalıtım sistemlerinin mevcut bina­lara entegre edilmesi, yeni­lenebilir güç sistemleri­nin yaygınlaştırılması ve su tasarrufu sağlayan altyapı­nın geliştirilmesi üzere adım­ların kritik kıymete sahip ol­duğunu belirten Kılıç, “Aynı vakitte, toplum genelinde yeşil bina kavramına ait farkındalığın artırılması ve bu alanda uzmanların yetiş­tirilmesi de süreç için hayati değer taşıyor.

Çevresel, eko­nomik ve toplumsal açıdan bü­yük yararlar sağlayacak bu dönüşüm, uzun vadede hem etrafın korunmasını hem de güç maliyetlerinin dü­şürülmesini sağlayarak, ya­pılan yatırımları ziyadesiyle karşılayacaktır. Fakat bu­nun başarılabilmesi için ulu­sal çapta bir seferberlik ve sürdürülebilir bir finansman modeli oluşturulması gere­kiyor” değerlendirmesinde bulundu.

Türkiye’de inşaat sektö­rünün yeşil dönüşüm konu­sunda muhakkak bir farkındalık oluşturmayı başarmış olsa da uygulama açısından hala geliştirilmesi gereken birçok değerli alan olduğunu söyle­yen Kılıç, “Orta vadede sektö­rün; yenilenebilir güç en­tegrasyonu, güç verimlili­ği ve sürdürülebilir materyal kullanımı üzere kritik alanlar­da daha çok yatırım yapacağı­na, uzun vadede ise daha en­tegre ve döngüselliği temel alan yapılı bir etrafa doğ­ru ilerleyeceğimize inanıyo­rum.

Yeşil dönüşüm, yalnızca bir bölümün gayretleriyle ger­çekleşecek bir amaç değil. Bu noktada kamu, özel bölüm, STK’lar ve bireyler arasın­daki ortak çalışma ve bilinç­lendirme süreçleriyle gerçek dönüşümün mümkün olabi­leceğini düşünüyorum” dedi.

Kentsel dönüşüm fırsat lakin kriterlere dikkat edilmiyor

Depreme dayanık­lılık konusunda farkındalık ol­masına rağ­men, bina sto­ğunun çok büyük bir kısmının hala riskli durumda olduğunu belirten Kılıç, “Kentsel dönü­şüm projeleri bu sorunun çö­zümü için bir fırsat olsa da, bu projelerde sürdürülebilirlik kriterlerine gereğince dikkat edilmediği görülüyor.

Depre­me güçlü ve birebir zaman­da güç verimli yapıların in­şa edilmesi, bu iki kritik soru­nu bir ortada ele alan tahlil modellerine odaklanılmasıy­la mümkün olabilir. ÇEDBİK ve İBB iş birliği ile geliştiren BUILD4GREENIST proje­si ile kentsel dönüşüm proje­lerinde yeşil dönüşüm kav­ramını eklemek maksadıyla bir kılavuz hazırlığındayız” dedi.

Kentsel dönüşüm projele­riyle birlikte büyük miktarlar­da inşaat atığı oluştuğunu da vurgulayan Kılıç, “Bu atıkların büyük bir kısmını beton, me­tal, cam ve plastik gereçler oluşturuyor. Atıkların dönüş­türülmesine yönelik mevzu­atlar bulunmakla birlikte, bu uygulamaların alandaki et­kinliği şimdi istenen seviye­de değil. Geri dönüşüm tekno­lojilerinin yaygınlaştırılması ve inşaat atığı idaresi konusundaki kontrollerin ar­tırılması epeyce önemli” di­ye ekledi.

Sektörde bilgi eksikliği var

Sektörde yer alan küçük ve orta ölçekli işletmelerde yeşil bina uygulamalarının ekonomik yararları ve uzun vadeli tesirleri konusunda bilgi eksiklikleri olduğunu belirten ÇEDBİK Başkanı Mehmet Sami Kılıç, “Eğitim programlarının yaygınlaştırılması hayli önemli” dedi.

Zorunlu mevzuatlar Yaygınlaştırılmalı

Kamunun yeşil dönüşüm konusunda çeşitli çalışmaları olsa da, bu çalışmaların aktiflik düzeyinin artırılması gerektiği yorumunu yapan ÇEDBİK Başkanı Mehmet Sami Kılıç, “Özellikle binalarda güç verimliliği ve yenilenebilir güç kullanımına yönelik mecburî mevzuatların daha yaygın hale getirilmesi gerekiyor. Kamu projelerinde öncü niteliğinde yeşil bina standartları uygulaması yaygınlaştırılabilir. Başka yandan finansal dayanak sistemlerinin yeşil dönüşüm projelerine ayrılacak ödeneklerle daha tesirli hale getirilmeli gerekiyor” diye konuştu.

En büyük sorun finansman yetersizliği

Finansman kaynaklarının yetersizliği ve sürdürülebilir projeler için özel teşvik düzeneklerinin eksikliği karşılaşılan en büyük sıkıntılar ortasında yer aldığını belirten ÇEDBİK Başkanı Mehmet Sami Kılıç, “Yeşil dönüşüm için gerekli olan yenilikçi gereç ve teknolojilerin yüksek maliyetleri ise bölümün bu dönüşümü benimsemesini zorlaştırıyor. Bununla birlikte, uzman insan kaynağının yetersizliği ve mevzuat ahenk süreçlerindeki zorlukları dönüşümün önündeki maniler olarak sıralayabiliriz. Bu noktada finansman arayışının özel bölümü, daha az maliyetli ama sürdürülebilir olmayan seçeneklere yönlendirdiğini söylemek mümkün” dedi.