Uzmanlar, İsrail-İran çatışmasının küresel gaz piyasasına etkisini değerlendirdi
İsrail’in 13 Haziran’da İran’ın farklı kentlerindeki nükleer tesisler başta olmak üzere ordunun üst komuta kademesini de amaç olan geniş çaplı ataklar düzenlemesiyle başlayan ve Tahran idaresinin füze ve dronelerle misilleme yaptığı çatışmanın 3. gününe girildi.
Uluslararası Güç Ajansı’ndan dün yapılan açıklamada petrol piyasalarında tedarikin yeterli düzeylerde olduğuna işaret edilirken, Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü’nden (OPEC) de mevcut arz ve piyasa şartlarında inanılmaz tedbirler alınmasını gerektirecek bir durum olmadığı, piyasanın istikrarlı olduğu açıklaması geldi.
“Çatışmayı tırmandırmak İran’ın çıkarına değil”
Uzmanlar, kelam konusu çatışmanın Hürmüz Boğazı’nda petrol ve gaz nakliyeciliğinde mümkün bir aksamayı tetikleyecek düzeye ulaşmayacağını ve global doğal gaz piyasasına tesirinin sonlu olacağını belirtiyor.
Erste Investment Petrol ve Gaz Analisti Tamas Pletser, AA muhabirine yaptığı açıklamada, İran’ın daha çok petrol üreticisi olarak kıymet taşıdığını belirterek, “Şu anda günde biraz fazla olmak üzere 3 milyon varil ham petrol üretiyor. Global ham petrol piyasasına tesiri ise bu çatışmanın ne kadar süreceğine, ABD’nin İran ham petrolüne yönelik hangi yaptırımları uygulayabileceğine, misilleme olarak İran’ın Hürmüz Boğazı’ndaki geçişleri kapatıp kapatamayacağına ya da sınırlayıp sınırlayamayacağına bağlı.” tabirlerini kullandı.
İran’ın Hürmüz Boğazı kartını öne sürmeyeceğine işaret eden Pletser, “Çatışmanın kısa süreceğine inanıyorum zira İran’ın tansiyonu artırmada bir çıkarı bulunmuyor. Bu da Hürmüz Boğazı’na dokunmayacakları manasına geliyor. İran nükleer programından vazgeçmeye yanaşmadığı sürece ek yaptırımlar mümkün görünüyor. Tahminimce petrol fiyatı 2-3 hafta boyunca yüksek düzeylerde kalabilir, akabinde varil başına 70 doların altına düşebilir.” diye konuştu.
Pletser, Hürmüz Boğazı’nın global sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) nakliyeciliği açısından kıymetli bir güzergah olduğuna dikkati çekerek, “Katar gazı da Hürmüz Boğazı’ndan geçiyor. Şayet İran bu geçişi engellerse, bu durum global gaz fiyatlarını üst çekebilir. Lakin bu türlü bir senaryonun gerçekleşme ihtimalini düşük görüyorum.” değerlendirmesinde bulundu.
RIE Güç Jeopolitiği ve Piyasaları Araştırma Vazifelisi Francesco Sassi de İran’daki problemlerin global doğal gaz piyasalarında büyük tesirlere sebep olmasının pek mümkün görünmediğini söyledi.
Sassi, “Küresel tesirlerin ortaya çıkması daha çok Hürmüz Boğazı’ndaki problemlerden ya da çatışmanın öbür bölgesel aktörlere yayılması ve bunun Katar, Irak yahut birebir biçimde İsrail’den yapılan tedariki direkt ya da dolaylı olarak etkilemesi durumunda mümkün olabilir.” sözlerini kullandı.
Hürmüz Boğazı global güç akışında önemli rol üstleniyor
Dünyanın en hassas güç yollarından biri olan Hürmüz Boğazı, Basra Körfezi’ndeki petrol ve LNG üretim merkezlerini Umman Denizi üzerinden memleketler arası piyasalara bağlayarak global güç akışında önemli rol üstleniyor.
Orta Doğu menşeli ham petrol ve kondensatın günlük 17 ila 20 milyon varillik kısmı bu dar su yolunu kullanarak dünya pazarlarına taşınırken, Hürmüz Boğazı böylelikle global petrol ticaretinin yaklaşık üçte birinin gerçekleştiği kilit bir geçit pozisyonuna geliyor.
Bu akışın yaklaşık yüzde 70’i Asya ülkelerine yöneliyor ve başta Çin, Japonya, Hindistan ve Güney Kore olmak üzere, Singapur, Tayland, Pakistan ve Filipinler üzere ülkeler de bu sınırdan gerçekleşen tedarike en fazla bağımlı olan bölgeler ortasında yer alıyor.
Benzer halde, Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri’nden çıkan LNG’nin neredeyse tamamı tekrar Hürmüz üzerinden sevk edilirken, bu da kelam konusu boğazı global LNG ticaretinin yaklaşık yüzde 20’sinin geçtiği bir merkez haline getiriyor ve Avrupa da bu sevkiyatın değerli bir müşterisi olarak öne çıkıyor.
Hürmüz Boğazı’ndan yapılacak geçişlerde mümkün bir aksamanın, global petrol ve LNG fiyatlarını üst istikametli destekleyeceği öngörülüyor.
Hürmüz Boğazı en son 1984’te kapatıldı
Enerji data tahlil firması Kpler’in datalarına nazaran, 2024 başından bu yana deniz yoluyla ticareti yapılan petrolün yüzde 34’ü Hürmüz Boğazı’ndan geçti. En son 1984’te İran-Irak Savaşı sırasında yaşanan ve “Tanker Savaşı” olarak bilinen devirde fiilen kapanan boğaz, global gaz ve petrol sevkiyatı için kritik bir darboğaz pozisyonunda bulunuyor.
Ancak deniz trafiği izleme platformu MarineTraffic datalarına nazaran, bölgedeki ticari gemi hareketlerinde şu ana kadar kayda bedel bir değişim yaşanmadı. Datalara nazaran, Hürmüz Boğazı etrafında şu anda 1948 ticari gemi bulunuyor. Son 24 saat içinde 97 gemi bölgeye giriş yaparken, 85 gemi çıkış yaptı. Birebir devirde 17 tanker giriş, 17 tanker çıkış yaptı ve bölgede toplam 116 tanker seyrediyor.
