Üretim gücümüz erozyona uğruyor iki yıl sonra üretici kalmayacak

Nurdoğan A. ERGÜN

Türkiye hazır giysi ana sa­nayi içerisinde yarattı­ğı katma bedelle kıymetli bir ihraç kalemi olan triko sek­törü, üretim ve ihracatta alarm veriyor. Son devirde finansal darboğaza birtakım bölüm firmala­rı, günü kurtarabilmek için ma­kinelerini satışa çıkarırken birtakım firmalar da istihdam üzere alan­larda küçülme yoluna gidiyor. İhraç kilogram fiyatı 27 dola­ra yaklaşan triko bölümü, hala Türkiye ihracatında ‘stratejik’ bir ehemmiyete sahip.

“Sözün bittiği yerdeyiz” diyen Triko Sanayici­leri Derneği (TRİSAD) Başka­nı Mustafa Balkuv, triko sektö­rünün yaşadığı yapısal sorunla­ra ve son devirdeki ekonomik baskılara dikkat çekerek üretim gücünün süratle erozyona uğradı­ğını, mevcut ekonomik progra­mın ihracatçıyı taşıyamayacak noktaya getirdiğini söyledi. 2023 yılında 2 milyar 650 milyon do­lar olan triko ihracatının, 2025 yılı sonunda 2 milyar dolara ge­rileyeceği öngörüsünde bulu­nan Balkuv, son iki yılda 650 mil­yon dolarlık bir kayıpla sektö­rün alarm verdiğine dikkat çekti.

Balkuv, “Enflasyonu düşürmek için iki yıldır uygulanan, içinde üretim olmayan programda yük büsbütün ihracatçının sırtına yüklenmiş durumda. Bu yük ar­tık taşınamaz noktaya geldi” ifa­delerini kullandı. İçinde üretim olmayan bir ekonomik progra­mın başarılı olma bahtının dü­şük olduğunu savunan Balkuv, “Sanayi olmazsa ne kalkınma, ne istidam, ne de zenginleşme olur. İki sene sonra enflasyon hedef­lenen seviyeye indirilmiş olsa bile üretim yapacak şirket kalmaya­cak” dedi.

“Altıncı bölgede bile personellik 1200 dolar”

Her yıl yüzde 10 büyüme he­deflenirken küçülme yaşandı­ğını söyleyen Mustafa Balkuv, 2022’deki siparişler geri dön­se dahi talebe karşılık vermekten uzak olduklarını belirtti.

İhra­catçıların güç kaideler nedeniyle kaynaklarını küçülme tarafında kullandığını ve bunun da büyü­me için gerekli yatırımların önü­nü tıkadığını tabir eden Balkuv, “2020 ile 2025 ortasında personellik fiyatları yüzde 420, enflasyon yüzde 260, döviz kuru ise yüz­de 160 arttı. Bu oranlarla ne re­kabet edilir ne yatırım yapılır. Ülkemiz kıymetli olmaktan çıkıp, neredeyse dünyanın en kıymetli ülkesi haline geldi. Üretim üs­sü olarak yatırımlar yaptığımız 6’ncı bölgelerde bile personellik ma­liyetleri bin 200 dolar oldu” yo­rumunu yaptı.

“Triko, hazır giyi­min en güç lakin en katma bedelli alanı” diyen Balkuv, Türkiye’nin genel ihracat kilogram ünite de­ğerinin 1,5 doların altında sey­rettiğini, triko ihracatının ise 27 dolarlık ünite bedeliyle ülke or­talamasının yaklaşık 20 katı da­ha fazla gelir sağladığını belirtti. “Savunma ve mücevher sektö­ründen sonra en çok katma de­ğer yaratan sektörüz” diyen Bal­kuv, “Eğer dokumacılık ve hazır giysi olmasaydı, bugüne kadar 520 milyar dolarlık bütçe açığı veri­lirdi” diye konuştu.

“Yarattığımız mucizeler sürdürülebilir değil”

“30–40 yıldır çalıştığımız müşterilere yalnızca ayakta kal­mak için üretim yapıyoruz” ifa­delerini kullanan Mustafa Bal­kuv, şöyle devam etti: “Bu sürdü­rülemez. Devlete borç verenler değil, yatırım yapan, istihdam sağlayan, ihracat yapan sana­yiciler bedelli olmalı. İki yıldır tıpkı şeyleri konuşuyoruz lakin her sabah daha ağır yükle uya­nıyoruz.

Galiba artık kelamın bit­tiği yerdeyiz. Geç kalınmış olsa da, üretimi destekleyen makro seviyede önemli önlemler alınma­lı.” Son 5 yıldaki personellik ücretle­ri, enflasyon ve döviz kurundaki fahiş artışlara dikkat çeken Bal­kuv, bu orantısız ortamda küçül­meler yaşansa da kesimin mu­cize yaratmaya devam ettiğini söyledi. Balkuv, lakin, bu duru­mun sürdürülebilir olmadığı­nı ve Türkiye’nin kıymetli ölçüde üretim gücünü kaybettiğini sa­vundu.

Adetteki kayıp cirodan fazla

Hazır giysi kesimi içerisinde yarattığı katma bedelle kıymetli bir yer tutan triko kesimi, ihracatta kan kaybetmeye devam ediyor. Kesimin birinci çeyrek datalarına bakıldığında adet bazlı kayıplar, cirosal düşüşün iki katını geçti. Ocak ayında 2024’ün tıpkı ayına nazaran cirosal yüzde 3,87 olurken adetteki düşüş yüzde 7,21’i buldu. Benzeri formda şubat ayında yüzde 12,09’luk ciro kaybı yaşayan bölümün bu aydaki adet kaybı yüzde 18,47 oldu.

Mart ayında da 2024 Mart ayına kıyasla triko ihracatında genel bir düşüş kelam konusu. Hem adet hem de kilogram bazında daha az eser ihraç edildi. Bu ayda kesimin kıymet kaybı yüzde 1,40 olarak kayıtlara geçerken adet farkı yüzde 8,34’e ulaştı. Ölçüdeki sert düşüşe karşılık kıymetin daha az düşmesi ihraç edilen eserlerin ünite pahasında bir artış yaşandığına işaret ederken ihraç kilogram ünite fiyatı 23,32 dolardan 23,76 dolara çıktı.