Uluslararası Tarım ve Finansman Uzmanı Oğuz: Zirai donun zararı 1,5 milyar doları geçmez

Türkiye’de zirai don zara­rının sonlu olacağı be­lirtiliyor. Zirai don olayı­nın mümkün tesirlerini DÜN­YA’ya açıklayan Memleketler arası Tarım ve Finansman Uzmanı İbrahim Oğuz, iç ve ihracatta yaşanacak fiyat artışlarından doğan karlar da düşürüldü­ğünde kelam konusu zararın 1,5 milyar doları geçmeyeceğini söyledi.

Türkiye’de 10-14 Ni­san’da yaşanan zirai don olayı­nın kimi meyvelerde son 26 yılın en geniş ve yüksek rekolte kay­bının yaşanmasına işaret etti­ğini kaydeden İbrahim Oğuz, 65 vilayette tesirli olduğu istikametinde açık­lamalar olsa da 36 vilayette tesirli ol­duğunu belirtti.

22-23 Şubat’ta Akdeniz Bölgesi’nde yaşanan don olayının Ha­tay, Osmaniye, Adana ve Mersin vilayetlerinde narenci­ye ve erkenci mey­velere geniş kap­samlı ziyan verdi­ğini de hatırlatan Oğuz, narenciye­de yaşanan hasa­rın daha yaraları sarılmadan ülke sathında ikin­ci dalga zirai don olayı ile bir­çok meyvede önemli oranda arz daralmasına neden olacağı­nı söyledi.

Bu kadar geniş çap­ta yaşanan don olayının makro ve mikro ekonomik etkileri­nin kuşkusuz olacağını vurgu­layan Oğuz, “Yıllık meyve üre­tim ölçümüz 28 milyon ton. Meyveciliğin toplam pahası ise yıllık kabaca 14 ile 15 milyar do­lar. Kelam konusu donun tesir alanı ve etkilenmiş eser yelpazesine bakıldığında kolay hesapla 4-5 milyar dolar ziyan hesaplanıyor.

Hem ülke içinde hem de ihra­catta yaşanacak fiyat artışların­dan doğan karlar da hesap­lanan ziyandan düşürüldüğün­de kelam konusu toplam zararın 1,5 milyar doları geçmeyecek­tir. Gerçekten geçen yıldan kalan TARİŞ’in elinde önemli miktar­da kuru üzüm, TMO ve tücca­rın elin fındık, Malatya’da tüc­carların elinde 50 bin ton kuru kayısı bulunuyor. Tüm bu veri­ler dikkate alındığında yaşanan donun makroekonomik hasarı beklentilerin bilakis düşük çı­kacağı öngörülmeli” dedi.

Zirai donun kapsam alanına bakıldığında kayısı, üzüm, ceviz, badem, elma, kiraz, Trab­zon hurması, vişne ve fındık üzere eserlerinin daha fazla etkilen­mesi beklendiğini aktaran Oğuz, nar, Antep fıstığı, incir ve zey­tin üzere eserlerde rekolte düşü­şü ve arz ıstırabı beklenmediği­ni kaydetti. Armut, şeftali, nek­tarin, kivi ve çay üzere eserlerde düşük oranlarda hasar beklen­diğini bildiren Oğuz, “Manisa ve Denizli’yi etkileyen zirai don, kuru üzümde önemli rekolte kay­bına neden olacak. Fındıkta ise Samsun ve Kastamonu vilayetlerinin tamamı dondan etkilenmiş gö­züküyor” sözlerini kullandı.

Tek yıllık bitkilerde tesiri az

Elma üretiminde öne çıkan Niğde, Kayseri ve Isparta’nın önemli don hasarı aldığına dik­kat çeken Oğuz, elma yetiştiri­ciliğinin ağır olduğu Antalya Korkuteli, Van, Iğdır, Hakkari üzere vilayetlerde ise bir zararın bek­lenmediğini aktardı. Yeniden don nedeniyle ceviz ve ayva üzere ürünler­de önemli kayıpla­rın beklendiğine vurgu yapan Oğuz, “Şeftali ve nek­tarin üretiminde kıymetli hisseye sa­hip Tokat ve Sam­sun vilayetleri de önemli oranda dondan et­kilenen vilayetler. İhracatta değerli bir kalem olan kiraz üretiminde erkenci bölgelerde sorun bek­lenmezken, orta ve geç üretim yapılan bölgelerde önemli hasar olacağı öngörülüyor” açıklama­sında bulundu.

TARSİM’e maliyeti 100 milyon $’ı bulabilir

Don felaketinin yalnızca ülke­mizde yaşanmış olması mutla­ka dikkate alınması gerektiğini tabir eden Oğuz, yaş meyve te­min edilebilecek Azerbaycan, İran ve Özbekistan üzere ülkeler­den elma, kiraz, üzüm üzere ürün­lerin arz daralmasını ithalat ile dengeleyebileceğini vurguladı.

Don vuran badem ve ceviz üzere eserlerde esasen ithalatçı ülke olduğumuzu, fakat bu yıl öze­linde ithalatın artış gösterebile­ceğini lisana getiren Oğuz, şunları kaydetti: “Don olayı meyve suyu üzere ziraî endüstriye de olum­suz tesirleri olacak. Ekonomik zararın tarım sigortası ve tarım finansmanı boyutları da ayrıyeten pahalandırılacak. TARSİM’in bu felakette 100 milyon dolar civarında bir hasar ödemesi ya­pacağı öngörülüyor.

Tarım ban­kacılığı açısından bir maliyeti şimdilik hesaplamak mümkün değil. Zirai don yaşamış üretici­lerin, Ziraat Bankası’ndan kul­landıkları sübvansiyonlu kre­dilerinin ertelenmesi için muh­temelen çalışma başlatılacak. Özel bankalar ise meyveciliğin ağır ve tarım finansmanın ge­niş kullanıldığı vilayetlerde faiz affı yahut vade erteleme üzere yakla­şımlar sergilemek durumunda kalacaklardır.”

Türkiye topraklarının %16,7’si sigortalı

TARSİM Genel Mü­dürü Bekir Engürü­lü ile yaptığı görüş­mede, “Bakanlık ve TARSİM alanda, hasar tespitleri en erken sonucu on gün içinde alı­nacak. Türkiye’de TARSİM sigortası yaptırma oranının her geçen yıl yükseliyor ve TARSİM poliçesi yaptıran herkesin ziyanının poliçe kapsamında karşılanacak” dediğini ileten Oğuz, “Türkiye’de çiftçi­lerin %50’si TARSİM poliçesi yaptırıyor. Toprakların %16,7’si TARSİM sigorta kapsamında. 20 milyon hektardapoliçe kesilmemiş gözükü­yor. Üretici TARSİM’i bankalardan kredi çekmek için mecburî gördü­ğünden ötürü en düşük pahadan sigortalıyor. Hatta kredi çeken birtakım üreticiler TARSİM yaptırdığından haberi bile olmuyor” dedi.

Şubat ayındaki don limon ve portakal ağaçlarını kuruttu

Donla ilgili en çok sorulan sorunun “Yaşanan don felaketi önlenebilir miydi?” olduğunu aktaran Oğuz, zi­rai donun bir doğal olay olduğunu ve açık şartlarda yapılan üretimde -8 derecenin altındaki sıcaklıklar­da zararın önlenmesinde teknik an­lamda mümkün olmadığını söyledi. Son yaşanan don Orta, Batı ve Doğu Anadolu’da engellenmesinin müm­kün olmadığını vurgulayan Oğuz, “Geçiş bölgelerinde hafif don önle­nebilirdi.

Şubatta Akdeniz’deki don olayı limon ve portakal ağaçlarını kuruttu. Bu nedenle gelecek beş yıl­da limon ve portakalda arz daral­ması beklenirken, öteki meyveler­de ağaçlar dinlenmiş olacağından rekolte artışı yaşanacak. Umarım bu felaketten ders alarak iklime di­rençli bir ziraî üretim alt yapı oluşturabiliriz” sözlerini kullandı.