Ukrayna’dan Rus gazı akışı durdu: ‘Türkiye’nin Avrupa’ya gaz tedarik rolü daha kritik hale geldi’
Rus gazını Avrupa’ya taşıyan en önemli boru sınırları olan Kuzey Akım 1, Kuzey Akım 2 ve Yamal-Avrupa boru çizgileri kullanıma kapanırken, Ukrayna’dan gaz sevkiyatının durması durumunda Türkiye, TürkAkım boru çizgisiyle tek geçiş güzergahı olarak ön plana çıkıyor.
Türkiye ile Rusya ortasında imzalanan mutabakat çerçevesinde, Ocak 2020’de devreye giren TürkAkım projesi, yüksek kapasitesiyle güç denkleminde dikkati çekiyor.
Her biri yıllık 15,75 milyar metreküp kapasiteye sahip iki çizgiden oluşan TürkAkım, bugüne kadar Türkiye’ye 40 milyar, Avrupa’ya ise 53 milyar metreküpten fazla doğalgaz tedarik etti.
Rus yetkililer, Türkiye üzerinden Avrupa’ya toplamda 63 milyar metreküp gaz sevk edilebileceğini belirtmişti.
Öte yandan, Ukrayna’nın, gazın kesilmesinin akabinde Rusya’dan gelen transit fiyatlarında yıllık yaklaşık 800 milyon dolar, Gazprom’un ise gaz satışlarından yaklaşık 5 milyar dolar kaybedeceği iddia ediliyor.
“Türk piyasası değerli bir çıkış noktası”
Uzmanlar, Kiev idaresinin, Rus gazının Ukrayna üzerinden Avrupa’ya sevkiyatını 1 Ocak prestijiyle durdurmasının akabinde, Türkiye’nin Avrupa’ya gaz tedariği konusundaki rolünü kıymetlendirdi.
Erste Investment Petrol ve Gaz Analisti Tamas Pletser hususa ait yaptığı değerlendirmede, Ukrayna’nın bu adımının dolaylı olarak Rusları, Türk pazarına daha fazla gaz satmaya ve hem Mavi Akım hem de TürkAkımı boru sınırları üzerinden daha fazla gaz iletmeye yönlendirdiğini belirterek, “Türk piyasası Rus gaz ithalatı için ana transit güzergahlarının kapanması nedeniyle daha da değerli bir çıkış noktası haline geliyor.” dedi.
Türkiye, Avrupa’ya gaz tedarikine yönelik Türkiye’nin, bölgesel bir gaz ticaret merkezi olmanın yanında Güney ve Doğu Avrupa’ya gaz tedarikinde kritik bir rol oynama konusunda eksiksiz bir pozisyonda bulunduğunu kaydeden Pletser, Türkiye’nin güç konusunda çok sayıda kaynak ülkeye yakın olduğuna ve bu ülkelerden gelen boru sınırlarına mesken sahipliği yaptığına işaret etti.
“Türkiye, doğal gaz için kıymetli bir merkez olabilir”
Pletser, Azerbaycan ve Türkmenistan gazı ve hatta Katar-Türkiye doğal gaz boru çizgisi üzere muhtemel projelerin de rol oynadığı avantajlı coğrafyada siyaset ve güvenlikle alakalı sıkıntıları çözülmesi durumunda birçok fırsatın bulunduğunu belirterek, şunları kaydetti:
“Doğru bir idareyle, Türkiye’nin ticaret merkezi ve tedarik noktası olarak parlak bir geleceği var. Türkiye, doğal gaz için kıymetli bir merkez olabilir ve ülke, Orta Doğu, Karadeniz, Rusya ve Akdeniz gaz kaynakları ile Orta ve Güneydoğu Avrupa’daki ana müşteriler ortasında kıymetli bir aracı rolü oynayabilir.
“Önemli bir rol üstlenecek”
Japonya Güç İktisadı Enstitüsü Kıdemli Ekonomisti Akira Yanagisawa da sevkiyatın durmasından evvel her yıl 45 milyar metreküp gazın, Ukrayna üzerinden Rusya’dan Avrupa’ya sevk edildiğini anımsatarak, “Bu nedenle artık Avrupa, Ukrayna üzerinden yapılan sevkiyatın askıya alınması nedeniyle gaz açığını kapatmak için yurtdışından LNG ithal etmek zorunda kalacak yahut Rusya’dan Türkiye üzerinden boru çizgisiyle gaz sevkiyatını artıracaktır.” sözlerini kullandı.
Yanagisawa, Avrupa’ya sevkiyat konusunda TürkAkım dışında pek seçenek kalmadığına işaret ederek, “Bu nedenle, Türkiye, Rusya’dan Avrupa’ya boru çizgisiyle gaz iletimindeki artan hacmi kabul etmede kıymetli bir rol üstlenecektir.” değerlendirmesinde bulundu.
“Türkiye üzerinden gaz sevkiyatı artabilir”
Oxford Güç Çalışmaları Enstitüsü Araştırma Vazifelisi Zuzana Princova ise mevcut durumda Rusya’nın TürkAkım aracılığıyla Türkiye üzerinden gaz sevkiyatını artırabileceğine işaret ederek, “Eğer Türkiye üzerinden geçen boru sınırlarında boş kapasite varsa, Türkiye, Rus yahut Azerbaycan gazının Avrupa’ya sevkiyatında artış sağlayabilecektir. Bence bu büyük ölçüde bir kapasite problemidir.” açıklamasında bulundu.
Son 20 yılda kurduğu LNG ve Yüzer LNG Depolama ve Gazlaştırma Ünitesi (FSRU) tesisleriyle boru gazının yanı sıra sıvılaştırılmış doğal gaz tedarik kapasitesini de artıran Türkiye, 2024’te yaklaşık 100 milyar metreküp LNG tedarikini öngören mutabakatlara imza attı.
Bu çerçevede Boru Sınırları ile Petrol Taşıma AŞ’ın (BOTAŞ) geçen yıl 4 farklı şirketle imzaladığı sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) tedariki muahedeleriyle LNG atılımı yaptı.
