Türkiye’nin net sıfır hedeflerinde özel sektör bilinci artış kaydetmeli

Hüseyin VATANSEVER

İklim krizi ve global ısınma­nın tesirleri günlük hayata gün geçtikçe daha fazla yan­sıyor. Memleketler arası kurum ve ku­ruluşlar, devletler ve mahallî yöne­timler bu tesirlerle baş edebilmek için çeşitli tedbirleri hayata ge­çiriyor, yasal düzenlemeler yapı­yor ve amaçlar belirliyor.

Kömür ve petrol eserleri baş­ta olmak üzere fosil yakıtların kullanımının azaltılması ve bel­li bir kademeden sonra büsbütün fosil yakıttan çıkılması, yenile­nebilir güç kaynaklarından yararlanma oranının yükseltil­mesi başlı başına bir amaç. Av­rupa Kurulu’nun hazırladığı ve 2030 yılına kadar emisyonları yüzde 55 azaltmayı hedefleyen “55’e Uyum” paketi 2035 yılına kadar gücün yüzde 40 ora­nında yenilenebilir kaynaklar­dan elde edilmesini hedefliyor.

Bununla birlikte Avrupa Birli­ği (AB), 11 Aralık 2019 tarihin­de açıkladığı Avrupa Yeşil Mu­tabakatı (AYM) ile 2050 yılında iklim-nötr birinci kıta olma gayesini ortaya koydu. Birliğin yeni büyü­me stratejilerini şekillendirecek bu maksada ulaşmak hedefiyle AB, tüm siyasetlerini iklim değişik­liği çerçevesinde yine şekil­lendirecek. Endüstriden finans­mana, güçten ulaştırmaya ve binalardan tarıma uzanan bir di­zi alanda AB siyasetlerinde kap­samlı değişiklikler öngören Yeşil Mutabakat, Tek Pazar’ın tesisin­den bu yana AB’nin en büyük gi­rişimlerinden biri olarak değer­lendiriliyor.

Dış ticareti karbon emisyonu şekillendirecek

Söz konusu siyasetlerin ulus­lararası ticareti etkileyecek en kıymetli ögelerinin başında 55’e ahenk paketi çerçevesin­de oluşturulan ve dünyada birinci sefer uygulamaya konulacak olan Hudutta Karbon Düzenleme­si (SKDM) geliyor. Uygulama kapsamında, 1 Ocak 2026 tari­hine kadar olan geçiş dönemin­de, AB’ye ithal edilen kelam konusu eserlerin üretimi etabında salınan karbon emisyonları ile üretim süreçlerinde kullanılan elektriğin üretiminden kaynaklı (dolaylı) emisyonların raporla­ması yapılacak.

Geçiş dönemi­nin tamamlanmasının akabinde başlayacak asıl uygulama dö­neminde ithal eserlere gömülü emisyonlar için AB’de yetkilen­dirilmiş ithalatçılar tarafından AB Emisyon Ticaret Sistemi’n­deki (ETS) haftalık karbon fiyat­ları dikkate alınarak karbon üc­reti ödenmeye başlanacak. İhra­catının yüzde 40’ından fazlasını AB ülkelerine yapan ve Gümrük Birliği güncelleme çalışmaları içinde olan Türkiye için karbon­suzlaşma olgusu ekonomiyi ya­kından ilgilendiriyor.

Yasal düzenlemelerin ötesinde paha üretmenin anahtarı olacak

Paris İklim Anlaşması’nı imza­layan Türkiye, bununla birlikte 2053 yılında “Net Sıfır” hedefi­ne ulaşmayı taahhüt etti. Böyle­ce Türkiye, ülke olarak “Yeşil Dö­nüşüm” gerçekleştirme yüküm­lülüğü altına girmiş oldu. İklim değişikliğinin tesirlerine karşı kı­rılgan ülkeler ortasında yer alan Türkiye Dünya Bankası’nın ra­poruna nazaran değerlendirmeye ta­bi tutulan 10 alandan 9’unda ik­lim krizinin tesirlerine ağır şe­kilde maruz kalacak.

Bu nedenle Türkiye sera gazı emisyonunda tarihi sorumluluğu yüzde 1’in al­tında olmasına karşın net sıfır amacını oluşturdu. TBMM’ye sunulan İklim Kanunu Teklifi ile iklim değişikliği gayret için genel prensipler de belirlendi. Tekli­fin yasalaşması halinde sektörle­rin milletlerarası rekabet gücünün artırılması için daha pak ve da­ha verimli bir üretim süreci yasal garantiye alınmasının sağlan­ması hedefleniyor.

Küresel eğilimler ve düzenle­meler ile birlikte ülke yasal çer­çevesinin oluşmasıyla Türki­ye’de karbon azaltım mekaniz­masına uyumlu hareket etmek özel bölüm için yasal bir zorun­luluk haline gelecek. Bir öteki açıdan bakıldığında üretimi ve rekabetçiliği muhafazanın yanı sı­ra özel bölüm için daha yeşil ol­mak tıpkı vakitte inovasyonun da anahtarı olacak. Daha yeşil yapılamayan bir iş yapış şekli­nin gelecekte düşük pahaya sahip olacağının hatta yok olacağının işaretlerini şimdiden görmek mümkün. Firmaların varlığını müdafaası ve ilerleme kaydetme­leri ile birlikte karbon politikala­rının özümsenmesi gelişimin te­meli olacak.

Ton başına 100 euro ihracatta toplam faydayı aşıyor

SHURA’nın, AB tarafından uygulanan ve 2026’da Türkiye’de devreye girecek SKDM’nin tesirlerini incelediği “SKDM ve Türkiye: Sektörel Etkileşimler, Yarar ve Maliyetler” raporuna nazaran sonda karbon fiyatlandırmasında kritik eşik 100 euro. Demir-çelik, çimento, alüminyum ve gübre bölümlerinin incelendiği raporda, yarar ve maliyetler, mevcut durumun devam ettiği “Olağan Durum” ve sanayi dönüşümünün gerçekleştirildiği “Sanayi Dönüşümü” senaryolarında ele alındı. Buna nazaran oluşturulan olağan durum senaryosunda ton başına 100 euro hudutta karbon fiyatlandırması durumunda, Türkiye›nin ihracatında toplam maliyetin toplam faydayı aşacağı öngörüldü.