Türk bilim insanları ‘deprem kara kutusu’ geliştirdi: 8-10 saniye zaman kazandırıyor
Türkiye’nin bir zelzele ülkesi olduğu gerçeği yaşadığımız acı deneyimlerle sabit… Son olarak Şubat 2023’te Kahramanmaraş merkezli ve etraf vilayetleri de etkileyen zelzelelerde 45 binden fazla vatandaşımızı kaybetti.
Baştayer bilimci Prof. Dr. Naci Görür olmak üzere sarsıntı uzmanları çabucak her gün sarsıntı ikazları yapıyor. Yaşanan her zelzele sonrası değerlendirmeler yapan bilim insanları yüksek riskli bölgelere dikkat çekiyor, alınması gereken önlemleri bıkmasızın lisana getiriyor.
Türk bilim insanları zelzeleye ait pek çok çalışma yürütüyor. Bunlardan biri de ‘deprem kara kutusu’ olarak nitelendirilen ‘Deprem Acil Müdahale Ağı Sistemi’ oldu. Dijital Bağımlılıkla Mücadele Derneği Başkanı ve Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Tuncay Dilci ve grup arkadaşı Emrah Bekçi, sarsıntı Acil Müdahale Ağ Sistemi (DAMAS) ismini verdikleri yenilikçi bir sistem geliştirdi.
Apartmanların kara kutusu
Prof. Dr. Dilci, İHA’ya yeni sistemin ne işe yaracağını ve nasıl çalışacağını ayrıntılarıyla anlattı. Aygıtın özelliğinin apartmanların kara kutusu olması olduğunu söyleyen Tuncay Dilci, “Deprem olmadan evvel apartmana yerleştirilen aygıt apartmana yapılan tüm giriş çıkışları, kaç kişi varsa yüz imajlarıyla birlikte alıyor ve yedi gün boyunca koruma ediyor. Küçük yahut büyük mümkün bir sarsıntı anında apartmanda acil ihtar sistemini devreye sokuyor” dedi.
Yeni sistemin vatandaşlara 8-10 saniye vakit kazandırarak, bulunduğu yeri terk etme imkanı sağlayabildiğini söyleyen Prof. Dr. Dilci şöyle devam etti:
* Enkaz altındaki bireylere ulaşma ismine acil müdahale grubunun süratli uyum ve karar hallerini hızlandırarak, hangi binada meyyit yahut canlı kaç kişi olduğunun datalarını vererek, en azından hayatta olanların kurtarılması ismine hayati ehemmiyet arz ediyor. Böylece enkaz altında hiç kimse kalmıyor.
Enkaz altındakilerle konuşma imkanı sağlıyor
Cihazın enkaz altındaki gaz ve elektrik kaçağını üste bildirebilme özelliğine sahip olduğunu söyleyen Prof. Dr. Dilci, “Sadece enkaz altında değil, rastgele bir yerin altındaki gaz kaçağı konusunda da data verebiliyor. Enkaz altındaki şahıslarla konuşma imkânı sunması da bizim için değerli bir avantaj” tabirlerini kullandı.
Cihazın yararlarına ait bilgi veren Tuncay Dilci şunları söyledi:
* Aygıt, enkaz altındaki bireye birinci yardım gerekip gerekmediğine dair bir ekip ruhsal takviyeleri kolaylaştırıyor. Aygıt enkaz altındaki şahıslarla konuşurken, bir taraftan da 2-3 gün boyunca bizlere bilgi verebiliyor.
* Bu durum aygıtın rastgele bir GSM, internet ve elektriğe bağlı olmadan çalışabilme yeteneğine sahip olduğu manasına geliyor. Kendi network ağı ile 300-350 metre uzaklıktan enkaz altına ulaşabilmekteyiz. Enkazın olduğu yerde yıkımlara bağlı olarak fizikî bir temas olmaması halinde dron ile FLY DAMAS dediğimiz sistem sayesinde enkaz altında gerekli konuşma ve temaslar kurarak, bilgilere ulaşabilmekteyiz.
‘500 ton basınca dayanıklı’
DAMAS aygıtının enkaz altında 400-500 ton bedelindeki basınca karşı güçlü olduğunu söyleyen Dilci, “Böylelikle bilgilerimizin kaybolması hiçbir biçimde kelam konusu değil. Bilgilerimizi yüzde 100 doğrulukla enkaz altından alabiliyoruz. Enkaz altı müdahale için evvelden yapılan ‘Susun, sessizlik. Kimse var mı?’ üzere telaffuzlar kullanılıyordu. Artık ise rastgele bir bilgisayar yahut cep telefonuna kurulan uygulama üzerinden direkt enkaz altına ulaşabilmekteyiz” dedi.
