Trump’ın gümrük tarifelerinin etkisiyle petrol ve dolarda yaşanan düşüş Türkiye ekonomisini nasıl etkileyecek?

ABD Başkanı Donald Trump’ın açıkladığı yeni gümrük tarifelerinin global petrol talebine ait telaşları artırmasıyla sert düşüş yaşayan petrol fiyatlarının, Türkiye üzere güç ithalatçısı ekonomiler için avantaj yaratması bekleniyor.

Washington’un 2 Nisan’da birçok ticaret ortağından ithal edilen eserlere en az yüzde 10 ek vergi uygulayacağını açıklaması, global ticaret savaşlarının derinleşeceği kaygılarını beraberinde getirdi.

Petrol fiyatları düştü

Söz konusu açıklama, petrol piyasalarında aşağı istikametli baskı oluştururken, Brent petrolün varil fiyatı tıpkı hafta içerisinde yüzde 9,1 kıymet kaybederek 65,74 dolara geriledi ve Ağustos 2021’den bu yana kaydedilen en düşük haftalık kapanışı kaydetti. Tıpkı periyotta Batı Teksas çeşidi (WTI) ham petrolün varil fiyatı da yüzde 9,8 düşüşle 62,10 dolara geriledi.

Trump’ın tarifelerine karşılık Çin’den gelen misilleme adımlarının akabinde 9 Nisan’da Brent petrol 58,22 dolara kadar gerileyerek Şubat 2021’den bu yana en düşük seviyeyi test etti. Tıpkı gün, ABD idaresinin birtakım ülkeler için ek vergileri 90 gün mühletle askıya alacağını duyurmasıyla Brent petrolün varil fiyatı yüzde 6,7 artışla 65,47 dolara yükselse de haftayı yüzde 2,2 kayıpla 64,26 dolardan tamamladı.

Böylece Brent petrol, yaklaşık 4 yılın akabinde birinci kere haftayı 65 doların altında kapatmış oldu. WTI ham petrolün varil fiyatı da haftayı yüzde 1,8 düşüşle 60,97 dolardan kapattı.

Trump’ın İran’a yönelik yaptırımların eksiksiz uygulanacağına ait açıklamalarının akabinde artan arz telaşlarıyla bir sonraki haftayı yüzde 4,2 artışla 66,96 dolardan tamamlayan Brent petrol, İran ile müzakerelerin olumlu seyrettiğine ait haber akışı ve ABD-Çin ticaret uyuşmazlığının devam etmesinin global talebi zayıflayacağı kaygılarıyla, 21 Nisan ile başlayan hafta yüzde 1,6 düşerek 65,87 dolara geriledi. WTI ham petrol tıpkı devirde yüzde 1,2 azalarak 62,93 dolara indi.​​​​​​​

Böylece Donald Trump’ın “kurtuluş günü” olarak nitelendirdiği 2 Nisan’dan bu yana Brent petrol yüzde 10,5 düşerek yaklaşık 7,8 dolar, WTI ham petrol ise yüzde 10,7 azalarak yaklaşık 7,6 dolar bedel kaybetti.

Petrol fiyatlarındaki gerileme Türkiye iktisadını nasıl etkileyecek?

Viyana Enerji Araştırmaları Enstitüsü Başkanı Fereydoun Barkeshli, söz konusu fiyat düşüşlerinin Türkiye üzere net güç ithalatçısı ülkeler açısından kıymetli fırsatlar sunduğunu belirtti.

Barkeshli, “Petrol fiyatlarındaki gerileme Türkiye’nin güç faturasını hafifletebilir. Lakin Trump’ın getirdiği tarifeler sebebiyle yaşanabilecek global ekonomik yavaşlama ülkenin büyüme beklentilerini olumsuz etkileyebilir” dedi.

Trump’ın Çin ile başlattığı ticaret savaşının global düzlemde yeni bir ekonomik nizamın habercisi olduğunu söyleyen Barkeshli, Türkiye’nin mevcut durumda “görece güvende” olduğunu tabir ederek, “Uzun vadede bölgesel ekonomik iş birliklerini kıymet kazanacağını düşünüyorum. Bu süreçte Avrasya’da yeni özgür ticaret bölgelerinin kurulması, dolardan uzaklaşma eğilimleri ve bölgesel para düzeneklerinin gelişimi üzere hususlar gündeme gelebilir.” değerlendirmesinde bulundu.

‘TL’nin dolar karşısındaki kaybı kur avantajını ortadan kaldırıyor’

Uluslararası bilgi analitik şirketi Kpler’in Kıdemli Petrol Uzmanı Homayoun Falakshahi de fiyatlardaki düşüşün ardında yavaşlayan global büyüme beklentilerinin yattığını anlatarak, “ABD için büyüme iddiamızı yüzde 2’den yüzde 0,8’e düşürdük. Bu nedenle Brent petrol için 12 aylık ortalama fiyat varsayımımızı varil başına 71 dolardan 66 dolara revize ettik” bilgisini paylaştı.

Falakshahi, Türkiye’nin yılbaşından bu yana günlük ortalama 58 bin varil ham petrol ithal ettiğini belirterek, “Petrol fiyatlarındaki bu düşüş, Türkiye üzere ülkelerin toplam güç maliyetlerini azaltıyor. Bunun yanı sıra doların global ölçekte zayıflaması da maliyetleri düşüren bir öteki öge olarak karşımıza çıkıyor. Lakin Türk lirasının dolar karşısında bedel kaybetmesi, kur avantajını büyük ölçüde ortadan kaldırıyor” diye konuştu.

ABD ve Türkiye ortasındaki ticaret açığının 2024’te bir evvelki yıla nazaran yüzde 62,7 artarak yaklaşık 1,5 milyar dolara ulaştığını dikkati çeken Falakshahi, Trump’ın tarifelere ait 90 günlük erteleme kararının, iki ülke ortasında yeni ticaret şartlarının müzakere edilmesine fırsat sağlayabileceğini belirtti.

Kaya petrolü üzerindeki baskı artıyor

Falakshahi, Trump’ın gümrük tarifeleri nedeniyle global ekonomik büyüme sürat kaybederken, petrol eserlerine olan talebin de zayıflamaya devam ettiğine işaret ederek, “Petrol eserlerine yönelik talep artışı varsayımımızı günlük 750 bin varilden 500 bin varile çektik. Bu revizyon bilhassa ABD ve Çin’de dizel ve nafta kullanımındaki düşüşten kaynaklıyor” tabirlerini kullandı.

Petrol fiyatlarının mevcut düzeylerde kalmasının, ABD’de kaya petrolü üretimini baskılayacağına değinen Falakshahi, “Yeni petrol kuyularının kar sağlamaya başlaması için gereken en az ham petrol fiyatı WTI bazında yaklaşık 65 dolar. Kısa vadede üretimde bariz bir düşüş beklenmese de, fiyatların 60 dolar civarında kalması halinde üretimde yıl sonuna kadar günlük 300 bin varillik azalma görebiliriz” dedi.

Falakshahi, fiyatların 55 dolara gerilemesi durumunda ise günlük üretim kaybının 600 bin varili bulabileceğini söz ederek, “Kısa vadede sondaj faaliyetlerinin durdurulması daha maliyetli olacağı için mümkün değil. Asıl tesir 2–3 ay sonraki sondaj planlarında hissedilecek ve bu da fakat 5–6 ay sonra üretime yansıyacaktır” değerlendirmesini yaptı.