TikTok’ta ‘dijital dilencilik’ tartışması! Hediyelerden yüzde 70’i komisyon alındığı iddia adildi
Çin merkezli toplumsal medya platformu TikTok, “sömürücü” olarak tanımladığı tüm dilencilik cinslerinin platformda yer almasına müsaade vermediğini savunuyor. Lakin, İngiliz gazetesi Observer’ın ortaya koyduğu bulgular bu açıklamayla çelişiyor. Gazeteye nazaran, ortalarında çocukların da bulunduğu kimi kullanıcıların canlı yayınlar aracılığıyla dilencilik yaptığı görülüyor ve bu yayınlar TikTok algoritması tarafından öne çıkarılıyor.
CNBC-e’nin haberine nazaran Observer, platformun bu cins yayınlardan gelir sağladığını ve kullanıcıların elde ettiği gelirin yaklaşık yüzde 70’ine komite olarak el koyduğunu sav ediyor. TikTok ise canlı yayınlarla ilgili katı kuralları olduğunu söz ediyor. Haberde, Ocak-Nisan 2025 periyodunda Endonezya, Pakistan, Afganistan, Suriye, Mısır ve Kenya üzere ülkelerde yapılan yayınlara dair incelemeler yer alıyor.
Çocuklar canlı yayınların merkezinde
Yapılan araştırmalar, kimi görüntülerde çocukların izleyicilerden takviye istediğini, “Lütfen bizi destekleyin. Çok fakiriz” üzere sözler kullandığını gösteriyor. Canlı yayınlarda çocuklar, sanal “hediyeler” için izleyicilere yalvarırken, bu ikramlar daha sonra paraya çevrilebiliyor. Observer tarafından tahlil edilen görüntülerden birinin Afganistan, oburunun Pakistan’da çekildiği düşünülüyor. Yayınlarda aileler çoğunlukla mesken ortamında yer alıyor, lakin bu hesapları kimin yönettiği net değil.
Observer, bu cins yayınların ferdî değil, daha büyük bir yapı tarafından organize edilmiş olabileceğine dikkat çekiyor. Kimi kullanıcıların yalnızca dilenmekle kalmayıp, fizikî sonlarını zorlayan tehlikeli şovlar yaptığı, uykusuz kaldığı ya da çamura bulandığı kayıtlar da yer alıyor.
Platform üzerinde neredeyse her gün farklı çocukları yayınlarında gösteren bir kullanıcı da tespit edildi. Çocuklara ekseriyetle yetişkinler eşlik ediyor. Hesap hakkında yapılan şikâyetin akabinde platformun hesabı sırf iki saat askıya aldığı belirtiliyor.
BM’den TikTok’a sert eleştiri
Birleşmiş Milletler Çok Yoksulluk ve İnsan Hakları Özel Raportörü Olivier de Schutter, Observer’ın bulguları sonrası TikTok’u “insanların acılarından çıkar sağlamakla” eleştirdi. De Schutter, “İnsanların acılarından hisse almak, dijital yağmadan öteki bir şey değil. TikTok’u, sömürücü dilencilikle uğraş için kendi kurallarını uygulamaya ve kırılgan topluluklardan aldığı hissesi yine değerlendirmeye çağırıyorum” dedi.
TikTok: Kurallarımız net
TikTok ise canlı yayın siyasetlerinin açık olduğunu ve çocukların yer aldığı dilencilik içeriklerine müsaade verilmediğini açıkladı. Platform, ayda 4 milyondan fazla canlı yayını durdurduklarını belirtirken, kimi hesapların da kapatıldığını duyurdu.
Platformda canlı yayın açmak için en az 1000 takipçiye sahip olmak ve 18 yaşını doldurmuş olmak gerekiyor. Ayrıyeten, yayından gelir elde edebilmek için kimlik doğrulaması mecburî. Lakin, yayında görünen kişinin bu gelirden direkt faydalanıp faydalanmadığı sistem tarafından izlenemiyor. Bu durum, çocukların yer aldığı kimi yayınlarda kuralların esnetilmesine neden olabiliyor.
Gelirin büyük kısmı platforma kalıyor
TikTok, canlı yayınlardan alınan kurul oranlarının değişiklik gösterdiğini savunsa da Observer, platformun kullanıcıya gönderilen ikramların yaklaşık yüzde 70’ini aldığı argümanını yineliyor. Yayıncılar, ikramlar karşılığında ‘elmas’ ile ödüllendiriliyor ve bu elmasların gerçek bedeli, kurul kesintileri sonrası hayli düşüyor. Kullanıcının eline geçen ölçü, bazen armağanın sırf yüzde 30’una kadar inebiliyor.
TikTok daha evvel de misal savlarla gündeme gelmişti. BBC, 2022 yılında Suriyeli mülteci ailelerin kamp ortamından yaptığı dilencilik yayınlarını incelemiş ve TikTok, bu içeriklerden “derin endişe” duyduğunu belirtmişti. 2023 yılında ise Al Jazeera, Endonezya’daki kimi yetimhanelerin uyuyan çocukları göstererek bağış topladığını ortaya koymuştu.
