Temiz enerjide ihale modeli güçlenecek
Yenilenebilir Güç Kaynak Alanları (YEKA) modeli, büyük ölçekli güneş ve rüzgar santrallerinin kurulmasını ve bu santral ekipmanlarının yerli üretim imkanlarını teşvik eden bir düzenek olarak 2016 yılından bu yana uygulanıyor. 2024 yılı sonunda güncellenen YEKA yönetmeliği ve şartnamesi ile Türkiye, yenilenebilir güç projelerinin hayata geçirilmesini hızlandırmayı ve YEKA modelini yatırımcılar için daha cazip hale getirmeyi amaçlıyor. Türkiye’de büyük güneş ve rüzgâr gücü kapasitesinin artırılmasında YEKA modelinin yeri üzerine inceleme yapan fikir kuruluşu Ember, YEKA modelinde edinilen geçmiş deneyimler ile gelecek fırsatların irdelendiği yeni bir rapor yayınladı.
Model, güç bağımsızlığı ve sürdürülebilir kalkınma hedeflerine ulaşmak için kıymetli bir adım olarak görülüyor olsa da Ember’in son raporundaki verilere nazaran 2017 ile 2025 yılları ortasında ihale edilen toplam 7,8 GW’lık güneş ve rüzgâr kapasitesinin sadece dörtte biri devreye alınabildi. Yatırımların hayata geçmesindeki gecikmenin nedenleri uzun müsaade ve onay süreçleri, finansa erişimin zorluğu, yüksek yerlilik oran mecburiliği ve elektrik satış seçeneklerinin kısıtlı olması biçiminde belirtildi.
2035’e kadar savlı kapasite artışı hedefi
Türkiye, Ulusal Güç Planı’nda rüzgâr ve güneş kapasite amaçlarını yüzde 45 artırarak, mevcut 32 GW’lık kapasitenin 2035’te 120 GW’a çıkarılması hedefleniyor. ETKB’nin, Ekim 2024’te açıkladığı 2035 Yenilenebilir Güç Yol Haritası’nda YEKA ihaleleri için yıllık 2 GW maksat koyulurken, Ocak ve Şubat 2025’te yapılan 2 GW’lık ihalelere ek olarak 2025 sonuna kadar da 2 GW daha ihale planlanıyor. Ember’in raporuna nazaran ise YEKA kapsamında her yıl 1 GW güneş ve 1 GW rüzgâr kapasite tahsis edilmesi gayesi gerçekleşirse, YEKA GES’lerin güneş amaçlarının beşte biri, YEKA RES’lerin ise rüzgâr gayelerinin üçte biri karşılanabileceği tabir ediliyor.
Serbest piyasa modeli hayata geçecek
Yeni düzenlemeler, yatırımcıların finansal planlamalarını kolaylaştıracak esneklikler de içeriyor. YEKA projelerinde üretilen elektriğin hür piyasada satılmasına yönelik yeni bir model hayata geçiriliyor. Rüzgâr projelerinde 72 ay, güneş projelerinde ise 60 ay boyunca özgür piyasa satış imkanı tanınacak. 2025 yılının başında özgür piyasa fiyatlarının megavatsaat başına 71 dolar düzeyine ulaşması ve bu sayının ihale fiyatlarının yaklaşık iki katına denk gelmesi, yatırımcılar için projelerini süratle hayata geçirmek ismine güçlü bir teşvik oluşturması bekleniyor. Öte yandan Türkiye’nin 53 GW’lık yüzer güneş gücü potansiyelinin de YEKA modeli için büyük bir fırsat sunduğu tabir ediliyor.
Reformların tesiri bu yıl test edilecek
Türkiye, müsaade süreçlerini kısaltarak, esnek elektrik satış seçenekleri sunarak ve ulaşılabilir yerlilik oranları belirleyerek YEKA projelerinin en kısa müddetlerde hayata geçirilmesi potansiyeline sahip. Ember’e nazaran yapılan ıslahatların tesiri, 2025 yılında gerçekleşecek yeni YEKA ihaleleriyle test edilecek.
YEKA’da iyileştirmeler yatırımcı ilgisini çeker
Yeni düzenlemeler kapsamında YEKA projeleri için iletim bedeli muafiyeti sağlanıyor ve santrallerin yanına kurulu güç kadar batarya depolama sistemi eklenmesine müsaade veriliyor. Ayrıyeten, projelerin önündeki en büyük manilerden biri olan bürokratik süreçleri hızlandırmak için Güç ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB) devreye girerek müsaade süreçlerinde faal takviye sağlayacağı periyot de başlıyor. Türkiye ayrıyeten, “süper izin” ismi verilen düzenek ile müsaade müddetlerini dört yıldan iki yılın altına düşürmeyi hedefliyor.
