TCMB’den Türkiye’nin ihracatına yönelik analiz: Küresel ticarete entegrasyonu güçlendi
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının (TCMB) tahlilinde, eser ve bilhassa ürün-ülke sayısındaki artışın Türkiye’nin global ticarete entegrasyonunun güçlendiğini gösterdiği bildirildi.
TCMB’de Yapısal Ekonomik Araştırmalar Genel Müdürlüğünde uzman yardımcıları Didem Yazıcı ve Enver Sait Kurtaran, tarafından hazırlanan “Türkiye’nin İhracat Çeşitliliği” başlıklı tahlil, Bankanın blog sayfası Merkezin Güncesi’nde yayımlandı.
Küresel ticaretin jeopolitik gelişmeler, gümrük vergileri yahut finansal şoklar üzere nedenlerle kesintiye uğradığı periyotlarda, ihracatı hudutlu sayıda eser ya da bölgede ağırlaşan ülkelerin gelişmelerden daha fazla etkilendiği belirtilen tahlilde, ihracatta eser ve pazar çeşitliliği sağlamanın bu cins şoklara karşı dayanıklılığı artırdığı aktarıldı.
‘İhracat ağı daha güçlü hale geldi’
Analizde, Türkiye’nin ihracat çeşitliliğinin vakit içerisindeki gelişiminin, gelişmekte olan seçili ülkelerle mukayeseli olarak incelendiği kaydedilerek, 2013-2024 devrinde Türkiye’nin ihracat gerçekleştirdiği farklı eser ve ürün-ülke sayısının 12 haneli GTİP (Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu) ayrımı kullanılarak hesaplandığı bildirildi.
İhracatı yapılan eser sayısının bu periyotta 10 bin 487’den 10 bin 810’a yükseldiği belirtilen tahlilde, ürün-ülke kombinasyonunun ise yüzde 40’ın üzerinde artarak 167 bin 459’dan 236 bin 864’e çıktığı, bu durumun Türkiye’nin ihracat ağının daha kompleks ve daha güçlü hale geldiğine işaret ettiği belirtildi.
Türkiye ihracat çeşitliliğini arıtrmada başarılı oldu mu?
Analizde, bu artışın, ihracatı yapılan eser ya da ürün-ülke sayısının global çapta da yükseldiği bir durumda, Türkiye’nin ihracat çeşitliliğini artırmada başarılı olup olmadığını tam olarak yansıtmayabileceği belirtilerek, Türkiye’nin ihracat çeşitlendirmesindeki durumunu daha âlâ anlamak için başka ülkelerin ihracat çeşitliliğinin gelişimini de dikkate almak gerektiği bildirildi.
Türkiye ve seçili gelişen iktisatların ihracatındaki eser ve ürün-ülke sayılarının tüm dünyada ihracatı gerçekleştirilen eser ve ürün-ülke sayılarına oranının karşılaştırıldığı belirtilen tahlilde, ihracat yapılan eser sayısına bakıldığında 2023 yılında Türkiye’nin, dünyada ihracata husus olan eserlerinin yaklaşık yüzde 84’ünün ihracatını gerçekleştirebildiği kaydedildi.
Analizde, kümedeki öteki ülkelere nazaran yüksek olan bu oranın 2013 yılına nazaran yüzde 4,3 arttığı tabir edilerek, ihracat yapılan ürün-ülke sayısına bakıldığında Türkiye hem 2013 yılında hem de 2023 yılında kıyas kümesinde yer alan ülkelerin hayli üzerinde bir performansa sahip olduğu belirtildi.
2023 verisi yorumlandığında, global olarak ihracat yapılan ürün-ülke bazında her 100 pazarın 22’sinde Türkiye’nin de yer aldığı vurgulanan tahlilde, 2013 yılında Türkiye’nin her 100 pazarın 16’sında olduğu düşünüldüğünde, bu alanda kayda bedel bir güçlenme olduğunun söylenebileceği tabir edildi.
Analizde, ürün-ülke sayısının ihracat çeşitliliğinin bir göstergesi olsa da ihracatın dağılımını tam manasıyla göstermediği belirtilerek, bir ülke çok sayıda eseri çok sayıda ülkeye ihraç etse de ihracatta belli yoğunlaşmaların yaşanabileceği bildirildi.
Dış şoklara karşı direnci artırıyor
Her ülkenin ihracatındaki birinci 10 eser, birinci 10 ülke ve birinci 10 ürün-ülke ikilisinin toplam ihracattaki hisselerini 2013 ve 2023 yılları için hesaplandığı aktarılan tahlilde, Türkiye’nin hem eser hem ülke hem de ürün-ülke ağırlaşmasında ilgili iki devirde de en az ağırlaşmaya sahip ülkeler ortasında yer aldığı tabir edildi.
TCMB tahlilinde, daha düşük bir endeks pahasının ihracatın daha istikrarlı dağıldığını ve ağırlaşmanın az olduğunu gösterdiği belirtilerek, tıpkı kümede Türkiye’nin, eser bazında en az ağırlaşmaya sahip ikinci ülke iken, ülke ve ürün-ülke kategorilerinde ise en az ağırlaşmaya sahip ülke olduğu bildirildi.
Analize bahis ülkelere kıyasla Türkiye’nin ihracatının belli bir eser kümesine yahut ürün-ülke ikilisine yüksek derecede bağlı olmadığını, bir başka sözle çeşitlenmedeki görece yeterli performans gösterdiği belirtilen tahlilde, her ülke için 2013-2023 periyodu ortalama ihracat artışında ürün-ülke seviyesinde yeni pazarların (yayılma marjı) ve mevcut pazarlardaki ihracat artışlarının (yoğunlaşma marjı) katkısının hesaplandığı söz edildi.
Analizde, ilgili ülkeler ortasında ortalamada ihracatı en fazla büyüyen ikinci ülke olan Türkiye’nin, tıpkı vakitte yayılma marjının en fazla katkı sağladığı ülke pozisyonunda olduğu belirtilerek, Türkiye’nin hem yeni eser ve pazarlarla ihracatını genişletmede hem de mevcut satış bağlantılarını derinleştirmede görece düzgün performans sergilediği bildirildi.
Özetle, dataların Türkiye’nin ihracatında eser ve ülke çeşitliliğinin arttığını ortaya koyarken ihracat yapısının daha güçlü hale geldiğinin ima edildiği tabir edilen tahlilde, eser ve bilhassa ürün-ülke sayısındaki artışın Türkiye’nin global ticarete entegrasyonunun güçlendiğini gösterdiği aktarıldı.
Analizde, ayrıyeten ihracatın istikrarlı dağılmasının, dış şoklara karşı direnci artırdığı bildirilerek, ihracat çeşitliliğinin kıymetli bir ölçüt olmakla birlikte, ihracat performansındaki genel güzelleşmeyi daha yeterli ölçmek için katma bedel ve teknoloji düzeyindeki gelişmeleri de ayrıyeten dikkate almakta yarar olduğu kaydedildi.
