TCMB’den altın analizi: Keskin artış konut ve otomobilde talep artışına neden oldu
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) blog sayfasında yayımlanan bir tahlilde, Eylül 2023 sonrası periyotta altın fiyatlarındaki keskin artışın konut ve araba piyasalarında talep artışına neden olduğuna işaret edildi.
TCMB’de müdür olarak nazaran yapan Mehmet Selman Çolak ve uzman olarak vazife yapan Mehmet Emre Şamcı tarafından kaleme alınan “Altın Fiyatı Kaynaklı Servet Artışının Konut ve Araba Piyasalarına Etkisi” başlıklı blog yazısı, Merkezin Güncesi sayfasında yayımlandı.
Yazıda Türkiye’de vilayet bazında altın mevduat tercihlerindeki farklılıkları kullanarak, altın fiyatındaki artışın konut ve araba üzere alım satıma mevzu sağlam mal piyasalarındaki tesirini incelendi.
Son ikiy yılda altın fiyatları yüzde 77 yükseldi
TCMB’nin blog yazısında şunlar denildi:
Küresel ölçekte jeopolitik belirsizliklerin artması ve merkez bankalarının ağır altın alımları ile Eylül 2023-Nisan 2025 periyodunda milletlerarası piyasalarda altın fiyatları ABD doları cinsinden yaklaşık yüzde 77 yükseldi. Fiyat artışının da katkısıyla, ülkemizde klasik servet tutma araçlarından biri olan altının mevduat içindeki hissesinde artış yaşandı. Altın fiyatındaki yükseliş, Türkiye’de tasarruflarının değerli bir kısmı altın cinsinden olan kesitler için dikkate kıymet ölçüde servet artışı manasına geliyor. Bu türlü bir servet artışının talep üzerinde üst taraflı bir tesiri olacağı kıymetlendirilebilir. Bu yazıda ülkemizde vilayet bazında altın mevduat tercihlerindeki farklılıkları kullanarak, altın fiyatındaki artışın konut ve araba üzere alım satıma mevzu güçlü mal piyasalarındaki tesirini inceliyoruz.
Altın mevduatının tasarruf mevduatına oranının, altın fiyatlarının süratle artmaya başladığı 2023 yılı eylül ayında vilayetler ortasında değerli ölçüde farklılaştığı görülüyor. İlgili periyotta vilayetlerin birbirinden büyük ölçüde ayrışmasına neden olacak değerli bir gelişme olmadığından, kelam konusu farklılaşma bize altın fiyatının servet artışı kanalıyla konut ve araba piyasalarındaki tesirlerini inceleme fırsatı sunuyor.
Mevduattaki altın hissesinin yüksek olduğu vilayetlerde konut fiyatları ayrıştı
Servet tesirinin varlığına yönelik kıymetli bir ipucunu, mevduattaki altın hissesinin yüksek olduğu vilayetlerdeki konut ünite fiyatlarının 2023 yılı son çeyreğinden itibaren öbür vilayetlerden besbelli ölçüde ayrışmasında gözlemliyoruz.
Altın fiyatları kaynaklı servet artışının konut ve araba piyasalarındaki tesirlerini ampirik olarak test etmek için, vilayetler ortasında altın mevduatı oranındaki farklılaşmayı dikkate alan bir farkların farkı tahlili yapıyoruz.
Konut fiyatlarında ortalama yüzde 11 ek artış ile ilişkili
Altın fiyatlarındaki artış öncesinde konut ünite fiyatları ile altın mevduat oranı ortasında bir bağ bulunmazken 2023Ç4 ve sonrasında altın mevduat oranı ile konut ünite fiyatları ortasında müspet ve istatistiki olarak manalı bir bağlantı gözleniyor. Konut fiyatlarını belirleyen vakte bağlı olmayan öteki özellikler denetim edildiğinde, altın fiyatlarındaki artış, ortalama altın mevduatı oranına sahip bir vilayet için 2023Ç3 sonrası periyotta konut ünite fiyatlarında ortalama yüzde 11 ek artış ile bağlı. Altın hissesi ve konut fiyatlarındaki müspet ilgi göz önünde bulundurulduğunda, altın kaynaklı servet tesirinin konut fiyatlarında üst taraflı tesir yaptığı söylenebilir.
Toplam konut satış adedinde ise altın mevduatı oranına nazaran manalı bir nispî farklılaşma gözlenmiyor. Bu bulgu kısa vadede konut arzının esnek olmaması nedeniyle artan talebin fiyatlara yansıdığına ve bu nedenle satışlarda manalı bir artışın olmadığına işaret ediyor.
Servet tesirinin daha bariz olmasını beklediğimiz ipoteksiz satışların toplam konut satışlarındaki hissesi, mevduatta altın oranı arttıkça izafi olarak yükseliyor. Bu durum hanehalkının altın bazlı karlarını kredi şartlarından bağımsız olarak direkt konut alımına yönlendirdiğine, sıkı finansal şartlara karşın talebin servet tesiri kaynaklı dirençli olduğuna dair bir işaret.
Otomobil satışları altın mevduatı yüksek vilayetlerde artıyor
Otomobil satışları altın fiyatlarındaki artış sonrası yüksek altın mevduatı oranına sahip vilayetlerde nispî olarak artıyor. Konuttan farklı olarak araba arzının nispeten esnek olması, talep artışının direkt satışlarda gözlenmesine neden oluyor.
Özetle, tahlillerimiz Eylül 2023 sonrası periyotta altın fiyatlarındaki keskin artışın konut ve araba piyasalarında talep artışına neden olduğuna işaret ediyor. Talep artışı, arzı esnek olmayan konut piyasasında fiyatlarda, arzı nispeten esnek olan araba piyasasında ise satış adetlerinde artış olarak karşımıza çıkıyor.
