Tarımda kayıt dışılık lisanslı depoculukla önlenecek
Recep ERÇİN
Sadece bankacılık üzerinden yürüyen bir finansman kanalı var. Tarım ve finans tarafında emtia borsaları ve lisanslı depoculuk yararlı olacak” dedi. Ülkeler için besin güvenliğinin ehemmiyetinin, pandemi ve Ukrayna Savaşı ile daha bir anlaşıldığını lisana getiren Ali Cem Suca, “Kendimize yetecek kadar üretmemiz gerekiyor. Besin enflasyonu en büyük sorun. Bir yanda da sürdürülebilirlik var. Tarladan çatala giden süreçte finansman en değerli taraf. Üretici zati hasada girmeden borçlu.
Bankacılık kısmının de üreticiye tam olması gerektiği üzere dayanak vermediği görüşündeyim” ifadelerini kullandı. Lisanslı depoculuk ve eser ihtisas borsacılığının ABD’den alındığını, Avrupa’da yaygın kooperatif tertibi nedeniyle lisanslı depoculuğun yaygın olmadığını belirten Suca, “Ülkemizde mevcut depolama koşulları lisanslı depoculuk kriterlerine uymayacak durumda. Tarım kayıt dışının en fazla olduğu dal. Eser lisanslı depoculuğa girdiği anda kayıt altına alınıyor. Kontrol kolaylığı da getiriyor; eserlerin nerede olduğu muhakkak oluyor” diye konuştu.
“Üretici depoculuğu gereğince bilmiyor”
Lisanslı depoculuk faaliyetlerinin uzun vadede besin enflasyonunu kalıcı olarak düşürmede etkili olacağını öne süren Ali Cem Suca, “Lisanslı depoculuk gerçekten yaygınlaşır ve çiftçimiz kullanırsa besin enflasyonunu düşürecek bir tahlil. 2005’te lisanslı depoculuk çıktığından beri Trakya civarında var. Fakat orada bile üretici çok bilmiyor.
Özel kesim bu işe girmiyor. Birinci lisanslı depo şirketi Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) ve TOBB ortaklığında 2010 yılında kuruluyor. Daha sonra TÜRİB kuruluyor. Şimdi de aracı kurumlara müsaade çıktı. Benim buğday, mısır, ayçiçeği ile ilgim yok. Elektronik eser, alım satım yapıp kazanıp kaybedebilirim, bir finansman aracı ortaya çıkıyor. Elektronik eser senetlerinde bireylerin elde edeceği gelirler vergiden muaf” görüşlerini aktardı. “2019 yılında ben de TÜRİB’in kullanıcıları arasındayım” diyen Suca, şunları kaydetti: “TMO çok müdahale etmiyordu. TMO süreçleri yüzde 40’tı. Normal süreçler yüzde 60. 2022’de düşük fiyat açıklandı.
Sonrasında 2023’te seçimler vardı. 2023 yüksek fiyat açıklandı. Bu sene ortalama yüzde 85’i TMO’nun süreçleri. Devlet kurumudur, olmalıdır. Besinde arz güvenliği için olmalıdır lakin Merkez Bankası üzere gerektiğine müdahale eden bir yapıya dönüşmeli. Tek bir fiyat açıklayıp bütün piyasa orada süreç görürse bir özgür piyasadan ve rekabet kaideleri altında bir fiyattan kelam etmek mümkün olmuyor. Bu bu türlü gitmeyecek lakin. Devlet takviyeli bir sistem olduğu için TMO da devlete bağlı kurum olduğundan her sene yükünü koyacağını düşünmüyorum.”
Üreticiye kira ve nakliye takviyesi var
Lisanlı depoculuk sayesinde vergi muafiyeti, kira takviyesi, nakliye ve tahlil takviyesi verildiğini anlatan ÜPAK Genel Müdürü Ali Cem Suca, “Elinizdeki eser ile Ziraat Bankası’ndan sıfır faizli kredi kullanabiliyorsunuz. Ancak maalesef buğday, arpa, mısır, ayçiçeği dışında depoya konan eser yok; kayısı, zeytin, pamuk, fındığı da eklemek lazım. Pamuk ise lisanslı depoculuğa uygun değil. Zeytin ise olabilir lakin lisanslı depoculuk 5-10 yıllık bir mesele. Mesela çay.. Maalesef muhakkak yapılar var bir biçimde lisanslı depoculuğa kaydırmak lazım. Kurulu yapılardan diğer sisteme geçmek kolay olmuyor. Soğuk hava depoculuğuna bile uygulanabilecek bir sistem” bilgilerini aktardı.
