Don
Türkiye’de meyve üretimi, son 30 yılın en sert zirai don felaketi nedeniyle ağır darbe aldı. TBMM Zirai Don Olayını Araştırma Komisyonu’nda paylaşılan bilgilere nazaran, soğuk hava dalgası sonucu yaklaşık 7 milyon tonluk eser kaybı yaşandı. Uzmanlar, ağaçların da ziyan görmesi nedeniyle bu kaybın yalnızca bu yıla değil, önümüzdeki döneme da yansıyacağı ihtarında bulundu.
Burdur’un Karakent köyünde yer alan gül bahçelerinde bu yılki hasat, iklim krizinin tesiriyle ağır darbe aldı. Global ısınma ve don olayları nedeniyle dekar başına gül randımanı 600-700 kilogramdan 150-200 kilograma kadar geriledi. Gül üreticisi Öztürk Sarıca, “Tomurcukların gelişimi büsbütün durdu, don aldı. Geçen yıl litre başına 11-12 bin euro ortasında olan gül yağı fiyatlarının bu yıl 7-10 bin euroya düşmesi bekleniyor” dedi.
TBMM’de zirai don olayının tesirlerini araştırmak ve üreticilerin yaşadığı ziyanları tespit etmek maksadıyla kurulan Zirai Don Meclis Araştırma Komitesi, birinci toplantısını 14 Mayıs’ta gerçekleştirecek. Nisan ayında meydana gelen zirai don olayının ekonomik ve ziraî tesirlerini inceleyecek olan kurul, saha araştırmaları yapacak ve ilgili kurumların görüşlerini alacak.
Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Lideri Şemsi Bayraktar, Kahramanmaraş’ta ceviz ve Antep fıstığı bahçelerinde yaptığı incelemelerde, 65 vilayette meyve bahçelerinin don afetinden olumsuz etkilendiğini belirtti. Bayraktar, “Son 30 yılın en düşük sıcaklıklarıyla karşılaştık. Eksi 15, hatta eksi 20 dereceye kadar düşen sıcaklıklarda meyve ağaçlarının dayanması mümkün değildi” dedi.
Türkiye Ziraat Odaları Birliği Genel Lideri Şemsi Bayraktar, yaşanan zirai don nedeniyle 65 vilayette büyük ziraî kayıplar yaşandığını belirterek çiftçilere dayanak kelamı verdi. Tarımda yaş ortalamasının 59’a yükseldiğini vurgulayan Bayraktar, “Gençleri tarımda tutamıyoruz, mülteciler olmasa personel bulmakta zorlanacağız” tabirlerini kullandı. Bayraktar ayrıyeten, ziraî üretimin sürdürülebilirliği için su verimliliği ve takviye sistemlerinin güçlendirilmesi gerektiğini söyledi.
İzmir ve Manisa’daki kimi çiftçiler, tarım alanlarına kurdukları sistemlerle eserlerini zirai dondan muhafazayı başardı. Komşu bahçelerde büyük ziyanlar olduğunu kaydeden çiftçi Necdet Erdoğan, dolusavar ve donsavar sayesinde Türkiye’de tarımı vuran zirai donu hasarsız atlattı. sulama sistemi ile 4 gün 4 gece nöbet tutarak, “Ürünlerin tamamını kurtardık” dedi. Çiftçi İlker Yılmaz da 4 gün 4 gece don nöbeti tutarak, yağmurlama sistemi ile eserlerinin tamamını kurtardı.
Geniş çapta yaşanan zirai don olayının makro ve mikro ekonomik tesirlerinin olacağını kaydeden Milletlerarası Tarım ve Finansman Uzmanı İbrahim Oğuz, “Dondan etkilenmiş esere bakıldığında 4-5 milyar dolarlık ziyan çıkacak üzere hesaplanıyor. İç ve ihracattaki fiyat artışları düşürüldüğünde ziyan 1,5 milyar doları geçmez” dedi.
Çankırı’da meyve ağaçları zirai dondan ziyan gören çiftçilerin tek umudu tarlalarına ektikleri hububat oldu. Bu sene meyveden randıman beklemediğini belirten çiftçi Kadir Kara, “Artık bundan sonraki süreçte bol bol yağmur bekliyoruz. İnşallah yağmurlar istediğimiz üzere bol olur ve ziyanımızı kapatırız. Bu sene meyve ağaçlarından randıman alamayacağız lakin ekinlerimize düzgün bakacağız” dedi.
Zirai don sonrası birtakım eserlerdeki fiyat artışları üzerine harekete geçen Ticaret Bakanlığı, 81 ilde 1271 firma ve 8.476 eseri denetledi. Bilhassa limon ticaretinde stok ve fiyat hareketleri sıkı takip altına alındı.
Malatya’da yaşanan zirai dondan başta kayısı olmak üzere neredeyse etkilenmeyen meyve kalmazken, Akçadağ ilçesinde 105 dönümlük alanda yetiştirilen ve dondan etkilenmeyen badem bahçeleri üreticiyi bile şaşırttı. Çiftçi Salih Özdemir, “İnşallah bu yıl geçimizi bademle sağlayacağız. Merakla bahçe içerisinde gezip duruyoruz. Sonucu biraz daha beklemek lazım. Olumsuz bir durum olmaz ise seneye tüm kayısıları sökerek badem yetiştirmeyi düşünüyorum” dedi.