Sanayi üretimine yüksek faiz, düşük kur ve AB freni

Naki BAKIR

Sanayi dalı, nakdî sıkılaştırma sürecinde yüksek faiz ve düşük kur faktörünün yanı sıra Avrupa pa­zarındaki daralmanın da etki­siyle istikrarlı büyümeye geçe­miyor. Sanayi, eylül prestijiyle birtakım alt bölümlerdeki arızi ge­lişmelerle aylık bazda üretim artışı kaydetmekle birlikte yıl­lık bazda hala kayıpta. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), sa­nayi üretim endeksinde eylül ayı gerçekleşmelerini açıkladı. Toplam sanayi üretimi, eylül­de evvelki aya nazaran yüzde 1,6 ar­tarken, bir yıl evvelki seviyesinin yüzde 2,4 altında kaldı.

Eylül­de aylık bazda kaydedilen artış temel olarak, toplamda en büyük hisseye sahip ana dal olan ima­lat sanayiinden; imalattaki ar­tış ise motorlu taşıtlar, bilgisa­yar ve fabrikasyon metal ürün­leri olmak üzere en önemli üç alt daldan kaynaklandı. Aylık bazda kaydedilen artışa karşın üretim yıllık bazda düşmeye de­vam etti. Yıllık bazda toplam sa­nayi üretimi haziranda yüzde 5, temmuzda yüzde 3,9 ve ağustos ayında da yüzde 5,2 düşüş kaydetmişti, eylül ile birlikte düşüş süreci dört aya ulaştı.

İmalat sanayii belirleyici

Mevsim ve takvim tesirinden arındırılmış endeks bazında evvelki aya nazaran imalat sanayii üretiminde yüzde 1,8, maden­cilik ve taş ocakçılığındaki ay­lık bazda yüzde 1,2 artış, elekt­rik, gaz, buhar kesiminin üre­timinde ise yüzde 1,8 düşüş yaşandı. Toplamdaki düşüşe madencilikteki artış 0,1 puan olumlu ve elektrik, gaz, buhar dalındaki düşüş 0,1 puan ne­gatif tesir yaparken, toplam sa­nayi üretimindeki yüzde 1,6’lık artışın tamamı toplamda en bü­yük hisseye sahip olan imalat sana­yiinden geldi.

Yıllık bazda ise imalat sanayii üretiminde yüzde 2,5 ve maden­cilik ve taş ocakçılığında yüzde 5,3 düşüş, elektrik, gaz, su sek­törünün üretiminde ise yüzde 1,1 artış bulunuyor. Toplam üre­timde yıllık yüzde 2,4’lük düşü­şün yüzde 2,2’lik kısmı tek başına imalat sanayii üretimindeki azal­ma kaynaklı.

Toplam sanayi üretiminde ay­lık bazda yaşanan artışta imalat sanayii belirleyici olurken, bu ana bölümün üretimindeki aylık artışın üçte biri tek başına motor­lu taşıtlar alt kesiminden geldi. Evvelki ay yüzde 7,5’le sert üre­tim düşüşü yaşayan bu alt bölüm, eylülde ise üretimini aylık bazda yüzde 10,1 artırdı ve bu da ima­lat sanayii toplam üretimindeki değişime 0,6 puan müspet katkı verdi.

Eylülde imalat alt sektör­leri içinde en yüksek oranlı üre­tim artışı ise yüzde 18,6 ile bilgi­sayar alt kesiminde kaydedildi. Endeksteki tartısına nazaran bu ar­tışın toplam imalat sanayii üre­timinde aylık değişime olumlu et­kisi 0,5 puan oldu. Aylık artışta bu alt dalları yüzde 6,4’le fabri­kasyon metal eserleri, yüzde 5,6 ile elektrikli teçhizat, yüzde 4,6 ile dokuma, yüzde 4,5’le ağaç, yüz­de 4,4’le kauçuk ve plastik, yüz­de 3,9’la giysi, yüzde 3,4’le kâğıt izledi.

Aylık bazda en sert üretim dü­şüşü ise yüzde 20,9’la rafine pet­rol eserlerinde meydana geldi. Evvelki aya nazaran üretim düşüşün­de bu alt kesimi yüzde 9,3’le di­ğer ulaşım araçları, yüzde 4,4’le kayıtlı medyanın basımı ve çoğal­tımı, yüzde 2,8’le deri, yüzde 2,6 ile temel eczacılık, yüzde 1,8’le tütün ve yüzde 0,7 ile besin izledi.

Yıllık bazda ise en yüksek oran­lı üretim artışı yüzde 7,3’le giysi eşyasında, en sert üretim düşü­şü ise yüzde 30,2 ile öteki ulaşım araçlarında yaşandı. Yıllık üre­tim artışında giysisi yüzde 6,3’le fabrikasyon metal eserleri, yüz­de 5,9’la ana metal sanayii, yüz­de 4,8’le kayıtlı medyanın basımı ve çoğaltımı yüzde 3,9’la elektrik­li teçhizat izledi. Yıllık düşüşte öteki ulaşım araçlarından sonra yüzde 20,6 ile rafine petrol ürün­leri, yüzde 17,3’le bilgisayar, yüz­de 14,8’le temel eczacılık, yüzde 9,4’le tütün geldi.

Sanayi üretimi neden canlanamıyor?

Sanayide yaşanan kan kaybının en önemli üç nedeni bulunuyor. On altı aydır uygulanmakta olan mali sıkılaştırmaya dayalı ekonomik programın temel maksadı enflasyonu üç yılda tek haneli oranlara düşürmek. Bu kapsamda kredi faizlerinin yükselmesi ve krediye ulaşımın zorlaşması endüstriciler açasından dert yaratıyor. Yüksek faiz ve genel olarak nakdî sıkılaştırmanın iktisadın tüketim ayağından çok üretici bölümleri olumsuz etkilediği gözleniyor.

Özellikle, sanayi firmalarının ezici çoğunluğunu oluşturan KOBİ’ler, üretim, tedarik ve satış sıkıntıları ile birlikte önemli finansal meseleler da yaşıyor. İhracata dönük üretim yapan sanayicilerin ise TL’de değerlenme/düşük kur nedeniyle global pazarda rekabet güçleri zayıflıyor. Endüstrinin performansının düşmesine tesir eden üçüncü faktör ise ana ihracat pazarı olan Avrupa ekonomilerinde yaşanan daralma ve talep gerilemesi.