Rekabet Kurumu Başkanı Birol Küle: Yeni soruşturmalar gelecek Kırmızı eti takipteyiz
Nagihan KALSIN
Rekabet Kurumu Lideri Birol Küle, kırmızı etten çiğ süte kadar besin kesiminde radarlarına takılan ihlaller ve cast ajanslarına yönelik yürüttükleri soruşturmaya ait DÜNYA’nın sorularını yanıtlandırdı.
Üreticilerin Ramazan ayında artan talebi mazeret ederek kırmızı et fiyatlarında spekülatif hareketlerde bulunabildiğine değinen Küle, “Biz vatandaşımızın daha ucuza, daha kaliteli eserlere ulaşabilmesinin teminatıyız. Yalnızca bu periyoda özel değil; yalnızca kırmızı et de değil; her periyot besin dalını bahis alan birçok inceleme ve soruşturma gerçekleştirdik, gerçekleştiriyoruz” açıklamasında bulundu.
“Adil rekabeti sağlayacağız”
“Gıda deyince aklınıza gelen ne varsa biz oradayız” diyen Küle, çiftçinin girdilerinden, tedarik zincirine ve marketlere kadar her kademenin radarlarında olduğunu vurguladı. Son yıllarda yaptıkları soruşturmaları örnekleriyle anlatan Lider Birol Küle, “Zincir marketler, buğday unu, bakliyat, bebek maması, dondurma, atıştırmalık eserler, içecek, yumurta, maya, süt ve süt eserleri, bal, sirke, paketlenmiş ekmek, baharat, beyaz et, su üzere temel besin eserleri.
Geçen yıl toplamda 7,7 milyar TL idari para cezası verdik, kanunu ihlal eden firmalara. Fakat bu ceza verip, defteri kapattığımız manasına gelmiyor. Elimiz daima üzerlerinde. Çok yakında yeni soruşturmalarımızı da duyuruyor olacağız. Adil rekabeti tam olarak sağlayıncaya kadar, vatandaşın cebine uzanan elleri defedinceye kadar kararlılıkla çalışmaya devam edeceğiz” sözlerini kullandı.
“Kırmızı etle ilgili çalışmamız var”
Küle, kırmızı et bölümüne yönelik bir çalışma içerisinde oldukları bilgisini vererek, “Kırmızı et bölümünü çok yakından, dikkatle takip ediyoruz. Kırmızı et, uzun yıllardır Kurumumuzun incelemelerine mevzu olmuş bir dal. Hatta 2011 yılında Türkiye Kırımızı Et Kesimi ve Rekabet Siyaseti Raporu ismiyle bir inceleme raporu da yayımlandı. Son yıllarda da kırmızı et piyasasındaki fiyat artışlarıyla ilgili çalışmalarımızı ağırlaştırdık. Son üç yılda bölümde çok kapsamlı üç önaraştırma ve bir soruşturma sonuçlandırdık ve bölüme ait kıymetli tespitlerde bulunduk. Hâlihazırda da bir önaraştırma ve dal incelememiz devam ediyor” dedi.
“Arkeolog titizliğiyle kazıp inceliyoruz”
Kırmızı et kesimini sırf üreticiler tarafından yetiştirilen hayvanın, besici, tüccar üzere dağıtıcılar aracılığıyla kesimhanelere yahut kasaplara satıldığı, buradan da eserin perakendecilere yahut tüketicilere pazarlandığı bir tedarik zincirinden ibaret görmediklerine işaret eden Birol Küle, şunları kaydetti: “Tarımsal besin sanayisinde et, etin ana girdilerini oluşturan canlı hayvan, yem ile süt ve süt eserleri, ilaç ve perakende üzere sanayiler birbiriyle etkileşim halinde. Bu pazarların birindeki rekabet sorunu öbür pazarları da etkileyebiliyor ve kartopu tesiriyle bu meseleler daha da büyüyebiliyor.
Biz tüm bu pazarları bir ekosistemin kesimi olarak görüyoruz. Burada aksaklıkları gözden kaçırmamak ismine salt bir pazara yönelip büyük resmi ihmal etmiyoruz. Kesimde üreticilerin emeklerinin karşılığını alarak üretimlerine devam etmelerini elzem. Üretici-tüketici zincirinde sürdürülebilir bir ekosistemin inşası ile dışarıya bağımlı olmadan ilerleyebileceğimizi biliyor ve buna inanıyoruz. Bunun için de bu ekosisteme bütüncül yaklaşıyor, kesimin her bir alanını bir arkeolog titizliğiyle kazıyor, inceliyoruz.”
“Üreticinin güçlendirilmesi üzerinde duruyoruz”
Kırmızı et kesimi ile ilgili kapsamlı bir rapor hazırladıklarını lisana getiren Küle kelamlarını şöyle sürdürdü: “Birçok tespit ve teklif içeriyor. Bunlardan kimilerini sizinle paylaşabilirim: Örneğin, Türkiye’deki canlı hayvan varlığının ve meraların her geçen yıl azaldığı, maliyet artışlarının besicilik faaliyetlerini zorlaştırdığı, Türkiye’de çok fazla sayıda örgüt/ kooperatif bulunmasına karşın bu yapılanmaların daha aktif bir halde faaliyet göstermesi ve üreticilerin güçlü bir biçimde örgütlenmesi gerektiğini tespit ettik. Kelam konusu örgütlenme problemleri nedeniyle arzın üretici örgütleri elinde yoğunlaştırılamadığı, üreticilerin tek başlarına pazarlık güçlerinin bulunmadığını gördük.
Kırmızı et, çiğ süt, süt ve yem dallarının birbiriyle sıkı sıkıya bağlı olduğu, rastgele bir dalda yaşanan olumsuz durumun öbür bölümlerde direkt tesir doğurabildiği, bölümdeki haksız ticari uygulamaların önlenmesi gerektiği, birçok durumda risklerin üreticilerce üstlenildiği fakat gelir dağılımından en küçük hissesi da çiftçilerimizin, üreticilerimizin aldığını kıymetlendirerek, üreticinin güçlendirilmesi gerektiği üzerinde durduk.
Sorunların üreticiler ortasındaki yatay iş birliklerinin teşviki ve üreticilerin birlikte hareket edebilmelerine yönelik siyasetlerin izlenmesi ile çözülebileceğini, ilgili sıkıntılara ait olarak ziraî piyasa gerçeklerini daha çok benimseyen, üreticilerin tarafı olduğu makul davranışlara istisnalar getiren bir rekabet hukuku siyaseti benimsenebileceğini değerlendirdik.”
“Çiğ sütte alıcı inhisarına göz yummayız”
Birol Küle, süt bölümünde yaptıkları yerinde incelemeleri hatırlatmamız üzerine, şu değerlendirmelerde bulundu: “Geçtiğimiz haftalarda, toptan çiğ süt alımı ile iştigal eden ve süt eserlerinin perakende satışını gerçekleştiren 40’dan fazla teşebbüste yerinde incelemeler gerçekleştirdik.
Süt alım pazarında faaliyet gösteren teşebbüslerin üreticilere teklif ettikleri süt alım fiyatlarını ortaklaşa belirledikleri, süt alım fiyatlarına yönelik bilgileri birbirleriyle değiştikleri, alım yapacakları bölgeleri yahut müşterileri paylaştıklarına ait birtakım kanıtlar elde ettik. Bizim en hassas olduğumuz mevzuların başında teşebbüslerin ortalarında anlaşarak fiyatları artırması, birbirlerinden bağımsız biçimde rekabet etmek yerine fiyat yahut fiyat gibisi hususlarda mutabakatları gelir.
Çiğ süt alıcılarının da ortalarında anlaşarak üreticiler karşısında alıcı monopolü oluşturmalarına göz yummayız. Hakikaten bu ve gibisi uygulamalar nedeniyle süt fiyatlarının baskılanması sonucunda masraflarını karşılayamayan süt üreticileri anaç hayvanlarını keserek pazardan çıkabiliyor. Anaç hayvanların kesilerek pazardan çıkılması da orta ve uzun vadede arzın daralmasına yol açarak kırımızı et fiyatlarının artmasına sebep oluyor. Üstte da söz ettim, tüm bu bölümler birbirleriyle iç içe.
Kırmızı et fiyatlarındaki son devirdeki artışların gerisinde bu ve gibisi uygulamaların olup olmadığı, araştırdığımız mevzular ortasında yer almaktadır. Bu incelemede ayrıyeten süt satış pazarını da inceleniyoruz. Hakikaten bu pazara yönelik de birtakım rekabetçi telaşlarımız var. Bilhassa süt ve süt eserlerinin fiyatlarının rakipler ortasında birlikte belirlenip belirlenmediği, rekabete hassas bilgilerin rakipler ortasında paylaşılıp paylaşılmadığının da üzerinde duruyoruz.”
“Cast ajanslarıyla ilgili 21 teşebbüsü soruşturuyoruz”
Rekabet Kurumu Lideri Birol Küle, son periyotta medyanın gündemini hayli meşgul eden cast ajansları ile ilgili yürütülen soruşturma hakkında da değerli değerlendirmeler yaptı. Küle, “Kamuoyunda çok konuşulan mevzulardan bir tanesi ve maalesef bu bahis hakkında çok sayıda spekülatif haber de çıktı.
Esasen bu soruşturmamız medya ve cümbüş dalı diyebileceğimiz alanda yürüttüğümüz 4 incelemeden bir tanesi. Bu incelemeler; birbirleriyle içe içe geçmiş alanları kapsıyor. Bunlardan birincisi sinema gösterimi ve dağıtımı, ikincisi sinema ve dizi imali ile bu üretimlerin yurt dışı dağıtımı ve YouTube gösterimleri, üçüncüsü abonelik temelli isteğe bağlı görüntü platformlarıve dördüncüsü ise cast yöneticiliği ve cast ajanslığı/menajerliği.
Biz saydığım bu 4 inceleme ile kesimdeki bütünleşik ve iç içe geçmiş yapıların tamamındaki rekabetçi telaş ve meseleler mercek altına almayı amaçlıyoruz. Cast yöneticiliği ve cast ajanslığı/menajerliği konusuna geri dönersek. Burada 21 teşebbüs hakkında yürütülen bir soruşturma var. Tezler kelam konusu ajansların kurul oranlarını ve birtakım satış şartlarını belirlemek ve birtakım imalcileri boykot ederek piyasanın dışına çıkarma ile ilgili. Buna ek olarak cast yöneticiliği ve ajans işini birlikte yapan birtakım teşebbüsler var.
Bu dikey bütünleşik yapıların bölümde yol açtığı bir kadro rekabet aksisi kaygılar mevcut. Şu anda arkadaşlarımız çok geniş bir kapsamda paydaşlardan bilgi ve evrak talep ettiler. Gerekirse bir grup davranışsal ya da yapısal önlemler ile kesimin daha nasıl rekabetçi olabileceği üzerinde bir çalışmayı çok ayrıntılı bir biçimde yürüttüğümüzü tüm kamuoyu ile paylaşmak isterim” diye konuştu.
“Denetimlerimiz sürat kesmeden sürecek”
Birol Küle, piyasa aktörlerine yönelik şu bildirileri verdi: “Öncelikle firmalar başta alım ve satım fiyatları olmak üzere tüm ticari stratejilerini rakipleriyle uyum içerisinde belirlemekten muhakkak kaçınmalıdır. Kesim paydaşları da artık anlamışlardır ki, kontrollerimiz sürat kesmeden, aralıksız devam edecektir. Bilhassa halkın temel besin eserlerine uygun fiyatlarla erişimine pürüz olanlara; rekabete ters uygulamalar ile vatandaşımızın cebine uzanarak haksız çıkar elde etmeye çalışanlara kanunumuzun bize tanıdığı hudutlar içerisinde en ağır cezaları vereceğimizin bilinmesini isterim.”
“Yaş zerzevat ve meyve raporlarını tamamladık”
Birol Küle, kurum olarak adil ticaret ortamında gerçekleşen maliyet asıllı fiyat artışlarıyla ilgilenmediklerini lisana getirdi. Küle, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Firmaların rakipleriyle açık ya da zımnî, danışıklı olarak ortak hareket ettikleri ve fiyatları daima üstte eşitledikleri durumlarla ilgileniyoruz. Bunun dışında tabi ki rekabetle ilgili olmayan, kesimin yapısından kaynaklı birtakım aksaklıklar da fiyatların hareketliliğine sebep olabilir.
Biz yürüttüğümüz bölüm incelemeleri ile kesimin A’dan Z’ye tahlilini gerçekleştirip, kesimin bir nevi röntgenlerini çekip; bizim ilgi alanımız dışındaki konularla ilgili aksaklıkları da belirliyor; bölüm ve tüm paydaşlara yol gösteriyoruz. Örneğin yakın vakitte Türkiye Süratli Tüketim Malları Perakendeciliği Dal İncelemesi ve Yaş Zerzevat ve Meyve Bölüm İncelemesi Birol Küle, arkadaşımız Nagihan Kalsın’ın sorularını cevapladı. Raporlarını tamamladık.
