Prof. Dr. Selva Demiralp faiz artırımı sonrası ekonomik senaryoları değerlendirdi

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın siyaset faizini yüzde 42,5’ten yüzde 46’ya yükseltmesinin iktisada tesirleri tartışılmaya başladı.

BBC Türkçe için “Faiz artırımlarından sonra Türkiye’de olası ekonomik senaryolar neler?” başlıklı bir yazı kaleme alan Koç Üniversitesi İktisat Kısmı Öğretim Üyesi ve Dünya Gazetesi muharriri Prof. Dr. Selva Demiralp mümkün senaryoları kıymetlendirdi.

“Ekonomik tesirleri varsayım edilenden daha kalıcı olabilir”

Prof. Dr. Selva Demiralp, 19 Mart’ta İstanbul Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun gözaltına alınmasının akabinde Merkez Bankası’nın acil bir toplantı ile faiz koridorunun üst bandını 350 baz puan ve 17 Nisan’daki toplantısında siyaset faizini 3 puan artırdığını hatırlatarak şu değerlendirmelerde bulundu:

“Bu adım, sırf para siyasetinin istikamet değişikliğine değil, birebir vakitte Ekrem İmamoğlu’nun tutuklanmasıyla artan siyasi tansiyonun ve bu gerginliğin ekonomik tesirlerinin varsayım edilenden daha kalıcı olacağına işaret ediyor.

Merkez Bankası’nın son bir ayda iki seneye yakın müddette biriktirdiği 65 milyar dolara yakın olan swap hariç net rezervlerinin 50 milyar dolarını piyasaya sürdüğü kestirim ediliyor.

Bu durum ekonomik itimat kaybını ve artan dolarizasyonu çarpıcı bir halde gösteriyor.”

“Tasarruf tercihlerinde artış gözlemliyoruz”

Koç Üniversitesi tarafından hazırlanan hane halkı enflasyon beklenti anketinde de bu eğilimi gözlemlediklerini söz eden Prof. Dr. Demiralp, siyasi kriz sonrasında genel olarak tasarruf tercihlerinde bir artış gözlemlediklerini kaydetti:

“Yaklaşık 1600 kişinin katıldığı ankette iştirakçilere sorduğumuz bir soru, önümüzdeki 12 aylık periyotta tasarruflarını ne formda değerlendirecekleri.

Bu soruya Mart ve Nisan ayında verilen karşılıkları karşılaştırdığımızda yaşanan siyasi kriz sonrasında genel olarak tasarruf tercihlerinde bir artış gözlemliyoruz.

Geleneksel olarak Türkiye’de en tanınan tasarruf araçlarından biri olan altına ek olarak Nisan ayında döviz tercihindeki %13’lük artış dikkat cazip.

Aynı vakitte, TL mevduata yönelim de %8 artmış olup bu durum Merkez Bankası’nın faiz artışının dövize kaçışı bir nebze sınırlayabildiğini gösteriyor.

Genel olarak hane halkının artan risklere karşı yine hem faiz getirisi hem de “güvenli liman” motivasyonuyla hareket ettiğini görüyoruz.”

“Başladığımız noktaya dönmüş gibiyiz”

Art arda gelen faiz indirimleriyle siyaset faizinin yüzde 50’den yüzde 42,5’e gerilediğini hatırlatan Demiralp, faizin yine yüzde 49’a yükseldiğini kaydederek, şu açıklamalarda bulundu:

“Yani bir bakıma başladığımız noktaya dönmüş üzereyiz.

Ama tam da birebir yere geri gelmiş değiliz. Aralık ayına kıyasla, memleketler arası rezervlerde önemli bir erime, enflasyon beklentilerinde bozulma, sermaye çıkışları ve değerli ölçüde inanç kaybı kelam konusu.

Buradaki temel soru, Türkiye iktisadının ikinci bir “acı reçete” periyoduna hazır olup olmadığı.

Aralık ayındaki faiz indirimlerinin nedeni, enflasyon görünümündeki güzelleşmeden çok, gerçek iktisatta artan baskılara verilen bir cevap üzere görünüyordu.

Enflasyon patikası faiz indirimlerine elverişli değildi. Hakikaten Merkez Bankası’nın 19 Mart öncesinde %24 olarak belirlediği 2025 sonu enflasyon beklentisi, o periyot için dahi optimist kalıyordu ve revizyon bekleniyordu.

“Kemer gevşetme süreci tekrar kemer sıkma periyoduna dönüştü”

Demiralp, gerçek bölümü müdafaa hedefi ile başlayan “kemer gevşetme” sürecinin 19 Mart sonrası tekrar kemer sıkma devrine dönüştüğünü de kaydetti:

“Bu amaçla uyumlu olduğu varsayılan ve enflasyon raporundaki çıktı açığı grafiğine nazaran ima edilen %1,5 civarındaki büyüme kestirimi ise hayli argümanlı ve Türkiye siyasi ortamında kolay kabul görmeyecek bir yavaşlama patikasıydı.

Reel bölümü müdafaa hedefi ile başlamış bir “kemer gevşetme” süreci 19 Mart sonrası tekrar bir kemer sıkma devrine dönüştü.

Bu sürecin ne kadar devam edeceği, gerçek bölümün ne kadar dayanabileceği ve nasıl sonuç vereceği büyük ölçüde siyasi tansiyonun seyrine bağlı olacak.”

“Mevcut bilgiler optimist bir tablo sunmuyor”

Mevcut bilgilerin optimist bir tablo sunmadığını kaydeden Prof. Dr. Selva Demiralp, faiz artışlarıyla bankacılık kesiminde kâr marjlarının tekrar daraldığını söz etti:

“Mevduat faizlerindeki artışın tasarruf tercihlerine tesirini anketimiz bağlamında özetlemiştim. Kredi faizlerindeki yükselişin ise biraz daha gecikmeli yansıması bekleniyor.

Peki gerçek iktisat buna nasıl reaksiyon verir? 2025’in birinci çeyreğinde 583 konkordato başvurusu yapılmış olması, 2024 yılı toplamındaki 1.723 müracaatın üçte birine şimdiden ulaşıldığını gösteriyor.

Tüketici kredilerindeki problemli kredi oranı dünya standartlarına nazaran hâlâ düşük olsa da üst taraflı bir trend içinde ve son bilgilerle %3,5–4 düzeylerine dayanmış durumda.”

Küresel resesyon riski

ABD Başkanı Donal Trump’ın tarife açıklamalarının global resesyon riskini artırdığını tabir eden Demiralp, bu türlü bir durumdan Türkiye’nin de olumsuz etkileneceğini ekledi:

“Uzun vadede global ticaret ağları tekrar şekillenebilir ve Türkiye bu süreçte kendine daha avantajlı bir pozisyon edinebilir mi, bu sorunun karşılığını şimdiden vermek güç.

Kısa vadede ise ihracat pazarlarımızdaki resesyon kaynaklı yavaşlamaya karşılık, güç fiyatlarındaki düşüş ve zayıflayan ABD doları, Türkiye açısından olumlu gelişmeler.”

“Bu yerde 2025 nasıl geçer?”

Prof. Dr. Demiralp, son olarak 2025 iddialarıyla ilgili ise şunları yazdı:

“Her şeye karşın bu evrede “sert iniş” senaryosunu uzak bir ihtimal olarak görüyorum.

Yıl başında enflasyon için baz senaryomuz % 32, karamsar senaryomuz ise %3 6 idi. Bugün prestijiyle karamsar senaryonun gerçekleşme mümkünlüğü artmış durumda.

Büyüme açısından, ihracat odaklı bir yapımız olmadığı için global resesyonun tesirlerinin daha hudutlu kalabileceğini düşünüyorum.

Yıl başında %3 civarında büyüme beklerken, bugün hâlâ müspet – tahminen %2 civarında – bir oran mümkün görünüyor. Buna “iniş” denir mi emin değilim; tahminen en doğrusu “yumuşak bir yerinde sayış” demek olur.”