Prof. Dr. Hakan Kara: Sanayi yavaşladı diye MB faiz indirmez
Eski TCMB Başekonomisti ve Bilkent Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hakan Kara, ForInvest InvestTech Summit 2024’te Stratejist Tuğba Özay’ın sunduğu ‘Yatırım İpuçları’ programının tepeden yayınlanan özel kısmına konuk oldu.
Enflasyonla gayret konusunda Merkez Bankası’nın üzerine düşeni büyük ölçüde yapmaya başladığını söyleyen Kara, lakin bu boyutta bir enflasyonu kırabilmek için yalnızca para siyasetinin yetmeyeceğini zira son yıllarda uygulanan kamu siyasetleri ve bilhassa Merkez Bankası’nın maceracı siyasetlere hakikat girmesinden ötürü beklentileri yönetme kabiliyetinin azaldığını belirtti. Bu nedenle çok daha kapsamlı ve topyekûn bir uğraşa gereksinim olduğunu belirten Kara, “Bu işin hem Merkez Bankası hem de Maliye siyaseti tarafının koordineli bir formda devreye girmesi kıymetli. Maliye siyaseti derken yalnızca bütçe istikrarını kastetmiyorum. Burada, bütçe istikrarının kompozisyonu da çok kıymetli. Bütçe açığını düzeltiyorsunuz lakin düzeltirken bunu dolaylı vergilerle mi yapıyorsunuz, yoksa harcama tarafından mı yapıyorsunuz? Enflasyonla çaba açısından bu çok kritik. Ayrıyeten, sürekliliğe dair siyaset tarafından verilecek sinyaller çok değerli. Siyasetçilerin en üst seviyede programı sahiplenmesi, yani biz bu programı uyguluyoruz, program ve aktörler kalıcıdır deyip beklentileri yönetmek lazım. Ayrıyeten bu süreci destekleyecek kimi kurumsal dönüşümler de gerekiyor.” dedi.
En değerlisi beklenti yönetimi
Enflasyonu tek haneye düşürmek için kısa vadede yapılabilecek kimi şeyler olduğunun altını çizen Kara, şunları anlattı: “Birincisi, beklenti idaresi konusu bence çok değerli. 2018-2022 yılları ortasında makro finansal siyasetlerin çok maceracı bir siyaset bileşimine girmiş olması ve daima değişen liderler ile TÜİK’in enflasyon ölçümüne dair oluşan telaşlar nedeniyle beşerler açıklanan enflasyon gayesine inanmıyor. Ben, şahsen yakın periyotta TÜİK’in ölçümünün artık düzeldiğini düşünsem de bu algı devam ediyor. TÜİK tarafında bir özerklik artışı olsa yahut kendi bilgilerini dışarıya açma, şeffaflaşma tarafında temel adımlar atılsa, Merkez Bankası Liderine vazife teminatı sağlansa, beklentileri daha aktif yönetebiliriz. Şayet bunları yapmazsak yalnızca faiz üzerinden enflasyonla uğraşın maliyeti çok yüksek olacak. Maliyetli olunca da toplumsal ve siyasi takviye azalacak, o azalınca da bu kez enflasyonla uğraş motivasyonu ortadan kalkacak. Hasebiyle beklenti idaresini düzeltmek çok kritik diyebiliriz.”
Sanayi yavaşladı diye MB faiz indirmez
Türkiye’de yüklü olarak yüksek faizlerle ilişkilendirilen sanayi üretimindeki düşüşe de değinen Kara, sanayi üretiminin yavaşlamasının tek sebebinin sıkı para siyaseti olmadığını vurguladı. Üretimdeki azalmanın gerisinde ‘küresel ölçekte zayıf sanayi üretimi, dış talepteki düşüş, yüksek faiz nedeniyle firmaların stokların eritmeye çalışması ve hasebiyle da az üretim yapması ve döviz kurunun seviyesi’ olmak üzere 4 faktör bulunduğunu söz eden Kara; “Bütün bu faktörlere baktığımız vakit Merkez Bankası siyasetleri temel belirleyici değil. O yüzden sadece sanayi yavaşladı diye MB’nin faiz indireceğini sanmıyorum. Merkez Bankası enflasyona odaklanacaktır.” dedi.
Reel faiz enflasyonun 4-5 puan üzerinde olmalı
Türkiye’de enflasyona yönelik beklentilerin her kesimde çok farklılaştığını ve bu beklentiyi gerçek manada ölçmenin de çok sıkıntı olduğunu kaydeden Kara, bu nedenle gerçek faizi hesaplamanın da çok güç olduğunu vurguladı. Kara, şöyle devam etti: “Hane halkları, şirketler ve finansal kesimin beklentileri büsbütün birbirinden ayrışmış durumda. Bu türlü bir ortamda gerçek faizi hesaplamak çok güç ve o yüzden para siyasetinin çok kolay gitmesi lazım. Bu türlü devirlerde sahiden o enflasyonun belini kırmak için çok kolay, anlaşılabilir, sade bir siyaset uygulamak gerekiyor; bu da siyaset faizini gerçekleşen enflasyonun üzerinde tutmak. Kritik olan soru şu, ‘hane halkının tekrar dövize kaymasını engelleyecek olan faiz nedir?’ Ya da ‘yabancı yatırımcının tekrar durumu değiştirmesine yol açacak gerçek faiz nedir?’ Tam bilmiyoruz fakat bence gerçekleşen enflasyonun birinci planda 4-5 puan üzerinde bir faiz gerektiğini söyleyebilirim. Yani şu anda yüzde 50 faiziniz varsa bu enflasyon 45’lerin altına düşene kadar bir faiz indirimine hiç kalkışmamak gerekiyor.”
Trump’ın gelmesi ham husus fiyatlarını düşürebilir
ABD’nin yeni başkanı olarak Donald Trump’ın seçilmesinin akabinde iktisat tarafında yaşanabilecekleri de yorumlayan Kara; Türkiye iktisadının en çok etkilendiği üç mevzunun yurt dışındaki risk iştahı, global ham husus fiyatları ve ihracat pazarlarımızdaki büyüme olduğuna dikkat çekti. Bu 3 mevzudaki gelişmelerin Trump’ın gelmesiyle çok net olmadığını anlatan Kara, şöyle devam etti: “Risk iştahı olumsuz etkilenebilir. Dış talep tarafına baktığımızda ise Trump Avrupa’yı düzgünce sıkıştıracak. O yüzden ihracatımız açısından da çok güzel haber yok. Lakin Çin biraz daha batıdan uzaklaştırıldığı için Türkiye bölgede bir üretim üssü olabilir. Trump’ın gelmesi ile olumlu etkilenebileceğini söyleyebileceğimiz tek kanal bana nazaran ham husus ve emtia fiyatları. Trump’ın poltikaları Çin’deki büyümeyi yeterlice baskılayacak. Trump, petrol fiyatlarının çok üst gitmemesi taraftarı ve onun için muhakkak bir önlem alınacak üzere. Güç fiyatlarının aşağı taraflı baskılanıyor olması, Çin’in de süratli büyüyemiyor olması emtia fiyatlarından gelecek berbat şokları azaltacak. Bu da Türkiye açısından hem dış istikrar hem de enflasyon bakımından elverişli bir ortam yaratabilir. Aslında, içeride işleri düzelttiğimiz vakit ister Trump gelsin ister diğeri gelsin, Türkiye’nin kendine mahsus bir kıssa kurması durumunda olumlu ayrışması mümkün. Münasebetiyle bence önümüzdeki devirde global gelişmelerden çok bizim kendi uyguladığımız siyasetler daha belirleyici olacak.”
Sorun kurun düzeyi değil, öngörülebilirlik
İhracatçıların son devirde en çok şikayet ettiği hususların başında gelen kurlar konusuna da değinen Hakan Kara, “Buradaki temel sorun aslında gerçek pahalanmanın fazla olmasından fazla, öngörülebilirliğin düşük olması” dedi. 2018-2022 yılları ortasında Türkiye’de TL’nin çok değersizken bir anda 2 yıl içerisinde tam aksisi bir yere geldiğini hatırlatan Kara, şöyle devam etti: “Buradaki temel sorun şu, şirketler bölümü hangi ortama nazaran planını yapacak? 2018-2022 periyodunda rekabetçi kur ve Çin modeli olacak denildi, şirketler ona nazaran bir model oluşturdu. Sonra bir anda ‘reel pahalanma rejimine geçiyoruz’ denildi. Şirketler kesiti, bu yeni durumu ‘yeni olağan olarak mı alacağız?’ diyor. Lakin bu devir de süreksiz olabilir diyerek planlarını buna nazaran yapmıyorlar ya da yapmak istemiyorlar, tahminen de işlerine gelmiyor. Münasebetiyle asıl sorun öngörülebilirlik. ‘Orta vadeli bir yatırım yaptığımızda nasıl bir dünyaya nazaran plan yapacağız? Son 3-5 yılda uygulanan bedelsiz TL’ye nazaran mi yapacağız yoksa, son 2 yılda uygulanana nazaran mi yapacağız?’ Bunu bilmedikleri için şirketler bölümü zorlanıyor. Burada bana nazaran kritik olan kurun düzeyi değil verimlilik artışı.”
