Papa Franciscus, Türkiye ile ilişkilerde dalgalı dönemlerle birlikte ılımlı tutum sergiledi

AA muhabiri, bu sabah 88 yaşında hayatını kaybeden Papa Franciscus’un Türkiye ile ilgilerini derledi. Katolik Kilisesi’nin 266’ncı Papası olarak Mart 2013’te seçilen Papa Franciscus, Türkiye ile alakalarına resmi bir ziyaretle süratli bir giriş yaptı. Papa Franciscus, üç selefinin de yaptığı üzere misyonundaki birinci yıllarında Türkiye’yi ziyaret etti.

Papa Franciscus’un, 28-30 Kasım 2014’te Ankara ve İstanbul’a gerçekleştirdiği seyahat, Türkiye’nin jeostratejik ve jeopolitik pozisyonuyla bölgesinde oynadığı rol hasebiyle Orta Doğu’ya bildiri verme ve de Katolik Kilisesi’nin 1054’teki karşılıklı aforozdan sonra “düşman kardeş” olarak gördüğü Ortodoks Kilisesi’nin kıymetli bir ögesi olan Fener Rum Patrikhanesi ile yakınlaşma gayesi taşıyordu.

Papa Franciscus, 28 Kasım 2014’te birinci olarak Ankara’ya gitmiş burada Anıtkabir’i ziyaret ettikten sonra Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’nde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile görüştü, akabinde devrin Başbakanı Ahmet Davutoğlu ve dönemin Diyanet İşleri Başkanı Mehmet Görmez ile bir ortaya geldi.

Ankara’nın akabinde İstanbul’a geçen Papa, burada o devir müze olan Ayasofya-i Kebir Cami-i Şerifi ile Sultanahmet Mescidi’ni ziyaret etti. Papa ayrıyeten Sultanahmet Camisi’nde devrin İstanbul Müftüsü Rahmi Yaran ile dua etti.

Papa, İstanbul’daki temasları boyunca Saint Esprit Katedrali’nde bir ayin yönettikten sonra, Aya Yorgi Patrikhane Kilisesi’ne giderek burada Fener Rum Patriği Bartholomeos ile özel bir görüşme yaptı. Papa Franciscus, Türkiye seyahatinin son günü olan 30 Kasım’da Patrik Bartholomeos ile Ortodoks Kilisesi’ni kurduğuna inanılan Hazreti İsa’nın 12 havarisinden biri olan Aziz Andreas’ı anma yortusuna katıldı.

Bu ortada, Papa Franciscus, Türkiye’ye yaptığı bu ziyaretle 2014 yılında açılan Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’nde resmi merasimle karşılanıp burada ağırlanan birinci konuk önder oldu.

Türkiye’ye gelen 4. Papa olan Papa Franciscus, ziyaretinin akabinde Vatikan’daki birinci konuşmasında, Türkiye için dua etti.

1915 olaylarına ait konuşması diplomatik krize yol açtı

Ermeni diasporasının son derece güçlü olduğu Arjantin’den gelmesi sebebiyle 1915 olaylarına Ermeni tezleri üzerinden baktığı bilinen Papa Franciscus, olayların 100. yıl dönümü münasebetiyle Vatikan’ın Aziz Petrus Bazilikası’nda özel bir ayin düzenledi.

12 Nisan 2015’te ayinde, 1915 olaylarını “20. yüzyılın birinci soykırımı” olarak nitelemesi, Türkiye’nin sert yansısına neden oldu.

Vatikan, ayinden sonra Papa Franciscus, aslında Papa 2. Ioannes Paulus’un 2001 yılında imzaladığı bir deklarasyondaki sözleri söylem ettiğini belirtse de Türkiye, diplomatik yansısını göstermek için tıpkı gün devrin Vatikan Büyükelçisi Mehmet Paçacı’yı istişareler için Ankara’ya çağırdı ve ilgileri maslahatgüzar düzeyine indirdi.

Bu krizden 10 ay sonra Türkiye-Vatikan bağlantılarında bir yumuşama sinyali oldu.

İki ülke tarihini ilgilendiren bir kitabın tanıtımı vesilesiyle 3 Şubat 2016’da Vatikan’dan yapılan yazılı açıklamada, Papa’nın daha evvel “soykırım” olarak nitelediği 1915 olayları için “trajik 1915 olayları” sözü kullanıldı, 1977 yılında Ermeni terör örgütü JCAG’ın Türkiye’nin Vatikan Büyükelçisi Taha Carım’ı öldürmesi de kınandı.

Türkiye, Vatikan’ın bu açıklamasını olumlu karşıladı ve Vatikan Büyükelçisi Paçacı, 4 Şubat 2016’da misyon yerine geri döndü.

Bu hadisenin dışında Papa Franciscus’un, Haziran 2013’te Vatikan’da bir Ermeni heyetini kabulü sırasında ve ayrıyeten Haziran 2016’da Ermenistan ziyaretinde Ermeni tezlerine dayanak veren açıklamalarda bulunması tekrar Türkiye’nin reaksiyonlarına yol açtı.

Kudüs konusu, Türkiye ve Vatikan bağlantılarını yakınlaştırdı

ABD Başkanı Donald Trump’ın ilk vazife periyodunda, 6 Aralık 2017’de Kudüs’ü İsrail’in başşehri olarak tanıma ve ABD Büyükelçiliğini Tel Aviv’den Kudüs’e taşıma tarafındaki kararı, Türkiye ile Vatikan ortasında başkanlar seviyesinde temasların sıklaşmasına yol açtı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Papa Franciscus, Aralık 2017’de yaptıkları iki telefon görüşmesiyle ABD’nin bu planını kıymetlendirdi ve telaşlarını belirtti.

Kudüs sıkıntısının derinleşmesi sebebiyle Cumhurbaşkanı Erdoğan, mevzuyu Papa ile yüz yüze görüşmek için 4-5 Şubat 2018’de Vatikan’a resmi bir ziyaret gerçekleştirdi.

Görüşmenin akabinde Cumhurbaşkanlığı kaynaklarından edinilen bilgide iki başkanın, Kudüs, göçmenler, başta Suriye olmak üzere Orta Doğu’daki gelişmeler, terör, farklı dinlerin mensupları ortasındaki ilgileri görüştükleri belirtildi.

Erdoğan ve Papa’nın, Müslümanlar, Hristiyanlar ve Museviler tarafından kutsal addedilen Kudüs’ün BM kararları ve memleketler arası hukuk tarafından belirlenmiş statüsünün koruma edilmesi gerektiğini vurguladıkları aktarıldı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Papa Franciscus, Mayıs 2018’te Kudüs konusunda bir telefon görüşmesi daha yaptı.

Papa, Erdoğan’ın Ukrayna Savaşı’na tahlil bulma uğraşlarını takdirle karşıladı

Erdoğan, 2021 yılında kalın bağırsak ameliyatı geçiren Papa’ya “geçmiş olsun” mektubu yolladı.

2022 yılında Türkiye’nin o dönemki Vatikan Büyükelçisi olan Lütfullah Göktaş, Papa Franciscus ile yaptığı özel görüşmeye ait toplumsal medya hesabından yaptığı paylaşımda, şu sözleri kullandı:

“Papa Franciscus, Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan’ın Ukrayna ve Rusya’yı uzlaştırma uğraşlarını takdirle karşılıyor. Tahlilin yolu savaştan değil, diplomasi ve müzakerelerden geçiyor. Ateşkesin sağlanması, masaya oturulması lakin bu sayede mümkün olabilir.”

İki başkanın son yıllarda temasları artmıştı

Kudüs konusunda ortak tavırda birleşen Papa Franciscus ile Cumhurbaşkanı Erdoğan, İsrail’in Gazze’ye Ekim 2023’te başlattığı akınların akabinde, birebir ay ve Nisan 2024’te bu mevzuyu ele alan 2 telefon görüşmesi gerçekleştirdi.

Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Papa Franciscus’un yüz yüze son görüşmesi ise İtalya’nın mesken sahipliğinde Puglia Bölgesi’nde 14 Haziran 2024’te G7 Başkanlar Tepesi çerçevesinde yapılan “Afrika ve Akdeniz, Yapay Zeka ve Güç bahisli G7 Yüksek Seviyeli Oturumu”nda gerçekleşti.

İki önder, burada ayaküstü görüşmenin yanı sıra aile fotoğrafı çekiminde de bir müddet sohbet etti.

İki başkanın, son teması ise 1 Ağustos 2024’te, Paris 2024 Yaz Olimpiyat Oyunları’nın açılış merasiminde “LGBT” temalı bir sekans üzerinden dini ve ahlaki kıymetlerle alay edilmesine karşı birlikte ses yükseltilmesine yönelik oldu.

Bu ortada, Papa Franciscus, 2024’te yaptığı bir açıklamada, Birinci İznik Konsili’nin 1700. yıl dönümü olması sebebiyle 2025’te buraya bir ziyaret yapmayı arzuladığını belirtmişti.