“Milli uydu şirketi” için yol haritası çizildi

Türkiye’de uydu teknolo­jilerinde elde edilen AR-GE ve üretim kabiliyet­lerinin ticarileştirilmesi ile ulu­sal güvenliğe katkı sağlanması emeliyle bir “milli uydu şirketi” kurulması planlanıyor.

Sanayi ve Teknoloji Bakanlı­ğının “2030 Sanayi ve Teknolo­ji Stratejisi”nden derlediği bil­gilere nazaran, Türkiye’nin uzay ve uydu alanındaki çalışmaları de­vam edecek.

BİLSAT, RASAT, GÖKTÜRK uyduları ve metre altı çözünür­lüklü ulusal görüntüleme uydu­su İMECE sonrasında Türkiye, kendi yer müşahede uydusunu ve yer istasyonunu tasarlayıp üre­tebilen ülkeler ortasında yer al­maya başladı. TÜRKSAT 6A’nın yerli imkanlarla geliştirilmesi, ulusal uydu markasını oluşturma tarafında değerli bir adım olarak görülüyor.

Uzay teknoparkı kurulacak

Türkiye için mevcut uydu üre­tim, test ve altyapı kaynaklarının daha verimli kullanılması, insan kaynağının aktif halde değer­lendirilmesi, tekrarlanmış yatırım­ların önüne geçilmesi ve dünya ile rekabet edebilecek yapıda bir ulusal uydu şirketinin kurulması bedellendiriliyor.

Bu kapsamda uydu teknolojilerinde elde edi­len AR-GE ve üretim kabiliyet­lerini ticarileştirmek, ulusal gü­venliğe katkı sağlamak maksadıyla bir “milli uydu şirketi” kurulma­sı hedefleniyor. Ulusal uydu şir­ketinin kurulmasıyla, uydu eko­sistemindeki kamuya ilişkin yapılar tek çatı altında toplanarak koor­dinasyonun artırılması ve insan kaynağı ile altyapıların verimli kullanılması sağlanması plan­lanıyor. Bu çalışmalarla, Türki­ye’nin uzay alanında daha reka­betçi hale gelmesi ve milletlerarası pazarda güçlü pozisyona ulaşması öngörülüyor.

Savunma endüstrisinde ulaşılan muvaffakiyetin uzay teknolojilerinde de yakalanabilmesi için güçlü bir ekosistem inşa edilmesi amaçla­nıyor. Bu maksatla Sanayi ve Tek­noloji Bakanlığına bağlı Türkiye Uzay Ajansı (TUA) kurulurken, bu alandaki teknoloji geliştirme çalışmaları için gerekli altyapı­nın tesisi, nitelikli insan kayna­ğının geliştirilmesi ve işbirliği ortamının oluşturulması ama­cıyla uzay teknolojileri odaklı bir teknopark devreye alınacak.

Türkiye’nin uzay siyasetleri için muhtaçlık duyulan teknoloji ge­liştirme faaliyetleri, değerli öl­çüde bu teknoparkta gerçekleşti­rilecek. Ankara’da kurulacak bu teknoparkta yürütülecek yeni­likçi teknolojilerle, Türkiye’nin global uzay iktisadından da­ha fazla hisse alması bekleniyor.

Uzay teknolojilerinin savun­ma endüstrisinde kullanılmasının, Türkiye’nin askeri operasyon ve savunma kapasitesini değerli öl­çüde artırması, yüksek çözünür­lüklü yer müşahede uyduları saye­sinde hudut güvenliği, istihbarat toplama, operasyon planlaması üzere kritik alanlarda büyük avan­taj sağlaması öngörülüyor.

Yeni dayanaklar yolda

Rekabet Öncesi İşbirliği Des­tek Programı Uydu Teknolojileri Geliştirme Projeleri Daveti kap­samında alçak dünya yörünge­sinde çalışacak uydu teknoloji­lerinin kritik alt bileşenlerinin, yer sistemlerinin ve özel bağlantı altyapısının kurulmasına yöne­lik projelere takviye sağlanması planlanıyor. Bu kapsamda, 200 kilogram altındaki uydu projele­rinin tasarım, geliştirme, proto­tip, test, doğrulama, fırlatma ve yörüngede çalışma test süreçle­rinin tamamı desteklenecek.

HIT-30 Yüksek Teknoloji Des­tek Programı kapsamında “ha­berleşme ve uzay” alanı öncelikli kesimlerden biri olarak tanım­lanırken, bu başlık altında, alçak yörünge uydu sistemleri, yeni kuşak haberleşme altyapıları ve akıllı haberleşme aygıtları yatı­rımlarının desteklenmesi karar­laştırıldı. Öte yandan, TUA tara­fından lazer HB11 füzyon güç dönüşümü laboratuvar test alt­yapısı kurulacak.

İlaçta amaç ‘net ihracat’

Türkiye’de biyoteknoloji alanında yenilikçi tahliller sunacak, akademik ve endüstriyel paydaşları buluşturacak ve kanserden metabolik hastalıklara kadar geniş yelpazede tahlillere katkı sağlayacak “Ulusal Omiks Platformu” kurulacak ve “Biyoteknoloji Üretim Programı” devreye alınacak.

Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının “2030 Sanayi ve Teknoloji Stratejisi”ne nazaran Kurulması planlanan “Ulusal Omiks Platformu” da büyük bilgi setlerinin muteber ve sistematik halde toplanmasını, depolanmasını ve tahlil edilmesini sağlayarak biyoteknoloji ve tıp alanlarında çağdaş tahliller sunmayı amaçlıyor. Ulusal Omiks Platformu, yapay zeka ve şahsileştirilmiş tıp ile entegre edilerek sistem biyolojisinin merkezde olduğu akıllı sıhhat sistemlerinin temelini oluşturacak çok taraflı bir altyapı sunma potansiyeline sahip bulunuyor.

“Biyoteknoloji Üretim Programı” ile de Türkiye’nin yüksek seyreden biyoteknolojik ilaç ithalatının azaltılması ve uzun vadede net ihracatçı pozisyonuna geçiş yapılması hedefleniyor.

Bu kapsamda TÜBİTAK, üniversiteler ve Sağlık Bakanlığı işbirliğiyle, biyoteknoloji araştırma altyapılarının yetkinliklerinin artırılması, kamu alımlarının kaldıraç olarak kullanılarak yerli biyoteknolojik ilaç üretiminin desteklenmesi planlanıyor.

Biyoteknoloji alanında bütüncül ekosistem inşa edilmesi ve Türkiye’nin global biyoteknoloji yarışında güçlü oyuncu olması maksadıyla 2022’de kurulan Biyoteknoloji İhtisas OSB ise girişimcilerin, bilim insanlarının ve sanayicilerin bir ortaya geldiği platform olarak hizmet veriyor.

Gelecek 5 yılda birinci sırada onkoloji olmak üzere immünoloji, diyabet ve obezite alanlarında büyümenin öbür alanlara nazaran çok daha süratli olması öngörülüyor. Öte yandan, az nörolojik bozukluklar, Alzheimer, Parkinson ve migrene yönelik yeni tedavilerin gelecek yıllarda nöroloji alanında büyümeyi artıracağı kestirim ediliyor. 2019’da global ilaç satışlarının yüzde 31’i biyoteknolojik ilaçlardan oluşurken bu oran, Kovid-19 aşılarının tesiriyle 2021’de yüzde 39’a, 2023’te yüzde 41’e yükseldi. Biyoteknolojik ilaç hissesinin, hücre ve gen tedavileri ile biyobenzerleri de içerecek biçimde 2028 yılında yüzde 46’ya çıkması bekleniyor.

Türkiye ilaç pazarı, 9,35 milyar dolarlık pazar büyüklüğüyle dünya ilaç pazarı sıralamasında birinci 20’de yer alıyor, biyoteknolojik eserler bu pazarın yüzde 17,6’sını oluşturuyor. Türkiye İlaç ve Tıbbi Aygıt Kurumunca ruhsatlandırılmış 374 biyoteknolojik ilaç ve 103 biyobenzer ilaç bulunuyor. Bunlardan 33 biyobenzer ilacın üretimi ise Türkiye’de yapılıyor.

Hücre kültüründen itibaren Türkiye’de geliştirilen yerli bir biyoteknolojik ilaçla birlikte, kelam konusu alan üst siyaset, strateji ve teşviklerle önceliklendiriliyor. Bölüme bugüne kadar sağlanan 1,1 milyar dolarlık yatırım teşviki takviyesiyle, ilaç endüstrisinin son 7 yılda biyoteknolojik ilaçlar içindeki imal ilaç hissesini kutuda yüzde 8 düzeyinden yüzde 33’e, kıymetteki hissesini ise yüzde 1’den yüzde 9’a çıkardığı görülüyor.