İsviçre’nin sipariş ettiği F-35’lere ABD’den ortalığı karıştıran zam

İsviçre, 2022’de ABD’den F-35A tipi savaş jeti satın almak için mutabakat imzalamasına karşın iki ülke ortasında Washington’un fiyat artışı talebi başta olmak üzere çeşitli nedenlerle problemler yaşanıyor.

7,4 milyar dolarlık muahedeye ek ödeme talebi

İsviçre, 19 Eylül 2022’de 36 adet F-35A temin etmek için yaklaşık 7,4 milyar dolarlık mutabakat imzaladı lakin Washington idaresi, artan güç, ham husus fiyatları ve enflasyonu münasebet göstererek fiyat artırma niyetini İsviçreli yetkililere ileterek ek ödeme talep etti.

1,7 milyar dolarlık zam

Kamu yayıncısı Swiss Broadcasting Corporation bünyesindeki Swissinfo’nun haberinde, İsviçre hükümetinin ABD’nin bu niyeti nedeniyle yeni fiyatın yaklaşık 1,7 milyar dolar artabileceği iddiasında bulunduğu belirtildi.

İsviçre Savunma Bakanlığı, sabit fiyat konusunda ısrarcı olduklarını lakin muahedenin hukuksal yoldan çözülemeyeceğini ve bu nedenle diplomatik görüşmeler yürüttüklerini açıkladı. Bakanlık, uyuşmazlık çözülemezse İsviçre’nin alımı iptal edebileceğini bildirdi.

İsviçre Savunma Tedarik Kurumu Armasuisse’nin Lideri Urs Loher de “Sözleşme kontrattır. F-35A savaş uçaklarının tedariki için açıkça belirtilen sabit fiyata karşın ansızın farklı gerçeklikle karşı karşıya kaldık” sözünü kullandı.

İsviçreli milletvekilleri sert tenkitlerde bulundu

İsviçre’de birçok siyasi partiden milletvekilleri, F-35A’larda fiyat artırımına gidilmesini sert halde eleştiriyor. Sosyal Demokrat Parti’den milletvekili Fabian Molina, toplumsal medya platformu Bluesky üzerinden yaptığı açıklamada, F-35 mutabakatının kabul edilmesi için “yalan ve aldatmacalar” kullanıldığını belirtti.

“Vatandaşlar milyarlarca ziyana uğratıldı”

Molina, muahedeyi eleştirenlerin “susturulduğunu”, vatandaşların “milyarlarca ziyana uğratıldığını” kaydetti. Yeşil Liberal Parti’den milletvekili Corina Gredig, yürütmenin başındaki Federal Konsey’in ABD’ye “boyun eğmemesi” gerektiğini tabir etti.

Gredig, kontratın hazırlanma sürecinde eksiklikler olduğunu kaydederek, Federal Kontrol Ofisinin talep ettiği uyuşmazlık tahlil sisteminin muahedede bulunması gerektiğini lisana getirdi.

İsviçre Halk Partisi (SVP) milletvekili ve partinin güvenlik siyaseti uzmanı Mauro Tuena, ABD’nin birdenbire mukaveledeki fiyatlandırmaya karşı çıktığını ve bunun “zor bir başlangıç noktası” olduğunu söyledi. Radikal Parti milletvekili Peter Schilliger, maliyeti en aza indirmek için çalışma yapılmasını talep ederek, “muhtemelen (ABD’ye karşı) kimi tavizlerin” gerekli olacağı yorumunu yaptı.

Hristiyan demokrat görüşteki Merkez Parti milletvekili Marianne Binder-Keller, ülkesinin savaş uçaklarına gereksinimi olduğunu fakat hükümetin evvelce anlaşılmış fiyatta ısrarcı olmasının “doğru olacağını” belirtti.

⁠”Maliyet fiyaskosu”

SVP partisinden yapılan açıklamada, ABD’nin fiyat artırma niyeti “maliyet fiyaskosu” olarak nitelendirilerek bunun “utanç verici” olduğu bildirildi. Federal hükümetin eleştirildiği açıklamada, “Görünüşe nazaran Federal Kurul ve yetkilileri sabit fiyatlı adil kontrat yapmaktan aciz.” sözü kullanıldı.

Soruşturma kararı

İsviçre Temsilciler Meclisinin kontrol komitesi, sabit fiyat konusundaki uyuşmazlığın ön plana çıkacağı soruşturma yürütmeye karar verdi. Meclisten yapılan açıklamada, soruşturmanın F-35A mutabakatı hakkında 2022’de yürütülen incelemenin devamı niteliğinde olduğu belirtildi.

Komisyon, sabit fiyatla ilgili uzman görüşlerine başvuracak, hükümetin mutabakat hakkında kontrol makamları ve kamuoyuna sağladığı bilgileri inceleyecek.

İsviçrelilerin üçte ikisi F-35 alımına karşı

İsviçre’de yapılan anketler, halkın büyük çoğunluğunun F-35 alımına karşı çıktığını gösteriyor. Kamuoyu araştırma şirketi Leewas tarafından nisanda 35 binden fazla kişinin iştirakiyle yapılan ankette, F-35 alımına karşı çıkanlar üçte iki çoğunluğu oluşturdu.

İsviçre’de 2022’de F-35 alımının referanduma götürülmesi için gerekli olan 100 bin imzadan fazlası toplanmış olmasına rağmen Savunma Bakanlığı, ABD ile imzalanacak mukavele tarihi yaklaştığından referandum düzenlemeye kâfi vakit kalmadığını ileri sürerek bu teşebbüsü engellemişti.