İsrail-İran, F-16 ve F-35, Suriye-İsrail anlaşması… ABD’nin Ankara Büyükelçisi Tom Barrack’tan değerlendirmeler!
Yaklaşık bir buçuk ay evvel ABD‘nin Ankara Büyükelçisi olarak misyonuna başlayan Tom Barrack, İzmir’in tarihi Kemeraltı Çarşısı‘nı gezdi, Kızlarağası Hanı’nda yürüyerek esnaf ve vatandaşlar ile sohbet etti.
Han’ın içerisindeki hareketliliği ve canlılığı “Gerçek hayatın kalbi” formunda nitelendiren Barrack, “İzmir’in ayaküstü tatlısı” olarak bilinen Şambali’nin tadına baktı, bir dükkana girip, el dokuması halıları inceledi ve bilgi aldı.
“En çok beğendiğim yemek kebap”
Barrack’ın, halı dükkanında pazarlık yaptığı anlar tebessüm ettirdi. Barrack, Türk mutfağında en çok beğendiği yemeğin “kebap” olduğunu söyledi. Büyükelçi Barrack, Kızlarağası Hanı’nı gezerken, ABD-Türkiye ilgileri ve Orta Doğu’da yaşanan son gelişmelere ait açıklamalarda bulundu. Barrack, kendi zihninde Türkiye’nin bir “illüzyon” olarak yer aldığını söz ederek, köklerinin eski Osmanlı İmparatorluğuna dayandığını söyledi.
Dedesinin yaklaşık 1900’lerde Osmanlı pasaportuyla ve cebinde 13 lira ile Amerika’ya gittiğini anlatan Barrack, “DNA’mın geldiği yere dönme ayrıcalığına ve onuruna sahip olmak, hem de (ABD Başkanı Donald) Trump adına kıdemli bir diplomat olarak ve tarihi ülkelerden birinde Amerika’yı temsil etmek, sahiden büyük bir ayrıcalık.” dedi.
Barrack, Türkiye’deki vazifesine başlamak üzere uçaktan indiğinde, şaşkınlık içerisinde olduğunu ve duygusal bir an yaşadığını aktardı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a inanç mektubunu sunduğunda ve Anıtkabir’i ziyaret ettiğinde de duygusal anlar yaşadığını söz eden Barrack, şunları kaydetti:
“(İstanbul) Boğaz’da otururken, Avrupa’dan Asya’ya, Asya’dan Avrupa’ya, suyun aktığı yer boyunca yaşananları düşündüğümde her şey mana kazanıyor. Hepimiz aslında birebir şeyi istiyoruz. Çocuklarımız için daha yeterli bir hayat, umut, ilham, güvenlik ve barış istiyoruz. Bu yüzden burada olmaktan onur duyuyorum, ayrıcalıklıyım, kendimi şanslı hissediyorum. Öğreniyorum, dinliyorum. Bu nitekim inanılmaz bir macera.”
“Güvene dayalı şahsî ilişki”
Lahey’de düzenlenen NATO Devlet ve Hükümet Liderleri Doruğu kapsamında bir ortaya gelen Trump ve Erdoğan’ın görüşmesine dair konuşan Barrack, Trump ile Erdoğan’ın, ayrıca Dışişleri Bakanı Hakan Fidan ile ABD Dışişleri Bakanı Rubio’nun da âlâ şahsî alakalara sahip olduğunu söyledi.
Barrack, “Tarihin çok lakin çok kıymetli bir devrinde, iki lider ve dışişleri bakanları, dört kişi ortasında karşılıklı itimada dayalı ferdî bir münasebet, yakınlık ve anlayışla başladı” dedi. Trump ve Erdoğan ortasında iki sefer telefon görüşmesi yapıldığını hatırlatan Barrack, böylelikle ortalarında inanç ve itimadın oluşmaya başladığını söyledi.
“Orta Doğu’da diyaloğu değiştirmek liderlik ister”
Büyükelçi Barrack, Orta Doğu ve Yakın Doğu’nun oluşturduğu yeni bir periyoda tanıklık edildiğini vurgulayarak, ABD tarafından, Türkiye’nin hep büyük bir NATO müttefiki olarak görüldüğünü kaydetti. “Türkiye hiçbir vakit büyük bir bölgesel aktör olarak hak ettiği bedeli ve ehemmiyeti tam manasıyla göremedi.” diyen Barrack, Türkiye’nin etrafında yaşanan çatışmalara ve savaşlara işaret etti.
Barrack, ABD Başkanı Trump ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bu durumu diyaloğun değiştirilebileceği bir fırsat olarak gördüğünü tabir ederek, “Orta Doğu’da diyaloğu değiştirmek liderlik ister, güçlü liderlik gerekir” diye konuştu. Büyükelçi Barrack, “Bu, iki önderin direkt birbirine önceliklerini anlattığı ve bölgede (Orta Doğu’da) insanların hayatını nasıl daha düzgün hale getirebileceklerini içtenlikle paylaştıkları bir görüşmeydi” dedi.
“Türkiye, tüm bunların merkez noktası olabilir”
NATO’da çekilen aile fotoğrafını anımsatan Barrack, Cumhurbaşkanı Erdoğan ve ABD Başkanı Trump’ın yakınlığına işaret etti. Barrack, iki başkanın de birbirini sevdiğini lisana getirerek, “Hepimiz, birbirine güvenen iki başkana sahip olduğumuz için muazzam bir fırsatın var olduğu görüşündeyiz. Bu vizyonu nasıl uygulayacaklarını çok güzel bilen Bakan Rubio ve Bakan Fidan var” tabirlerini kullandı.
Orta Doğu’nun içinde bulunduğu düzensizliğe bir tahlil arayışının sürdüğünü söyleyen Barrack, “Yüzyıllardır süregelen bir karmaşa var ve bu karmaşa büyük ölçüde Batı tarafından yaratıldı. Batı’nın daima müdahale etme uğraşları yüzünden” diye konuştu.
Barrack, “Benim için İzmir, Musevilerin, Müslümanların, Hıristiyanların bir ortada yaşadığı, bu toplulukların harmanlandığı bir örnek” diyerek, “bu tüm dünyada ve Orta Doğu’da olması gereken bir durum” değerlendirmesinde bulundu. Büyükelçi Barrack, “Bence Türkiye, tüm bunların merkez noktası olabilir, Suriye’de gördüğünüz üzere. Suriye’de olanların büyük bir kısmı, Türkiye ve liderliği sayesinde gerçekleşiyor.”
“Yeni kuşak için yeni bir diyaloğa gereksinim var”
Osmanlı İmparatorluğundaki “millet sisteminin”, yüzlerce yıl farklı kümelerin merkezi sistemde varlıklarını sürdürmelerine imkan verdiğini anımsatan Barrack, yeni jenerasyon için yeni bir diyaloğa muhtaçlık olduğunu, bu diyaloğun savaş olmadığını vurguladı.
Barrack, Türkiye’nin NATO’da, ittifakın ikinci büyük ordusuna sahip olduğunu söyleyerek, “(Türkiye) Sert gücü, hava savunması, genel savunma kapasitesine sahip, bütün ögeler tamam. Ancak en değerlisi, dünyayı tanıyan, çalışkan, fevkalâde bir nüfusa sahip” diyerek, bu küresel başarının ABD Başkanı Trump tarafından görüldüğünü kaydetti.
“Bu yolun anahtarı Türkiye”
Barrack, İsrail ile İran ortasında yaşanan çatışmalara değinerek, “İsrail’in yine tanımlanması gerekiyor, şu an yine tanımlanma sürecinde. İsrail ile İran ortasında yaşananlar, hepimiz için, ‘süre doldu, yeni bir yol açalım’ deme fırsatı. Bu yolun anahtarı Türkiye” tabirini kullandı.
Türkiye’yi F-35 programına tekrar dahil etme konusu
Barrack’a, ABD Başkanı Donald Trump’ın Türkiye’yi F-35 programına yine dahil etme konusunda âlâ niyetli olduğu izlenimini daha evvel aktardığı hatırlatılarak, “ABD’nin Hasımlarıyla Yaptırımlar Yoluyla Gayret Yasası (CAATSA) ve F35 sorununda ikili ilgilere yapan katkıları olacak bir süreç işliyor mu?” sorusuna, “Evet, muhakkak evet” cevabını verdi.
F16 ve F 35’lerin NATO müttefiki Türkiye’nin olmazsa olmaz ögeleri olduğunu söyleyen Barrack, F35 kesimlerinin birçoklarının Türkiye’de üretildiğini hatırlattı. Türkiye’nin F16’lar ve modernizasyonu için ödeme yaptığını kaydeden Barrack, Türkiye’ye yönelik CAATSA yaptırımlarının uygulandığı periyoda dair anekdotlar paylaştı. Büyükelçi, F35 sorununun uzun vakittir tartışıldığına işaret ederek, tarafların bu mevzuyu “artık geride bırakmak” istediğini söyledi.
“ABD Kongresi probleme tekrar bakmaya hazır. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Dışişleri Bakanı Hakan Fidan da ‘yeni bir başlangıç’ yapılması gerektiğini söylüyor.” diyen Barrack, “(F35 ve CAATSA yaptırımları) Bana nazaran Lider Trump ve Cumhurbaşkanı Erdoğan; Bakan Rubio ile Dışişleri Bakanı Fidan’a, bunu ‘bitirin, bir yolunu bulun.’ diyecek. Kongre mantıklı bir sonucu destekleyecek. Münasebetiyle, yıl sonuna kadar bir tahlile kavuşma imkanına sahip olduğumuza inanıyorum” dedi.
Barrack, F35 ve CAATSA yaptırımlarına ait, şu sözleri kullandı:
“Önümüzdeki birkaç ay içinde iki başkanımız ve iki dışişleri bakanımız ortasında bir yeni bir buluşmayı, ikili gündemin, beş yıldır tartışılan tüm bu bahislerin yenilendiğini göreceksiniz. F35, F16, S400’ler, yaptırımlar, gümrük vergileri üzere şeyler bizim misyonumuzun ikincil ögeleri. Sanırım birinci defa, ABD ve Türkiye’nin yalnızca savunma ortakları olmak yerine, ‘atağa geçen ortaklar olalım’ diyen bir taahhüdü var.”
Türkiye’nin savunma sanayi alanında yaptığı çalışmalara övgüde bulunan Barrack, Baykar’ın TB2 ve Bayraktar üzere SİHA’larının büyük muvaffakiyet elde ettiğini, Türk Hava Yolları’nın dünyadaki en uygun havayollarından biri olduğunu söyledi. Büyükelçi, F35 sıkıntısına ait, “Dolayısıyla, yıl sonuna kadar bir tahlile kavuşmanın mümkün olduğuna inanıyorum.” dedi.
“Orta Doğu yeni bir diyaloğa hazır”
Trump’ın Özel Temsilcisi Steve Witkoff’un, çok sayıda ülkenin İbrahim Mutabakatına hazır olduğu sözleri hatırlatılan Barrack, “Gazze bu durumdayken İbrahim Muahedeleri konusunda beklentileriniz sahiden yüksek mi yoksa bu bir temenni mi?” sorusuna, “Witkoff’un en hassas alanlarda kusursuz iş çıkardığı” karşılığını verdi.
Barrack, “İsrail’in Müslüman dünyayla birleşmemesi için bir hiçbir neden yok. Bu güç, bölgesel bir güç. Bu yüzden Birleşik Arap Emirlikleri, Bahreyn ve Sudan tarafından atılan birinci adımlar bunu başlatmıştır” argümanında bulundu.
2015’te İslam ülkelerine seyahat yasağı getirildiğini hatırlatan Barrack, bu gelişmenin akabinde İbrahim Mutabakatlarına giden sürecin başladığını ve 2016’da Trump’ın birinci yurt dışı ziyaretini planlayarak, Riyad’a gittiğini belirtti.
Bu ziyaretin akabinde, İsrail ile Körfez ülkeleri ortasında bir diyalog süreci başlatıldığını ve bu sürecin İbrahim Mutabakatları ile resmileştiğini söyleyen Barrack, “Gazze’yle ilgili tartışmaların ortasında bunu genişletmek çok güç, bu sahiden bir sorun. Steve’in yaptığı şey inanılmaz bir formda müzakere etmek ve bu düşmanlıklara son vermeye çalışmak” dedi.
Barrack, herkesin sorunu çözmek için elini taşın altına koyduğuna işaret ederek, şunları aktardı:
“Benim inancım, bu sorunun çözüleceği istikametinde. Yakın gelecekte Gazze’de bir ateşkes göreceğimizi düşünüyorum. Bu mevzuda yanlışsız bir takıma sahibiz. Ateşkes sağlandıktan sonra, küçük adımlarla, öncelikle İsrail ile çatışmasızlık tarafında ilerleme kaydedilecek.”
Türkiye ve İsrail’in geçmişte “harika bağlara sahip olduğunu” savunan Barrack, bunun tekrar olabileceğini tez etti ve bunun dini bir sıkıntı olmadığını söyledi. Barrack, “Bu, toprak taleplerine dair bir yanlış anlaşılma. Bu yüzden, Suriye ve İsrail ortasında bir tartışma, bir diyalog kurulmasını umuyorum. Birebir durum, Lübnan ile İsrail ortasında da geçerli” dedi.
ABD’nin iki tarafla da kusursuz alakalara sahip olduğunu söyleyen Barrack, “Bence Orta Doğu yeni bir diyaloğa hazır. Beşerler birebir kıssalardan sıkıldı. Bence, ufak adımlar göreceğiz. Herkes İbrahim Mutabakatlarına geri dönecek. Bilhassa Gazze durumunda, zira asıl büyük sorun şu anda bu.”
Suriye-İsrail anlaşması
Barrack, Suriye- İsrail tarafları ortasında bir muahedenin beklenip beklenmediğine ait soruya, “Evet, umudum o istikamette, bir noktada mutabakata varmaları gerekiyor” cevabını verdi. Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed Şara’nın 6 aydır vazifede olduğunu anımsatan Barrack, “İsrail, uzun vakittir geçmişteki devletin açıkça düşmanıydı” tabirini kullandı.
Barrack, Şara’nın, İsrail’den nefret etmediğini açıkça belirttiğini, İsrail’e karşı dinî bir kin taşımadığını ve hudutta barış istediğini lisana getirerek şunları kaydetti:
“İsrail’in de tıpkı şeyi istediğini biliyorum. Büyük ihtimalle, hudut güvenliği üzere daha kolay mevzular üzerinden art kapı diyaloğunun başladığını göreceğiz. Vakitle bu, daha geniş bir çatışmasızlık diyaloğuna dönüşerek şu soruya karşılık arayacak: Hududu nasıl istikrara kavuştururuz?” Barrack, misal bir mutabakatın Lübnan ile de olacağını düşündüğünü lisana getirerek, Lübnan’ın da tıpkı modele uygun olduğunu aktardı.
Büyükelçi Barrack, “Neden barış içinde yaşayamıyoruz?” Benim dini uygulamalarım ne olursa olsun, bu benim ferdî inancım ve bunu barış içinde, siyasetten başka biçimde sürdüreceğim.” diyerek, Suriye’nin bu süreci en süratli biçimde deneyim edeceğini belirtti ve sonra da Lübnan’ın tıpkı biçimde olacağını söyledi.
Suriye’ye baht verebilmek için bir dönüşümün gerçekleşmesi gerektiğini kaydeden Barrack, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, Şara’ya olan dayanağını anımsattı.
“Suriye’de Muhatap alacağımız tek ulus devlet Suriye hükümeti”
Suriye’nin kuzeydoğusunun entegrasyonu konusunda, ABD’nin “SDG” olarak isimlendirdiği tarafın konumu ve katkısından mutlu olup olmadığı ile ABD’nin Şam idaresine ademi merkeziyetçi bir sistem teklifinde bulunup bulunmadığı sorusuna ait olarak Barrack, Trump ve Rubio’nun bu mevzuda daha evvel açık bir karşılık verdiğini hatırlattı. Barrack, “Bizim (Suriye’de) muhatap alacağımız tek bir ulus devlet olacak, o da Suriye hükümeti.” dedi.
“PKK,YPG dediğimiz bir öge içeren SDG, ABD güçlerinin yanında DEAŞ’a karşı verilen gayrette yer aldı ve ortak bir vazife yürüttü.” diyen Barrack, “SDFG hem askeri hem siyasi olarak yeni Suriye’ye entegre olmalı. Alevilerin, Dürzilerin ve başka toplulukların da temsiliyet aradığı gibi” sözünü kullandı. Barrack, bunun gerçekleşmesinin vakit aldığını kaydetti.
