İşçi ve usta açığına ‘hükümlü ve tutuklu’ formülü

Ferit PARLAK -ANKARA

Ceza İnfaz Kurumları ile Tutukevleri’nde bulunan ‘hükümlü ve tutukluların’ meslek sahibi yapılarak ıslahı ve topluma kazandırılması emeliyle kurulan işyurtlarının ve Adalet Mesleksel Eğitim Merkezleri’nin kapasitesi ve sayısı artırılarak, inşaat ve tarım başta olmak üzere emek ağır dalların emekçi açığının kapatılmasında da rol alması planlanıyor.

Meslek kazanan ve üretime katılan hükümlü ve tutukluların cezaevinden çıktıktan sonra daha az kabahat sürece eğiliminde olduğunun tespit edilmesi ve tarım, hayvancılık, inşaat üzere bölümlerde bulunan personel açığının yükselmesiyle harekete geçen Adalet Bakanlığı, hükümlülerin mesleki beceriler kazanıp/öğrenip/geliştirerek topluma geri dönmelerini sağlayacak.

İş ve inşaat makineleri ile tarım ve hayvancılık öncelikli

Bu gayeyle geliştirilecek meslek edindirme programları ve programlara katılanların düzgün hali ile ceza indirimine katkısına 10. Yargı Paketi’nin detaylarında yer verilecek.

Mevcut işyurtlarının ve Adalet Mesleksel Eğitim Merkezleri’nin kapasitesi artırılırken, yenileri de kurulacak. İş ve inşaat makineleri, tarım ve hayvancılık üzere alanlarda makine kullanımı, tamiri, tamiri, hayvan yetiştiriciliği, fidan ekim, dikim, hasat, aşılama, gübreleme, sulama üzere kısımlar eklenerek, mesleksel eğitimin kapsamı genişletilecek.

Toplum ve kamu faydasına çalışma

Ayrıca mahkumların toplum ve kamu faydasına çalıştırılmasına yönelik uygulamalar artırılacak. Yanı sıra ceza infaz kurumlarındaki çocukların örgün eğitime dâhil edilmesi emeliyle kapalı ceza infaz kurumlarında kurulan çok programlı liseler yaygınlaştırılacak.

İşçi açığı olan dallar dikkate alınacak

Mevcut işyurtlarında tarımdan hayvancılığa, dokumadan mobilyaya birçok alanda üretim yapılıyor. Adalet mesleksel eğitim merkezlerinde; besin teknolojisi, elektrik elektronik teknolojisi, hayvan yetiştiriciliği ve sıhhati, inşaat teknolojisi, motorlu araçlar teknolojisi, metal teknolojisi, tarım teknolojisi, mobilya ve iç yer tasarımı, yiyecek içecek hizmetleri, giysi üretim teknolojisi, hoşluk ve saç bakım hizmetleri, tesisat teknolojisi ve iklimlendirme üzere birçok iş kolunda faaliyetler yürütülüyor. Bu yolla mahkumlar meslek edinip geliştirirken, işyurtlarındaki üretim iktisada de katkı sağlıyor.

Meslek edinip çalışanlara fiyat verilirken, elde edilen gelirler daha kaliteli hizmet alabilmeleri ve gereksinimlerin karşılanmasında kullanılıyor. Lakin mevcut yapı gereksinimi ve talebi karşılayamıyor. Bu nedenle kısımların çeşitliliği mevcut gereksinime nazaran artırılacak, iş, inşaat makinelerinin kullanımı, inşaat ustalığı, hayvan ve bitki yetiştiriciliği üzere alanlara tartı verilecek.

Meslek öğrenmek uygun hale yansıyacak

10’uncu Yargı Paketi ile ceza infaz sürecinde cezaevinde geçirilen mühletler, kapalı, açık ve kontrollü hürlük mühletleri de değişiyor. Cezaevinde kalınan mühletlerin adalet hissine uygun hale getirilmesi ve infaz sisteminin rehabilitasyon fonksiyonunun artırılması amaçlanıyor. Bu kapsamda yapılacak mesleksel eğitim ve çalışma imkanı üzere ıslahatlarla hem hatalıların topluma kazandırılmasını hem de toplumun güvenliğinin sağlanması amaçlanıyor.

Yine bu kapsamda TCK 62. unsurda düzenlenen güzel hal indirimi tekrar düzenlenecek. Mahkumların yeterli hal indiriminden faydalanması için mevcutta uygulanan şartlar, 10. Yargı Paketi ile yine değerlendirildi. Yeni düzenleme ile suistimal riskleri ortadan kaldırılacak ve bu düzenlemenin ceza adalet sistemine olan itimadı artırması sağlanacak. Tekrar bu düzenleme ile bilhassa kamu vicdanında adaletin tesis edildiği algısı güçlendirilecek.

Özellikle hafif cürümlerde yahut birinci sefer hata işleyen bireyler için uygulanacak indirimlerde, ahenk, kendini geliştirmede muvaffakiyet üzere güzel halin hissesi artırılacak. Terör hataları, tekrarlanmış cürümler üzere ağır kabahatlerde indirime gidilmeyecek. Ceza indirimleri cezaevlerindeki mevcut yoğunluğun azaltılmasında da katkı sağlayacak.

Suç ve yaptırım istikrarı için…

TCK ve ceza içeren başka kanunlarda yer alan kabahat ve yaptırım istikrarı, başta adil yargılanma hakkı olmak üzere hak ve özgürlüklerin korunması prensibinin gözetilmesi suretiyle bütünüyle gözden geçirildi. Bu kapsamda hata, yaptırım ve infaz istikrarının toplumsal gereksinimler çerçevesinde tekrar ele alındı, kanunlarda yer alan kimi fiillerin kabahat ve kabahat nitelikleri yine belirlendi, kısa periyodik mahpus cezasına seçenek yaptırımların aktif bir halde uygulanması, bu yaptırımların genişletilmesi üzere birçok husus ele alındı.

Adli para cezaları artıyor

Etkin bir ceza adaleti sisteminin caydırıcı yaptırımlar gerektirdiği fikrinden hareketle kabahat ve suçlulukla daha faal bir çaba emeliyle isimli para cezalarının ölçülerinin artırılmasının ceza adaleti sistemine olumlu katkılar sağlayacağı öngörüldü. Bu kapsamda ceza mevzuatı cürüm, yaptırım ve infaz istikrarı; toplumsal gereksinimler çerçevesinde tekrar ele alındı. Kanunlarda yer alan birtakım fiillerin cürüm ve kabahat nitelikleri yine belirlendi. Buna nazaran;

* Kısa vadeli mahpus cezasına seçenek yaptırımların aktif bir biçimde uygulanması sağlanacak ve bu yaptırımların kapsamı genişletilecek.

* Cezaların caydırıcılığını sağlamak için isimli para cezalarının ölçüleri yine belirlenecek.

* Ceza adaleti sistemi hürriyeti bağlayıcı cezaya alternatif yeni yaptırım çeşitleri ile zenginleştirilecek.

* Maktu oranlı kontrollü özgürlük uygulaması cezaların caydırıcılığı açısından yine pahalandırılacak.

* Mahkumun kontrollü özgürlük önlemi mühletince cürmün mahiyetine uygun yükümlülüklere tâbi tutulması sağlanacak.

* Cürümden elde edilen gelirlerin tespitine, müsaderesine ve idaresine yönelik düzenlemeler yapılacak ve milletlerarası örneklerin de incelenmesi suretiyle buna ait kurumsal bir yapı oluşturulacak.

* Ayrıyeten mahpus cezasının üst sonu iki yıldan fazla olmayan ve tutuklama yasağına tabi olan kabahatlerde kişinin davranışlarının yine bir cürüm işleyeceği konusunda kuvvetli kuşku oluşturması, cürmün işleniş formu, hatanın kamu tertibini ağır formda bozma tehlikesi gözetilerek tutuklama önlemine başvurulabilmesine yönelik düzenleme de geliyor.

10. Yargı Paketi ne getirecek?

-Düzenlemeyle cezası iki yıldan az olan lakin kamuoyunun vicdanını yaralayan pek çok cürmün ceza alt limiti, iki yıldan aşağı olmayacak halde tekrar belirlenecek.

-10. Yargı Paketi’nin en kıymetli başlığı, “makul müddette yargılanma hakkının garantilerinin artırılması” ile ilgili olacak.

-Ceza infaz sisteminde yapılacak değişiklikler, kontrollü hürlük uygulamalarının daha aktif hale getirilmesi, âlâ hal uygulamalarında yeni düzenlemeler yapılması ve toplumsal huzurun korunmasına yönelik tedbirler paketin ana ögelerini oluşturacak.

-Ceza infaz sisteminin de değiştirilmesi amaçlanan 10 Yargı Paketi ile yargılama metotları sadeleştirilecek. Davaların görülme mühletleri kısaltılması ve uyuşmazlıkların makul müddette çözülmesi amaçlanıyor.

Kalfalık ve ustalık evraklarının niceliği de niteliği de artacak

Adalet Mesleksel Eğitim Merkezleri ve işyurtlarının kapasitesi ve sayısı artırılarak hayvan yetiştiriciliği ve sıhhati, inşaat ve iş makineleri kullanımı, teknolojisi, motorlu araçlar teknolojisi, metal teknolojisi, tarım teknolojisi, mobilya ve iç yer tasarımı, yiyecek içecek hizmetleri, giysi üretim teknolojisi, hoşluk ve saç bakım hizmetleri, tesisat teknolojisi ve besin teknolojisi, elektrik elektronik teknolojisi üzere birçok iş kolunda faaliyetler artırılacak ve mahkumlara verilen kalfalık, ustalık ve usta öğreticilik dokümanlarının niceliği ve niteliği yükseltilecek.

Mahkum sayısı 400 bin kişiyi aştı

Cezaevlerinin mevcudu Mart ayı prestijiyle 340 bini hükümlü, 60 bini tutuklu olmak üzere toplamda 400 bini aştı. Bunların 30 bine yakınını üniversite mezunları oluşturuyor. Yıllık harcama ise Mart 2024 ile Mart 2025 ortasında 110 milyar liraya yaklaştı. Ayrıyeten mevcudun artış suratı son altı ayda yüzde 20’ye yaklaşıp kapasite aşılınca; Adalet Bakanlığı, 2027’de hizmete açmak üzere bu yıl çeşitli vilayetlerde 11 yeni cezaevinin inşaatına başlama kararı aldı.