Hazır giyimde önlem alınmazsa 63 bin kişi daha işsiz kalacak

Nurdoğan A. ERGÜN

Türkiye hazır giysi sektö­ründeki üretim ve ihracat kaybı 2025’in birinci 5 ayı ra­kamlarına da yansıdı. 2024 yılını yüzde 6.9’luk ihracat kaybı ile ka­patan kesimde bu yılın birinci 5 ayında yüzde 6.3’lük kayıpla ihracat 465 milyon dolar geriledi.

Türkiye’nin ana pazarı Avrupa bölgesinde hazır giysi ithalatının yüzde 16 artması­na karşın Türkiye’nin ihracatın­daki düşüş, bölümde ‘endişe verici’ olarak yorumlanıyor. Türkiye Gi­yim Sanayicileri Derneği (TGSD) Başkanı Toygar Noyan, hazır giysi bölümünün karşı karşıya olduğu derinleşen krizi sert sözlerle eleş­tirdi. Mevcut iktisat politikala­rının dalı adeta kan kaybetme­ye ittiğini savunan Noyan, yüksek faiz ve baskılanan kurun rekabet gücünü sıfırladığını, bunun da zin­cirleme olarak istihdam kaybına ve Türkiye’nin sanayisizleşme tehli­kesine yol açtığını söyledi.

Noyan, tedbir alınmazsa yıl sonunda hazır giysi ihracatının 1 milyar dolar da­ha azalacağını belirterek, “İhracat 17 milyar dolara düşerken, ithalat 1 milyar dolar artarak 5 milyar do­lara ulaşacak. Bu da yaklaşık 63 bin kişilik ek istihdam kaybı anlamı­na geliyor” dedi. Her 1 milyar dolar­lık ihracatın 31 bin 500 kişilik istih­dam yarattığını lisana getiren Noyan, son 5 aydaki ihracat kaybının 45- 50 bin kişilik ek istihdam anlamı­na geldiğini, lakin tersine dalda 20 bin kişinin işten çıkarıldığını ve toplamda 145 bin kişilik istihdam kaybı yaşandığını belirtti.

“Küresel pazarda bahar, Türkiye’de kış yaşanıyor”

Noyan’ın ayrıntılı tahliline nazaran, global hazır giysi pazarı pande­mi sonrası toparlanma emareleri gösteriyor. Bilhassa 2024 yılının birinci üç ayında Avrupa’nın yüzde 16, Amerika’nın ise yüzde 10 oranın­da hazır giysi ithalatını artırma­sı, dünya ticaretinde yine bir büyüme eğiliminin başladığının açık bir göstergesi. Fakat bu olum­lu rüzgarlar Türkiye’ye ulaşmıyor. Türkiye hazır giysi bölümü, ay­nı devirde ihracatta yüzde 6.1’lik dramatik bir küçülme yaşayarak bu global canlanmadan hisse alamadı. Noyan, bunun ‘ciddi bir pazar kay­bı’ manasına geldiği­ni belirtti.

Çin, Bang­ladeş ve Vietnam’ın akabinde dünya ha­zır giysi ihracatın­da dördüncü sırada yer alan Türkiye’nin 17.9 milyar dolarlık ihracatıyla değerli bir oyuncu olduğu­nu hatırlatan Noyan, Tayvan’da yaşanabi­lecek potansiyel bir jeopolitik tansiyonun tedarik zincirinde yaratacağı kırılmanın Türkiye için büyük bir fırsat olabileceğine işa­ret etti. Fakat, mevcut yüksek ma­liyet yapısının bu fırsatı değerlen­dirmeyi imkânsız hale getirdiğini de kelamlarına ekledi. Mısır üzere Ku­zey Afrika ülkelerinin, Avrupa’nın göç ve güvenlik siyasetleri doğ­rultusunda ekonomik yapılanma gayretleriyle öne çıktığını ve Türki­ye’nin bu noktada rekabet avantajı­nı kaybettiğini belirtti.

“Yüksek faiz sıcak parayı cazip kılıyor”

Toygar Noyan, kesimin 2023 yı­lında dünya pazarına paralel yüz­de 9 küçüldüğünü, lakin 2024’te durumun vahimleştiğini ve dünya yüzde 2 küçülürken Türkiye’nin yüzde 6.9 küçüldüğünü vurguladı. Noyan, bu küçülmenin 1.3 milyar dolarlık bir ihracat kaybına yol aç­tığını ve bu kaybın yüzde 46’sının savaş bölgelerinden kaynaklansa da, geri kalan 333 milyon doların direkt “rekabetçilik kaybı”ndan ileri geldiğini belirtti.

2022-2024 yılları ortasında uygulanan ve kuru baskılayıp yüksek faiz veren poli­tikaların tesirlerinin 2024 yılında hissedilmeye başlandığını belirten Noyan, ana pazar Avrupa Birliği ve İngiltere’ye yapılan ihracatta ya­şanan yüzde 6.3’lük düşüşün kri­tik olduğunu söz etti. Noyan, “Re­kabetçiliği kaybetmeseydik, yüzde 10 büyüyecektik ve 1.2 milyar do­lar daha fazla ihracat gerçekleştire­cektik” diyerek kaybedilen potan­siyelin büyüklüğünü gözler önüne serdi. Yüksek faizin enflasyona da sebep olduğuna işaret eden Noyan, faizlerin vadeli satışlar ve forward kur düzeneği üzerinden eser fiyatlarına direkt yansıdığını, böylelikle ithal eserlerin bile içeri­de fahiş fiyatlara ulaştığını belirt­ti.

Noyan, geçtiğimiz yıl yüzde 35 enflasyona karşılık yüzde 63 ora­nında para kazanan faiz yatırımcı­larının olduğunu, bunun “sıcak pa­rayı” cazip hale getirirken, üretimi ve yatırımı baltaladığını savundu. Noyan’a nazaran, bu durum, ‘kaynak­ların endüstriden ve çalışanlardan alınıp bir küme para sahibine trans­fer edildiği’ manasına geliyor ve bir kısır döngü yaratıyor. Noyan, mev­cut siyasetlerin endüstriyi ve üre­timi desteklemediğini, tersine bir küme para sahibine “servet transfe­ri” yaptığını tez etti.

“Yüksek teknoloji için sermaye var mı?”

Uzun yıllardır hazır giysi sektö­rüne yönelik ‘düşük katma pahalı iş’ telaffuzlarını sert bir dille eleş­tiren TGSD Başkanı Noyan, sektö­rün kilogram ünite ihracat fiyatı­nın 15.2 dolar olduğunu ve bunun, mücevher ve savunma sanayiinden sonra en yüksek kıymet olduğunu belirtti. Dalın ithal girdi bağım­lılığının yalnızca yüzde 20 olduğu­nu, üretimin yüzde 80’inin tama­men içeride yaratılan bir bedel ol­duğunu vurgulayan Noyan, “Katma de­ğerin tarifini kim nasıl yapıyor anla­mıyorum lakin ra­kamlar ortada. Biz en yüksek katma de­ğeri içeride yaratı­yoruz, en yüksek dış ticaret fazlasını biz yapıyoruz, en yük­sek ünite ihracat kıymetine sahibiz.

Ama düşük katma bedelli bölüm olu­yoruz. Neye nazaran, kime nazaran?” açık­lamasını yaptı. Türkiye’nin Avru­pa’nın 30 yıl evvel yaptığı ve bugün geri dönmeye çalıştığı ‘sanayisiz­leşme’ kusuruna düştüğünü söyle­yen Noyan, bugünkü şartlarda yüksek teknolojili üretim hedefi­nin gerçeklerle örtüşmediğini ifa­de etti. “Yüzde 32 geniş tarifli iş­sizlik varken, her şeyi yüksek tek­nolojiye yapalım diyebileceğimiz bir sermaye var mı?” diyen Noyan, hazır giysi üzere daha düşük serma­ye maliyetli kesimlerin korunması gerektiğini, aksi takdirde mevcut yüzde 32’lik işsizlik stokunun daha da artacağını vurguladı.

“Mısır’da yatırım empoze ediliyor”

Son yıllarda hazır giysi yatırım­ları açısından Mısır’ın gündeme geldiğini hatırlatan Noyan, “Mısır 1.4 milyar dolardan 2.4 milyar dola­ra geldi. Yani ihracatı 1 milyar dolar arttı. Hala Türkiye’ye nazaran çok kü­çük. Ancak orada bir habitat oluşu­yor. Bunu izlememiz lazım. Avrupa ülkeleri, göç ve güvenlik politika­ları gereği Kuzey Afrika bölgesin­de bir duvar oluşturmaya çalışıyor. Onun için de Mısır’ı şu anda bize pompalıyorlar. Hem fiyat açısın­dan, tıpkı vakitte da göç ve güven­lik siyasetlerine yardımcı olma­mız için oraya fabrikaları taşıma­mızı istiyorlar” dedi.

İç pazarda ithalat baskısı artıyor

TGSD Başkanı Toygar Noyan, uygulanan siyasetlerin ithalata yaradığını söyleyerek, son 2 yılda 1.3 milyar dolarlık üretimin içeride kaybedilerek dışarıdan alınmaya başlandığını söyledi. Bunun da direkt 145 bin kişilik istihdam kaybına yol açtığını söz eden

Noyan, kesimin 18 milyar dolar dış ticaret fazlası yaratırken, bu sayının 14 milyar dolara gerilediğini kelamlarına ekledi.

TGSD Başkanı’nın acil tahlil önerileri

1-Asgari fiyatta 2 bin 500 TL devlet takviyesinin tüm kesim firmalarına, ölçek gözetmeksizin verilmesi.

2-Net ihracata yüzde 10 kur dönüşüm dayanağı sağlanması.

3-Reeskont faizi tahsilatının periyot sonunda yapılması.

4-Eximbank kredi takviyelerinin toplam ihracat pahasının yüzde 16’sına çıkarılması ve teminat mektubu kolaylıkları sağlanması.

5-GES yatırımlarının önündeki meselelerin çözülmesi, mikro ihracat ve KDV iadelerinin hızlandırılması.

6-EYT’li çalışanların SGK primlerinin devlet tarafından karşılanması, yalnızca gelir vergisinin alınması.

7-Kadınların iş gücüne iştirakini artırmak için iş hayatına yeni giren ve eşi sigortalı olan bayanların sıhhat primlerinin 3-5 yıl mühletle alınmaması.

“Sahada olmak için kovanın deliği kapanmalı”

Türkiye’nin Kuzey Afrika’dan yüzde 44, Uzakdoğu’dan da yüzde 60 kıymetli hale geldiğini kaydeden Toygar Noyan, “Müşteri yüzde 20-25 fazlasına bizden almaya razı fakat yüzde 45-60 ödemek istemiyor. Türkiye için fırsat var lakin yüzde 60 değerliyken bunun olması mümkün değil. 5-10 yıl sonra alanda olabilmemiz için birinci evvel kovamızın altındaki deliği onarmamız ve kovayı büyütmemiz lazım” dedi.