Gerekçesi güvenlik mi? Rekabet mi? DeepSeek’in yükselişi ve yasaklar: Uzmanlar değerlendirdi!
Çin merkezli yapay zeka modeli DeepSeek, ABD’nin New York, Virginia ve Texas eyaletlerinde ve Avrupa’da Hollanda ile İtalya’da güvenlik tasaları nedeniyle yasaklandı. DeepSeek’in beklenmedik süratli yükselişi, sadece yapay zeka bölümünü değil, global çapta teknoloji ve jeopolitik istikrarları de sarsmış durumda.
Yasak kararlarına ait farklı görüşler bulunuyor. Uzmanlar, bu yasakların belli güvenlik tasaları açısından yasal olabileceğini kabul ederken, Çinli modelin Batılı alternatiflerle kıyaslandığında neden daha fazla risk taşıdığı konusunda net bir açıklama yapılmadığını vurguluyor.
DeepSeek’in yükselişi ve dalda yarattığı etki
DeepSeek, düşük maliyetle ve az sayıda çip kullanılarak geliştirilen açık kaynaklı yapay zeka modeli DeepSeek-R1’i 20 Ocak’ta piyasaya sürdü. Model, kısa müddette geniş kitlelere ulaşarak uygulama mağazalarında ABD merkezli ChatGPT’yi geride bıraktı ve en çok indirilen yapay zeka uygulaması oldu.
Buckingham Üniversitesi Bilgisayar, Hukuk ve Psikoloji Fakültesi Dekanı Harin Sellahewa, DeepSeek’in popülerliğinin dal üzerindeki tesirini “DeepSeek’in beklenmedik anlık popülaritesi, yapay zeka sanayisini sarstı hatta borsaların düşmesine neden oldu” kelamlarıyla kıymetlendirdi.
Uzmanlara nazaran, DeepSeek’in muvaffakiyetinin ardında fiyat avantajı, süratli karşılık müddetleri, doğruluk oranı ve açık kaynak erişimi üzere etkenler bulunuyor. DeepSeek’in bilhassa matematik sorunlarını çözmede ve geniş bağlamlı makaleleri özetleme hususlarında üstün olduğu belirtiliyor.
DeepSeek yasaklarının sebebi: Güvenlik mi, jeopolitik rekabet mi?
Güvenlik kaygıları nedeniyle alınan yasak kararları, Batılı yapay zeka modelleriyle karşılaştırıldığında soru işaretleri doğuruyor.
Belfast Queen’s Üniversitesi Öğretim Vazifelisi Deepak Padmanabhan, hususa ait “Tüm üretken yapay zeka modelleri ayrıntılı data topluyor. Lakin DeepSeek’in bilgi toplamasının, OpenAI ya da Google’ın bilgi toplamasından neden niteliksel olarak farklı olduğu açıklanmıyor” değerlendirmesini yaptı.
Padmanabhan, bu noktada jeopolitik tansiyonların belirleyici olduğunu belirterek, “Bu telaşlar lakin kullanıcılar bir ülkedeki şirketlerin başkalarından daha emniyetli olduğunu düşünüyorsa geçerlidir ki bu da bizi Doğu-Batı çatışmasına geri götürür” dedi.
Melbourne Kraliyet Teknoloji Enstitüsü’nden Dana McKay ise, DeepSeek’in Çin merkezli bir şirket olması nedeniyle, topladığı dataların Çin hükümetine erişilebilir olmasının risk yarattığını öne sürdü.
“Modelin temel kod ve bilgi seti yayımlanmamış olmasına karşın açık kaynak olarak görünmesi, güvenlik tartışmalarını beraberinde getiriyor” diyen McKay, DeepSeek’in kullanıcılarının kimliklerini belirlemek için biyometrik bilgiler de topluyor olabileceği tezini da gündeme getirdi.
DeepSeek’in teknolojik farklılıkları
DeepSeek, ChatGPT üzere büyük lisan modelleriyle misal bir mantıkla çalışsa da, birtakım farklılıklara sahip.
Buckingham Üniversitesi’nden Sellahewa, modelin “çeşitli disiplinlerden ve alanlardan birçok uzmana müracaatını sağlayan Uzmanlar Karışımı (MoE) mimarisine sahip olduğunu” belirtti.
DeepSeek’in açık kaynaklı olması, geliştiricilere modelin algoritmalarına erişme ve onları değiştirme bahtı tanıyor. Bu, yapay zeka topluluğunda inovasyonu teşvik eden bir durum olsa da, tıpkı vakitte data güvenliği riskleriyle ilgili tasaları de artırıyor.
Öte yandan, Padmanabhan, DeepSeek’in daha yüksek güç verimliliği ve düşük maliyetle çalışmasının değerli avantajlar sunduğunu söyledi.
Yasaklar DeepSeek’e olan ilgiyi artırabilir mi?
Uzmanlara nazaran, DeepSeek’e yönelik yasaklar, aslında modelin popülaritesini artırabilir.
Padmanabhan, “DeepSeek, Amerikan büyük teknoloji kesiminin dışından gelen birinci büyük sohbet robotu.” tabirini kullanarak, ABD’nin Nvidia çiplerine yönelik Çin ihracat kısıtlamalarının da bu süreci etkilediğini söyledi.
Padmanabhan, “Avrupa, Avustralya ve İngiltere, kültürel ve ekonomik olarak büyük ölçüde ABD’ye bağlı olduklarından, DeepSeek’i Batı egemenliğine karşı kıymetli bir tehdit olarak görüyor.” yorumunda bulundu.
Ancak, bu yasakların zıt tesir yaratabileceğini söyleyen Padmanabhan, “Yasaklar, DeepSeek’e olan ilgiyi daha da artırabilir” diyerek, modelin Batı’da da yayılma potansiyeline işaret etti.
