Erbil-Bağdat uzlaşısı sağlanırsa Irak-Türkiye petrol hattı yeniden canlanabilir
ABD ile Irak Kürt Bölgesel İdaresi’nin (IKBY) güç mutabakatlarına ait haber akışının akabinde, Erbil-Bağdat sınırında sağlanabilecek mümkün bir uzlaşının Irak-Türkiye petrol boru çizgisinin tekrar devreye alınmasına taban hazırlayabileceği öngörülüyor.
IKBY Başbakanı Mesrur Barzani’nin Washington temasları sırasında HKN Energy ve Western Zagros ile toplam 110 milyar dolarlık güç muahedeleri imzalandığı açıklandı.
Ancak Irak merkezi idaresi, doğal kaynakların tüm Irak halkına ilişkin olduğu ve yatırım kararlarının sırf Bağdat tarafından alınabileceği istikametindeki anayasal çerçeveyi hatırlatarak, mutabakatların geçersiz olduğunu ilan etti. IKBY ise mutabakatların yasal desteğe sahip olduğunu savunuyor.
Uzmanlar, güç mutabakatlarının bölgedeki arz güvenliği ve ABD-IKBY münasebetleri açısından kritik olduğunu, tıpkı vakitte Bağdat-Erbil müzakerelerini hızlandırarak Irak-Türkiye petrol boru sınırının yine devreye alınmasına imkan tanıyabileceğini belirtiyor.
Erbil-Bağdat çizgisi 2003’ten beri gergin
Saddam Hüseyin rejiminin 2003’te devrilmesiyle birlikte Irak’ta başlayan yeni siyasi devirde, IKBY’nin tek taraflı imzaladığı güç muahedeleri ve bütçe hissesi üzere mevzular uzun müddettir Erbil-Bağdat çizgisinde tansiyon yaratıyor.
Irak Yüksek Federal Mahkemesi, 2022’de IKBY’nin kendi petrol ve gaz yasasının anayasaya ters olduğuna ve petrol gelirlerinin Bağdat’a teslim edilmesi gerektiğine karar verdi. Bu karar, IKBY’nin güç dalında önemli kayıplara yol açtı.
Irak-Türkiye Petrol Boru Sınırı 2023 prestijiyle operasyonel hale gelmiş olsa da Erbil ve Bağdat ortasındaki uyuşmazlıklar sevkiyatın başlamasını engelledi. Bu durum bölgede yaklaşık 20 milyar dolarlık ziyana yol açtı.
“Erbil-Bağdat uzlaşısı güç problemlerinin tahliline kapı aralayabilir”
Ortadoğu Araştırmaları Merkezi (ORSAM) Irak Çalışmaları Araştırmacısı Sercan Çalışkan, AA muhabirine yaptığı değerlendirmede, ABD ile IKBY ortasında imzalanan mutabakatların akabinde Erbil ve Bağdat ortasında sağlanabilecek mümkün bir uzlaşının, öteki güç temelli problemlerin tahliline de kapı aralayabileceğini belirtti.
Çalışkan, Kerkük-Ceyhan Petrol Boru Çizgisi üzerinden ihracatın tekrar başlamasının Türkiye açısından kritik bir bahis olduğuna dikkati çekerek, “Bu bağlamda, taraflar ortasında güç paylaşımı ve ihracat altyapısına ait uzlaşının sağlanması, Bağdat-Erbil çizgisindeki müzakerelerin hızlanmasına ve teknik sürecin yine işletilmesine taban hazırlayabilir.” dedi.
Taraflar ortasında uzlaşı sağlanması durumunda Türkiye’nin Irak’taki taraflar ortası sıkıntıların tahlili ve istikrarı destekleyen tavrını sürdürmesinin beklenebileceğini anlatan Çalışkan, Türkiye üzerinden gerçekleştirilecek petrol ihracatının yine başlamasının güç güvenliği açısından kıymet taşıdığını söyledi.
Çalışkan, bölgedeki krizlerin tahlilinin Türkiye açısından sadece güç güvenliği açısından değil, tıpkı vakitte bölgesel istikrarın korunması açısından da kıymetli olduğuna işaret ederek, şunları kaydetti:
“Türkiye-Irak bağlarında hedeflenen 30 milyar dolarlık ticaret hacmine ulaşmak, bu manada sırf siyasi değil, teknik ve kurumsal ahengin da sağlanmasına bağlıdır. Ayrıyeten Kalkınma Yolu Projesi üzere büyük ölçekli stratejik teşebbüslerin hayata geçirilebilmesi için Irak’ın iç siyasi istikrarının ve ekonomik sürdürülebilirliğinin sağlanması Türkiye açısından da öncelikli bir kazanım olarak öne çıkmaktadır.”
ABD ve IKBY ortasındaki muahedeler bölge güç güvenliği açısından kritik rol oynuyor
Avrupa Güç Güvenliği İnisiyatifi Murahhas Üyesi Alberic Mongrenier ise ABD ve IKBY ortasındaki mutabakatların bölge güç güvenliği açısından ehemmiyet taşıdığını belirterek, “Bu alanların geliştirilmesi gaz üretimini artırabilir ve elektrik üretiminde çarpan tesiri yaratabilir. Hatta bölgenin Irak’ın öbür kesitlerine elektrik satması bile mümkün hale gelebilir.” diye konuştu.
Mongrenier, 110 milyar dolarlık yatırımın bölgeye duyulan inancın bir göstergesi olduğunu ve bu durumun daha fazla yabancı yatırımcıyı cezbedebileceğini söyledi.
Merkezi hükümetin muahedeleri tanımamasının, Türkiye üzerinden yapılacak petrol ihracatına ait müzakereleri zora sokabileceğini aktaran Mongrenier, “Anlaşmaların iptali, yatırımcı itimadının zedelenmesine ve bölgenin güç güvenliğinin tehlikeye girmesine neden olabilir.” değerlendirmesinde bulundu.
Irak-Türkiye Boru Çizgisi Muahedesi düzenlenebilir
Middle East Economic Survey (MEES) Dergisi Körfez Uzmanı Yesar Al-Maleki de Bağdat’ın mutabakatları reddetmesinin temelinde, Erbil ile kapsamlı bir güç mutabakatı sağlanamamasının yattığını belirtti.
Al-Maleki, 2010’da revize edilen Irak-Türkiye Boru Çizgisi Mutabakatı’nın bu yıl sona ereceğini hatırlatarak, “Bu durum, çizginin tekrar düzenlenmesine fırsat yaratabilir. Ayrıyeten, Irak’ta 11 Kasım’da yapılması planlanan parlamento seçimleriyle yakından bağlantılı. Seçimler öncesinde yahut sonrasında hükümet kurulmasına yönelik kapsamlı bir siyasi uzlaşma görülebilir.” sözlerini kullandı.
Türkiye ile Irak ortasında Kerkük-Yumurtalık Ham Petrol Boru Çizgisi Mutabakatı’nın ve ilgili protokollerinin yenilenmesine ve 15 yıl boyunca uzatılmasına yönelik değişiklik mutabakatı, 19 Eylül 2010’da imzalanmıştı.
