Enerji güvenliğinin geleceği lityumda olabilir
Başak Işık GÖKÇAM
Dünyanın bilinen en büyük lityum yatağı olan Bolivya’daki Salar de Uyuni,’deki atık suyun birinci kere kapsamlı kimyasal tahlili gerçekleştirildi. And platosu üzerinde bulunan ve binlerce mil karelik alana yayılan bu gizli hazinenin, yenilenebilir güç bölümü için potansiyel olarak kıymetli bir kaynak olacağı düşünülüyor.
Duke Üniversitesi Çevre Okulu tarafından yapılan araştırmada, lityum açısından güçlü tuzlu su incelendi. Environmental Science & Technology Letters’da yayınlanan araştırma ile lityum madenciliğinin potansiyel etraf sıhhati tesirlerinin anlaşılması amaçlanıyor.
Lityum çıkarımında ön aşamada olunan Salar de Uyuni’de yapılan incelemeler, tuz yataklarındaki lityum tuzlu sularının uzun vadeli madenciliğinin yeraltı su seviyelerinin düşmesine ve toprağın çökmesine yahut batmasına neden olabileceğini gösterdi. Duke Üniversitesi Etraf Okulu’nun Nicholas Çevre Kalitesi Kürsüsü Başkanı Avner Vengosh, bu tıp tesirlerin Salar de Uyuni’deki lityum madenciliğinin geleceğini etkileyebileceğinin ihtarını yaptı.
Yenilenebilir güç sektörü için de kritik ehemmiyete sahip olan lityum, güç güvenliğinin geleceği olduğunu düşündüklerinin altını çizen Vengosh, “Lityumun güç güvenliğinin geleceği olduğunu düşünüyoruz, bu nedenle sürdürülebilir kalkınma ve tedarikleri garanti altına almak için onu farklı açılardan analiz etmeye çalışıyoruz” diye konuştu.
Yapılan tahlillerde, lityum tuzlu suyuna maruz kalan insanlarda ve yabanî ömürde da kimi sıhhat problemlerinin olabileceğine vurgu yapıldı. Bunun nedeni suda toksik bir metal olan arsenik üzere eser elementlerin varlığı idi. Maden alanından alınan örneklerede pompalanan doğal tuzlu su, sekiz buharlaştırma havuzundan alınan tuzlu su ve lityum sürece tesisinden gelen atık su yer aldı.
Doğal tuzlu su örneklerinde takım, arsenik düzeylerini milyonda 1 ila 9 modül ortasında ve nispeten nötr asitlikte ölçtü. Buna karşılık, buharlaşma havuzu tuzlu suyu daha ağır hale geldikçe giderek daha asidik hale geldi.
İncelemelerde arsenik seviyelerinin göletten gölete de değerli ölçüde arttığı gözlemlendi. Örneğin, son gölette arsenik düzeylerinin milyonda yaklaşık 50 kesim olduğu ortaya çıktı. Bu miktar; ABD Çevre Koruma Ajansı tarafından ekolojik olarak kabul edilebilir olarak kabul edilen ölçütten yaklaşık bin 400 kat daha yüksek.
Benzerine rastlanmadı
Konuya ait açıklamada bulunan Vengosh, “Bu arsenik düzeyi çok yüksek. Grubum dünyanın her yerinde çalıştı. Afrika, Avrupa, Vietnam, Hindistan… Ve sanırım hiç bu düzeyde arsenik ölçmedik” dedi.
Araştırmacılar, buharlaşma havuzlarından etraftaki tuz gölüne tuzlu suyun sızması yahut kasıtlı olarak boşaltılması yaban hayatını olumsuz etkileyebileceğinin altını çizerken, Nicholas Okulu’nda Dünya ve İklim Bilimleri Bölümü doktora öğrencisi Gordon Williams da, “Biyolojik birikim riski var. Kimyasallar vakitle organizmalarda birikerek potansiyel olarak zararlı sonuçlar doğurabilir” diye ekledi.
Doğru madencilik arazi çökmesini engelleyebilir
Kullanılmış tuzlu suyun (yani lityum çıkarıldıktan sonra kalan tuzlu su) yahut lityum işlemeden kaynaklanan atık suyun alınmasının ve lityum yatağına geri enjekte edilmesinin mümkün sonuçlarını araştıran grup, lityum madenciliği sanayisinin bu yaklaşımların arazi çökmesini önleyebileceğini belirtti.
Çevresel tesirler daha fazla araştırılmalı
Ekip, toprak çökmesini önlemenin muhtemel bir tahlilinin, doğal tuzlu suyla kimyasal bir istikrar elde etmek için kullanılmış tuzlu suyu atık suyla dikkatlice karıştırmak olduğunu belirttiler. Fakat, gelecekteki çalışmaların bu stratejinin çevresel tesirlerini daha fazla araştırması gerektiğini eklediler.
Tuzlu suyun lityumu nasıl beslediği araştırılıyor
Yapılan tahlillerden elde edilen sonuçlara nazaran tuzlu suyun lityum yatağını beslediğini söyleyen Nicholas Okulu’nda Dünya ve İklim Bilimleri Kısmı doktora öğrencisi Gordon Williams, “Lityumun bu tuzlu sularda neden zenginleştiğini anlamak için bir jeokimyasal model oluşturuyoruz. Kaynak nedir? Ve bu ağırlaşmaya neden olan sistem nedir?” dedi.
