Emtia piyasalarında jeopolitik riskler öne çıktı

İsrail’in İran’ın nükleer tesisleri ve füze altyapısına yönelik düzenlediği geniş çaplı hava taarruzları ile Tahran’ın tıpkı gece Tel Aviv’e balistik füzelerle karşılık vermesi, “güvenli liman” varlıklara talebi artırırken petrolde ihracat telaşları oluşturdu.

ABD Başkanı Donald Trump, İran’ı “planlanan hücumlara son vermek” maksadıyla nükleer programı konusunda bir muahedeye varmaya çağırırken, yaşanan son gelişmeler, dünya petrolünün yaklaşık 5’te 1’inin geçtiği Hürmüz Boğazı’nda sevkiyatların aksayabileceğine yönelik tasaları artırdı.

Analistler, İran’ın Hürmüz Boğazı’nı ablukaya alması halinde ağır bedeller ödeyebileceğini belirtirken, ülke iktisadının deniz yoluyla yapılan petrol ihracatına büyük ölçüde bağımlı olduğunu ve bu adımın İran’ın tek büyük petrol müşterisi olan Çin ile bağlantılarına de ziyan verebileceğini aktardı.

Petrol fiyatlarındaki artışın eser maliyetlerini yükselteceği tasasının arttığını belirten analistler, bu gelişmelerin akabinde büyük merkez bankalarının mümkün para siyaseti değişikliklerinin yatırımcıların odağına yerleştiğini tabir etti.

Jeopolitik gelişmelerin yanı sıra tamamlanan haftada ABD Başkanı Donald Trump, Truth Social hesabından yaptığı paylaşımda, Çin ile ender toprak elementlerini de kapsayan bir ticaret muahedesine varıldığını, muahedenin iki ülke başkanının onayına tabi olduğunu ve ABD’nin Çin eserlerine toplam yüzde 55, Çin’in ise ABD eserlerine yüzde 10 tarife uygulayacağını bildirmişti. Trump, “Başkan Şi ile yakın çalışarak her iki ülke için de kazan-kazan sağlayacağız.” tabirini kullanmıştı.

Bununla birlikte, gelecek hafta açıklanacak ABD Merkez Bankasının (Fed) faiz kararı da yatırımcıların odağına yerleşti.

ABD’de Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE), mayısta aylık bazda yüzde 0,1, yıllık bazda ise yüzde 2,4 artarak beklentilerin altında kaldı. Para piyasalarında, Fed’in gelecek haftaki toplantıda faizi yüzde 4,25-4,50 aralığında sabit bırakacağına kesin gözüyle bakılırken, eylülde faiz indirimine gitme mümkünlüğü yüzde 86 olarak fiyatlanıyor. Yıl sonuna kadar toplam iki indirim beklentisi öne çıkıyor.

Bu gelişmelerle ABD 10 yıllık tahvil faizi haftayı 9 baz puan azalışla yüzde 4,42’den tamamlarken, dolar endeksi yüzde 1 düşüşle 98,2’ye indi.

Platin dört yılın zirvesinde

Değerli metaller, tamamlanan haftada ABD’de enflasyon verisinin beklenenden düşük gelmesi ve Orta Doğu’daki jeopolitik tansiyonların artmasıyla artan inançlı liman talebinin tesiriyle paladyum hariç kıymet kazandı.

Altının ons fiyatı inançlı liman talebiyle bedel kazanarak 3 bin 433 dolar olurken, platinin ons fiyatı milletlerarası piyasalarda 1308 dolarla 4 yılın en yüksek düzeyini gördü.

Platinin ons fiyatı Şubat 2021’den bu yana en yüksek seviyeyi gördü ve yılbaşından bu yana yüzde 40’ın üzerinde artarak en fazla kıymet kazanan kıymetli metal oldu. Altın yüzde 30, gümüş yüzde 25, paladyum ise yüzde 16’nın üzerinde yükseldi. Platindeki arz ezası ve artan talep fiyatları desteklerken, Trump’ın tarife planlarına dair belirsizlik ve jeopolitik tansiyonlar bedelli metallere olan ilgiyi artırmaya devam ediyor.

Paladyum fiyatları ise yılın birinci yarısında kıymet kazansa da Ekim 2024 doruğunun altında kalmaya devam etti. Analistler, paladyum talebinin büyük ölçüde akaryakıtlı araçlara bağlı olması ve elektrikli araçlara geçişin fiyat artışını sınırladığını belirtirken, talebin zayıf kalmasıyla paladyumun, platin üzere alternatiflerin gerisinde kaldığını söz etti.

Bu gelişmelerle kıymetli metallerin tümü bedel kaybederken, ons bazında fiyatlar, platinde yüzde 5, altında yüzde 3,4 ve gümüşte yüzde 0,9 artarken, paladyumda yüzde 1,9 bedel kaybetti.

Çin kaygıları ve ABD dataları fiyatlamaları etkiledi

Baz metaller, tamamlanan haftada ABD’den gelen olumlu makroekonomik bilgilerle desteklenirken, resesyon beklentileri ve Çin talebine yönelik kaygılar fiyatlamalar üzerinde tesirli oldu.

Çin’in zayıf ithalat ve sanayi bilgileri, bilhassa baz metallerde talep görünümünü olumsuz etkilerken, ABD’nin sürdürdüğü ticaret savaşı birtakım metallerin istikametini ABD’ye çevirmesine neden olarak fiyatlar üzerindeki baskıyı artırdı.

Öte yandan, Trump’ın metal ithalat vergilerini artıracağına yönelik haber akışı da yatırımcıların odağında yer almaya devam ediyor.

Bu gelişmelerle baz metallerde tezgah üstü piyasada bu hafta fiyatlar libre bazında bakırda yüzde 1,6, çinkoda yüzde 1 ve nikelde yüzde 1,9 azalırken, kurşunda yüzde 0,2 ve alüminyumda yüzde 1 arttı.

Hürmüz Boğazı’nın kapanma dehşetiyle petrol fiyatları tırmandı

Petrol fiyatları, İsrail’in İran’a yönelik geniş çaplı hava akınlarıyla birlikte petrol ihracının sekteye uğrayabileceği tasalarının artması sonucu tamamlanan haftada sert yükseliş kaydetti.

İran Ulusal Petrol Rafineri ve Dağıtım Şirketi, rafinasyon ve depolama tesislerinin ziyan görmediğini ve faaliyetlerin sürdüğünü bildirdi. Öte yandan, Brent petrol fiyatları kelam konusu gelişmelerin tesiriyle haftalık bazda, 3 Ekim 2022 haftasından bu yana en güçlü yükselişini kaydedip haftayı 73,7 dolar düzeyinden tamamladı.

Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü’nün (OPEC) bir üyesi olan İran, günlük yaklaşık 3,3 milyon varil üretim yaparken, bunun 2 milyon varilinden fazlasını ihraç ediyor.

Analistler, OPEC ve petrol üreten öbür ülkelerin, mümkün arz kesintilerini telafi edebilecek, İran’ın üretimine denk yedek kapasiteye sahip olduğunu belirtirken, Suudi Arabistan, Kuveyt, Irak ve İran’ın ihracatının Hürmüz Boğazı üzere dar bir geçide bağlı olmasının, sevkiyatlarda aksama tasasını artırarak petrol fiyatları üzerinde tesirli olduğunu tabir etti.

Bu gelişmelerle bu hafta, brent petrolün varil fiyatı yüzde 11,1 artarken, New York Ticaret Borsası’nda süreç gören doğal gazın İngiliz termal ünitesi (MMBtu) cinsinden fiyatı da yüzde 2,5 paha kaybetti.

Kakao ve kahvede arz baskısı

Tarım emtia fiyatlarında ise ABD Tarım Bakanlığı’nın (USDA) yayımladığı raporlar ve bölgelerden gelen haber akışları fiyatlamalar üzerinde tesirli oldu.

USDA bilgilerine nazaran, kışlık buğdayda “iyi/çok iyi” sınıfındaki oran yüzde 54’e yükselerek son altı yılın en düzgün haziran başlangıcını gerçekleştirdi. Hasat yüzde 4’te kalırken, raporda ihracat varsayımı 25 milyon buşel artırılarak 825 milyon buşele, dönem sonu stok kestirimi ise 898 milyon buşele çekildi.

Mısırda ekimin yüzde 97’si tamamlanırken, eserin yüzde 71’i “iyi/çok iyi” sınıfında yer aldı. Soya fasulyesinde tarlaların yüzde 90’ının ekildiği belirtilirken, mahsulün yüzde 68’i olumlu sınıfta raporlandı.

Pirinçte üretim iddiası 4,9 milyon cwt azaltılırken, ithalat beklentisi rekor seviyede 50,7 milyon cwt’ye çıktı. Şeker pancarındaki randıman düşüşü üretimi sonlandırırken, pamukta global üretimin yüzde 3 azalmasının beklendiği kaydedildi.

Analistler, olumlu ekim şartları ve artan randımanın tahıl fiyatları üzerinde tesirli olduğunu ve fiyatların seyrinde Çin talebi ve hava şartlarının belirleyici olacağını vurguladı.

Bu gelişmelerle, bu hafta Chicago Ticaret Borsası’nda kile başına fiyatlar soya fasulyesinde yüzde 1,1, mısırda yüzde 0,2 ve pirinçte yüzde 0,9 artarken, buğdayda yüzde 2,1 azaldı.

Brezilya’da 2025 yılı Robusta kahve hasadının güçlü seyretmesiyle rekolte beklentileri yükselirken, artan arz kahve fiyatları üzerinde baskı oluşturuyor.

Fildişi Sahili’nde orta kakao hasadında mevcut yağışlar toprağın nemini koruyarak randımanı destekliyor. Çiftçiler, haziran sonuna kadar istikrarlı hava şartlarının sürmesinin eser kalitesi için kritik olduğunu, uygun kurallarla birlikte ana hasat öncesi yüksek randıman beklediklerini belirtti.

ABD’de faaliyet gösteren emtia borsası Intercontinental Exchange’te libre bazında fiyatlar, şekerde yüzde 0,3 artarken, kahvede yüzde 2,7 ve pamukta yüzde 0,5 azaldı. Kakaonun ton başına fiyatı ise haftayı yüzde 12,5 azalışla tamamladı.