Ekonomistler TÜSİAD seminerinde: Siyasete baskı artarken 2025 kritik yıl olacak

Recep ERÇİN

Ekonomistler, uygulanmakta olan iktisat programının enflasyonu aşağı çekme, beklentileri bir ölçü düzeltme, not görünümünü ve risk primini düzeltme, cari dengeyi toparlama, rezervleri kuvvetlendirme ve bütçe tarafında zelzele harcamalarına rağmen hatırı sayılır bir toparlanma sağladığına dikkat çekiyor. TÜSİAD ve Koç Üniversitesi paydaşlığı ile oluşturulan Ekonomik Araştırma Forumu (EAF) tarafından düzenlenen “2025 Yılında Türkiye Ekonomisi” başlıklı seminerde konuşan TÜSİAD Baş Ekonomisti Gizem Öztok Altınsaç, “Tüketimi istediğimiz kadar yavaşlatamıyoruz. Bu türlü devam ederse enflasyonda en fazla yüzde 30’lara ineriz ve verimsizlik devam eder. 2025 çok değerli bir yıl. Harcarsak ondan sonrası sıkıntı geçecek. 2025 için bir uzlaşma var lakin 2026’ya girerken 2025’i nasıl değerlendireceğiz? Bu enflasyon aşağı çekilebilecek mi üretim tarafında adım atılabilecek mi? Zira ondan sonra seçim konuşuyor olacağız. İktisat istihdam yaratmayan, üretemeyen bir noktada” bildirisi verdi.

“Enflasyon yüzde 30’larda takılacak”

“Para siyaseti üzerine düşeni yaptı. Para siyaseti sıkıydı lakin iktisadi siyaset sıkı mıydı?” sorusunu gündeme getiren Gizem Öztok Altınsaç, şöyle devam etti: “Tam sıkı diyemedik. Türkiye’de muazzam bir monetizasyon oldu. EYT, KKM faiz ödemesi, 2017’den başlayan KGF, bütün bunların yanında toplumsal transferler. Geçen 7-8 yıl monetizasyon ve talep patlaması oldu. Enflasyon yüzde 70- 80’e vurunca yalnızca para siyaseti ile buraya kadar gelebiliyorsunuz. Yüzde 30’ların altına çekmek sıkıntı olacak. Sekiz toplantının her birinde 2.5’lik indirim mümkün.”

Emekli Hazine Müsteşar Yardımcısı Hakan Özyıldız ise “Bankalar kredi faizleri ile Hazine’nin faizleri yarışa başlayacak mı? Bunu uygun izlememiz gerekiyor. Bütçede 312 milyar liralık bir tasarruf var. Kur tutuldu, bütçede çok fazla sorun yok. Enflasyon hâlâ yüzde 44. Toplum yoruluyor. Ücretlilerin emeklilerin talebi var. Siyasalların üzerindeki baskılar bizimkilerden çok daha fazla. Tek bahtımız seçimin uzak aralıkta olması” tespiti yaptı.

“Acı reçeteyi dağıtmak Merkez Bankası’nın işi değil”

DÜNYA Gazetesi Muharriri ve Koç Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Selva Demiralp de faiz indirimlerinin yüzde 44’lük enflasyonun yüzde 21’e ineceği için yapılmadığını, indirim döngüsünün öteki nedenlerden kaynaklandığını şu sözlerle tabir etti: “Elbette bunun bir nedeni büyüme telaşından kaynaklanıyor olabilir. Bir yandan faiz inerken kredi ile ilgili sınırlamalar devam ediyor. Geçen sene bu vakitler; bir acı reçete vaktidir, ondan şikâyet etmek değil maliyeti dağıtmak gerekir halinde görüşümüz vardı. Acı reçeteyi dağıtmak Merkez Bankası’nın işi değil o maliye siyasetinin işi. Büyümede yavaşlama yahut sakinlik telaşından ötürü faiz indirildiği düşünmüyorum.”

“Faizlerin çok süratli inmemesi gerekiyor”

“Türkiye uçurumun kenarına gidip tekrar dönebilme kabiliyetini gösterdi” diyen Bilkent Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hakan Kara, “Dış istikrar ve rezervlerde bir muvaffakiyet sağlandı. Yüksek faizle oldu diyebilirsiniz fakat bütün kuruluşlar not artırdı. Alçaktaki meyveleri topladık bundan sonra daha sıkıntı işler kaldı” sözlerini kullandı. Yılın ikinci yarısından itibaren enflasyonun hangi süratle düştüğünün kıymetli olacağını Kara, “2024’te nakit bütçe istikrarı ile genel bütçe istikrarı farklılaştı. 2025 yılında bütçenin 4.8’den 3.1’e düşmesi planlanıyor. Lakin nakit bütçe istikrarı çok az inecek. Merkez Bankası çok fazla dayanak alamayacak. Burada faizlerin çok süratli inmemesi gerekiyor” diye konuştu.

TÜSİAD’dan kamuya 3 unsurluk öneri

TÜSİAD Başkanı Orhan Turan, sın 1,5 yılda ülke risk primi, Merkez Bankası rezervleri ve cari açık manasında pek çok muvaffakiyet elde edildiğini söyledi. Turan, “Enflasyonu düşürmenin birinci basamağında ilerleme sağladığımızı görüyoruz. Lakin artık daha güçlü bir süreç başlıyor. Dezenflasyon süreci 2025’te de devam edecek, lakin hedeflenen düzeylere ulaşabilmemiz için bütüncül bir bakış açısıyla hareket ederek para siyasetini daha uyumlu bir mali siyaset ve yapısal ıslahatlarla desteklememiz gerekiyor” dedi. Önemli bir kamu harcama ıslahatı çerçevesinde 3 başlıkta süratli ve sistematik adım atılmasına muhtaçlık olduğunu vurgulayan TÜSİAD Başkanı, üç başlığı şöyle sıraladı: 1 İktisadın aktif işleyişine katkısı olmayan kamu harcama kalemlerinde önemli tasarrufa gidilmesi. 2 İktisadın aktif işleyişine takviye verecek olan eğitim, teknoloji, üretimin yine yapılandırılması üzere alanlarda kamu kaynaklarının artırılması. 3Sosyal devlet sorumluluğunun direkt, açık ve şeffaf uygulanan bir toplumsal siyaset ile yerine getirilmesi.”

Ekonomistlerin 2025’e ait görüşleri

Gizem Öztok Altınsaç: 2025’te kredi derecelendirme kuruluşlarından birer kademe puan artışı gelecektir. Portföy girişi olacak; bugün carry trade olur yarın 2 yıllık kâğıda sarfiyat. Faize istikamet aşağı. Ancak faiz düşüyor; finansman maliyetleri düşecek, gerçek kesim rahatlayacak, hiç sanmıyorum. Büyüme yüzde 3.5, ikinci yarıda hızlanma olabilir ve 4’leri görebiliriz. Besin ve güçte mikro ıslahatlar lazım.

Selva Demiralp: Faiz indirimi enflasyonla birlikte gidecek. Enflasyon 12-15 puan düşerse Merkez de bu kadar indirim yaparsa gelinecek düzeyler yüzde 30’lar. Beklentimiz yüzde 32 enflasyon, yüzde 3 büyüme halinde. Siyasi baskı ve Hazine’nin faiz borcu yüzünden erken bir indirim döngüsü başladı.

Hakan Kara: Yüzde 44’lük enflasyon var ancak enflasyonda aylık eğilim yüzde 2.2 ve yıllıkta yüzde 30’a geliyor. Berbat senaryoda yüzde 38. Bu yıl yüzde 30 olması güç bir şey değil. Piyasanın cari açık beklentisi 15 milyar dolar. Ben 28 milyar dolar bekliyorum. Kurun istikrar pahasını bilmek imkânsızdır. Türkiye yeme içmede kıymetli oldu. Dolar bazında fiyatlar de süratli arttı lakin ABD enflasyonu ile bakınca on sene öncesi ile birebir seviyede.

Hakan Özyıldız: Türkiye’de Nisan 2022’den bu yana iç borçların faiz ödeme projeksiyonu anaparanın üzerinde; yüzde 130. Maliye siyaseti açısından bakınca önümüzdeki en kıymetli bilgi budur