Desteklemeler sayesinde tarla tarımı ayakta kalıyor

TARMAKBİR Yönetim Kurulu Başkanı Gökhan BAYRAMOĞLU

Stratejik pahası ve değeri gi­derek daha da âlâ anlaşılan tarım kesiminin, sıkıntı şart­larda çok büyük emek isteyen bir uğraş olmasının yanı sıra, ülke ekonomilerine de büyük bir katkı sağladığı bilinmektedir. Yaşanan son don olayın da görüldüğü üzere tarımın tabiat şartlarına bağlılı­ğı, girdi fiyatlarındaki olağan üs­tü değişimler, yabancı borsalar­daki eser fiyatları üzere çok fark­lı parametreler, bölümde net bir varsayım yapmayı engellemektedir.

Ne kadar eser elde edeceğini, ka­ça satacağını bilmeden üretmek, tarımın en büyük zorluklarından birisidir. Bütün bu zorluklara kat­lanan, her türlü aksiliğe rağ­men üreten tüm çiftçilerimizin ‘Dünya Çiftçiler Günü’nü kutlu­yoruz ve değerli birkaç hususu bu vesileyle lisana getirmek istiyoruz.

Türkiye, yalnızca kendi nüfusu­nu beslemekle kalmayıp, yılda yaklaşık 45 milyon turiste ve ka­yıtlı 5,2 milyon yabancıya mesken sa­hipliği yapmaktadır. Bu durumda besin gereksinimi olan kişi sayısı 91,5 milyona ulaşmaktadır. Bu yüzden kendi vatandaşlarının gereksiniminin da üzerinde bir besin ihtiyacı kelam bahsidir. Daha fazla üretim, daha fazla üretim alanı (atıl duran tarım yerlerinin değerlendiril­mesi) ve mevcut alanlardan daha fazla randıman alınması ile mümkün­dür. Bu yüzden daha fazla tekno­loji kullanımı, daha yanlışsız üretim planlaması ve destekleme model­leri ile mevcut alanların rantabl kullanılması kıymetlidir.

Devlet takviyeleri, yalnızca ül­kemize özel bir husus değildir. Çiftçiliğin yararı az ve güç bir meslek olması, değişen hayat stilleri, kırsal alandaki toplumsal imkanların kısıtlı olması nede­niyle dünya genelinde devletler besin güvenliğini temin etmek, bu kapsamda kırsal alanda hayatın devam ettirilmesi, tarımın daha cazip, daha karlı bir hale getir­mek üzere düşük faiz oranları, piyasa müdahale alımları, doğru­dan dayanaklar ve öteki cazip im­kânlar sunmaktadır.

Bitkisel hasılanın yalnızca yüzde 39,6’sı geri dönüyor

Ülkemizde bitkisel üretim­de toplam alanın yüzde 81,3’ün­de tarla bitkileri tarımı yapıldığı halde, bitkisel hasılanın yalnızca yüzde 39,6’sı elde edilebilmekte­dir. Düşük kar marjları ile yapılan, ithalat baskısı yüzünden rekabet gücü bulamayan tarla tarımı ve bilhassa kuru tarım, destekleme­lerle ayakta kalabilmektedir. Üs­telik tarla bitkileri üretimi, hay­vansal üretim ve güç tarımı için de girdi temin etmekte olup bu açıdan kritik bir kıymete haizdir.

Tarım topraklarının çoklukla küçük parsellerden oluşması, ay­rıca bu parsellerin bir ortada olma­yıp dağınık bir biçimde bulunması, ziraî mekanizasyon araçları­nın kullanımındaki aktiflik dü­zeyini hayli azaltmaktadır. Ta­rımda küçük ölçekli, geçimlik ve yarı geçimlik çiftliklerin baskın olması üzere çeşitli yapısal darbo­ğazların yanı sıra mevcut makine parkının da epey yaşlı olma­sı, verimli üretimin önündeki bir öteki manidir.

Makine parkımız çok yaşlı

Traktör parkımızda 40 yaşın üzerindeki yaklaşık 550 bin trak­törün yaş ortalaması 53,2’dir. Tüm traktör parkımızın yaş orta­laması ise 25,5’tir. Bu durum di­ğer tarım makineleri için de ben­zerdir. Yaşlı traktörlerin, ne derece bakımlı olurlarsa olsunlar verimli kullanılmaları mümkün değildir. Mekanik ve ekonomik ömrünü ziyadesiyle doldurmuş traktörlerle çalışmak ülkemiz tarımında ola­ğanüstü boyutlarda ekonomik ka­yıplara neden olmaktadır. Bu ka­yıpların başında çok yakıt ve yağ tüketimi gelmektedir.

Eski teknoloji eseri olmaları ve eskimiş bulunmaları nedeniy­le, bunların çalışır durumda tu­tulmaları epeyce zorlaşmıştır. Ömrünü doldurmuş traktör kul­lanılmasının neden olduğu eko­nomik kayıpların bedeli, çiftçile­rimize verilmekte olan ziraî takviyeleri alıp götürmektedir.

Ekonomik ömrünü doldurmuş traktörle çalışmak, yakıt ve yağ maliyetinin yanı sıra bakım ve tamir masraflarında da büyük artışlara yol açmakta, ayrıyeten ta­rımsal faaliyetlerde eser randımanı ve kalitesi için büyük kıymet taşı­yan iş ve vakit kayıplarına ne­den olmaktadır. Ayrıyeten hepsin­den değerlisi, bu traktörler kaza yapma ve can güvenliği riskleri açısından yüksek risk taşımak­tadır. Ömür dışı traktör kullanı­mı, anılan ekonomik kayıpların yanı sıra kayda paha bir etraf kirliliğine yol açmaktadır.

Kredi faizlerinin yüksek olması yatırımı zorluyor

Diğer yandan yapılan tahlillere nazaran çiftçilerimizin yaklaşık dört­te üçü ziraî faaliyetleri için dış finansman araçlarını kullanmak­tadır. Dış finansman araçlarında ise bankaların hissesi son yıllarda yüzde 60 düzeylerine çıkmıştır. Banka kredisi kullanan her 100 çiftçiden 30’u tarım makineleri almak için yatırım kredisi kullan­makta olup bu finansman modeli bilhassa traktör alımlarında yüz­de 90 oranında uygulanmaktadır. 2023 yılının son çeyreğinden iti­baren kredi faizlerinin yükselme­si ve krediye erişimin zorlaşması, çiftçilerimizin yeni ve son tekno­loji tarım makinelerine ulaşması­nı zorlaştırmıştır.

Nitekim, 2025 yılının birinci çeyre­ğinde 10 bin 445 adet traktörün tescili gerçekleşmiş olup geçen yılın tıpkı periyoduna nazaran yüzde 38’lik azalma olmuştur. Devri son 5 yılın bilgileriyle karşılaştır­dığımızda ise daralma %29 sevi­yesindedir. Traktör alımlarında özel bankaların devreye girmesi ve traktör firmalarının daha dü­şük faiz oranları için bankaya kat­kı hissesi ödemesi, pazarın çok daha dramatik bir düşüş göstermesini engellemiştir.