Deri ve deri mamulleri sektörü geleceğini yeniden kurguluyor

Nurdoğan A. ERGÜN

Geçtiğimiz 2024 yılında kuvvetli bir imtihan veren ve bilhassa ayakkabı gi­bi alanlarda dış ticarette sin­yal veren Türkiye deri ve deri mamulleri kesimi, kaybetti­ği ihracat ivmesini geri kazan­mak için harekete geçti.

Hazır­lanan Orta Vadeli Master Pla­nıla mahallî ve küresel fırsatlar, riskler ve tehditler masaya ya­tırılarak kesimin yol haritası tekrar çizildi. 6 ayda bir gün­cellenecek ve 10 yıllık bir pro­jeksiyon çizilen planla, dal ihracatının 5 milyar dolara çı­karılması hedefleniyor.

2024 yılını yüzde 18’lik ihracat kaybı ile kapatan kesimde, ayakkabı­da yüzde 21.9, saraciyede yüz­de 12.3, kürk ve konfeksiyonda yüzde 2.9, mamul deri ve kürk kümesinde ise yüzde 2.2’lik dü­şüş yaşandı. Bölüm genelinde kapasite kullanım oranları ise yüzde 67.3’ten yüzde 62.1’e geri­ledi. Kesimin istihdamı ise 68 bin 956 şahıstan 62 bin 789 kişi­ye düştü.

Ucuz kur siyaseti ithalatı patlattı

Deri ve deri mamulleri sek­törünün son iki yıldır en faz­la kaybedeni ise ayakkabı oldu. 2021 yılında 567 milyon dolar dış ticaret fazlası veren sek­tör, 2023 yılına geldiğinde 546 milyon dolar eksi vermeye baş­ladı. 2024 yılında ise kesimin dış ticaret açığı 1.1 milyar do­lara ulaştı. Ayakkabı sektörün­de ihracat 877.4 milyon dola­ra gerilerken ithalat 1.55 mil­yar dolara çıktı. Emsal biçimde saraciye bölümünde de yüzde 7’lere ulaşan bir ithalat baskısı hissedildi.

Ucuz kur politika­sı nedeniyle ithalat baskısının arttığını söyleyen İstanbul De­ri ve Deri Mamulleri İhracat­çıları Birliği (İDMİB) Yönetim Kurulu Başkanı Güven Karaca, uygulanan gümrük vergileri­ne karşın ithalatın daha ucu­za mal olduğunu belirtti. Ege Deri ve Deri Mamulleri İhra­catçıları Birliği Lideri Erkan Zandar ise, bilhassa büyük pe­rakende zincirlerinin ithalat yaptığına işaret ederek, “Hiç­bir üretici ithal mal getirmiyor. 1.5 yıldır karsızlıkla savaşıyo­ruz.

Bu ortamda da verimlilik yatırımı yapmamız beklene­mez” dedi. Türkiye Ayakkabı Sanayicileri Derneği (TASD) Başkanı Berke İçten de “İtha­latta 25 milyon çiften 70 mil­yon çift adete çıkan bir sayı var. Bunun çoğunluğu global markalardan kaynaklı. Bura­da üretme kriteri getirilme­li” dedi. Hammaddeye uygu­lanan yüksek vergi oranları­na da değinen İçten, bitmiş eserde yüzde 40 olan güm­rük vergisinin orta mamul­de yüzde 100’ü aştığını söyle­di.

2024’ün kesimin tamamı için sancılı geçtiğini lisana geti­ren Ayakkabı Yan Sanayicile­ri Derneği (AYSAD) Başkanı Sait Salıcı, doğru tespit, doğ­ru teşhis ve yanlışsız tedavi nok­talarında siyaset geliştirme­ye muhtaçlık olduğunu vurgula­dı. Berke İçten’in bilakis Sait Salıcı, yan sanayi ürünlerin­de bilhassa de saya ve tabana ek vergi beklediklerini kay­detti. Salıcı, yan endüstride si­pariş iptallerinin başladığını açıkladı.

“5 yıl daha takviye muhtaçlığı olan periyoda girdik”

Sektör liderlerinin ortak görüşü ise, iktisat yönetimi­nin son açıkladığı istihdam des­teklerinin ekonomik tesirden çok ruhsal manada olumlu tesiri olacağına tarafında. An­cak Erkan Zandar, “5 yıl daha takviyeye gereksinim olan bir periyoda girdik” diyerek “5 yıl boyunca pazarlarımızda bir hacim artışı olmayacak. Biz bu süreçte birebir fiyattan mal satmak zorunda­yız. 5 yılda devlet dayanağı olmaz­sa bu kesimler ayakta kalamaz” diye devam etti.

“Yollarda olmaya devam edeceğiz”

Türkiye’nin en bedelli dör­düncü bölümü olduklarını ifa­de eden İDMİB Başkanı Güven Karaca, Türkiye’deki iktisat siyasetleri ve dezenflasyon sü­reci tamamlanıp üretim ve ya­tırım ortamı güzelleştiği noktada bölümün yine rekorlar kı­rabileceğini söyledi.

Karaca, “Mevcut gayret endüstride so­ğuma oluştururken, tüketimde beklenen soğuma görülmedi. Maalesef tüketim talebi sektö­rümüz özelindeki eser grupla­rında ithalatla karşılandı. Bu periyotta dolar, yılbaşından yılsonuna kadar TL karşısında yüzde 20 bedel kazanırken, enf­lasyon yüzde 44 oldu. Bu da bi­zim rakibimiz olan Asya ülke­lerinden hatta Avrupa ülkele­rinden daha kıymetli kalmamıza sebep oldu ve rekabetçiliğimizi düşürdü.

Ancak, dezenflasyon sürecinin kalıcı olması ve faiz oranlarının düşmesi kesimi yine güçlü bir ivmeye taşı­yabilir. Bizler de dünyadan aldı­ğımız hissesi artırmak için yollar­da olmaya devam edeceğiz” de­di. Karaca, “Günün şartları ve gerçekleri ile geleceği kurgula­yamayız. Lakin, aktüel sorun­larla uğraş ederken, gelece­ği de kurgulamak için çalışıyo­ruz” tabirlerini kullandı.

“Katma kıymette 4’üncü sektörüz”

Türkiye’nin 2024 yılında, 2023’e nazaran yüzde 2.5 artış­la 261,9 milyar dolarlık ihracat gerçekleştirdiğini, kilogram ba­şına ihracatın da ortalama 1.58 dolar olduğunu hatırlatan Ka­raca, “2024 yılı ihracat perfor­mansında 26 kesimin yarısı artı, öbür yarısı ise eksi ihracat ile yılı kapadı.

Deri ve deri ma­mulleri bölümü de maksat pazar­larımızı oluşturan ülkelerdeki yüksek enflasyon ile faiz oran­larının tüketim alışkanlıkları­nı değiştirdiği ve pazarlarımı­zın daraldığı, güçlü geçen 2024 yılında yüzde 17.9 azalışla 1.52 milyar dolarlık ihracat gerçek­leştirdi. Bölümün 2023’te 11.35 dolar olan kilogram başına ih­racat ünite fiyatı ise 11.82 dolar olarak kayıtlara geçti.

Mücev­her, savunma ve havacılık sana­yii, hazır giysi ve konfeksiyon bölümlerinin akabinde en de­ğerli dördüncü kesim olduk. İh­racatımızda düşüş yaşansa da deri ve deri mamulleri bölümü olarak katma kıymetli ihracata tam gaz devam ediyoruz” dedi.

“Finansal dayanıklılık sınavını verdi”

Faizlerin çok yüksek oldu­ğu 2024 yılında önemli bir finan­sal kaza geçirmeyen dalın finansal dayanıklılık imtihanını geçtiğine vurgu yapan İnanç Karaca, “2024 yılı ocak ayında yüzde 32 düşüş ile başlarken yılsonunu yüzde 18 düşüşle ka­patarak güzelleşme sürecine de­vam ediyoruz.

7 ulusal iştirak ve onlarca ferdî fuara katılan Amerika, Asya, Afrika ve Avru­pa kıtalarında B2B’lere devam eden bölümümüz, dünyadan al­dığı hissesi artırarak ihracat için yollarda olmaya devam edecek. Bu çerçevede 2025’in birinci günle­rine girerken, ithalatta korun­ma tedbirlerini ve emek ağır kesimlere verilecek olan des­tekleri olumlu görüyoruz. Eko­nomik tesiri az olsa da psikolo­jik tesirlerinin yüksek olacağı­nı düşünüyoruz.

Dezenflasyon sürecinin başladığını görü­yor, bu sürecin kalıcı olacağını umuyor ve buna paralel olarak da faiz oranlarının geri gelerek üretim ve yatırımda finansma­na ulaşım maliyetinin düşme­sini önemsiyoruz. Global pa­zarlarda da ABD’deki idare değişikliğinden sonra oluşacak dünya ticaretindeki gelişmele­ri takip edeceğiz. Ukrayna, Rus­ya, İsrail ve Suriye başta olmak üzere bölgemizdeki ve dünya­daki tüm gelişmeler radarımız­da olacak” diye konuştu.

İstanbul Deri ve Deri Mamulleri İhracatçıları Birliği (İDMİB) Yönetim Kurulu Başkanı Güven Karaca’nın ev sahipliğinde, Ege Deri ve Deri Mamulleri İhracatçıları Birliği Lideri Erkan Zandar, Türkiye Ayakkabı Sanayicileri Derneği (TASD) Başkanı Berke İçten, Saraciye Sanayicileri Derneği (SSD) Başkanı Hasan Süren, Türkiye Deri Sanayicileri Derneği (TDSD) Başkanı ve İDMİB Başkan Yardımcısı Burak Uyguner, Türkiye Deri Konfeksiyoncuları Derneği (TDKD) Başkanı Cengiz Sarıgül, Organik Giysi Sanayicileri Derneği (OGSD) Başkanı Ali Yavuz Boynukısa, Ayakkabı Yan Sanayicileri Derneği (AYSAD) Başkanı Sait Salıcı, sektörün geleceğini masaya yatırdı.