Çanlar Türkiye için çalıyor! Doğum rakamlarında 8 yıllık ‘korkutucu’ tablo
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2024 yılı doğum istatistiklerini yayımladı. Buna nazaran, canlı doğan bebek sayısı 2024 yılında 937 bin 559 oldu. Canlı doğan bebeklerin yüzde 51,4’ü erkek, yüzde 48,6’sı kız oldu.
Toplam doğurganlık suratı 1,48 çocuk oldu
Toplam doğurganlık suratı, 2001 yılında 2,38 çocuk iken 2014 yılından itibaren aralıksız düşüş eğilimine girerek 2024 yılında 1,48 çocuk olarak gerçekleşti. Toplam doğurganlık suratı son sekiz yıldır nüfusun yenilenme düzeyi olan 2,10’un altında kalmaya devam etti.
Toplam doğurganlık suratı, bir bayanın doğurgan olduğu periyot olan 15-49 yaş kümesinde doğurabileceği ortalama çocuk sayısını söz ediyor.
Doğurganlık suratının en yüksek olduğu iller
Toplam doğurganlık suratının en yüksek olduğu vilayet 2024 yılında 3,28 çocuk ile Şanlıurfa oldu. Bu ili 2,62 çocuk ile Şırnak, 2,32 çocuk ile Mardin izledi.
Toplam doğurganlık suratının en düşük olduğu vilayetler ise 1,12 çocuk ile Bartın ve Eskişehir oldu. Bu vilayetleri 1,15 çocuk ile Zonguldak ve Ankara, 1,17 çocuk ile İzmir izledi.
Toplam doğurganlık suratı 2024’te 71 vilayette 2,10’un altında kaldı
Toplam doğurganlık suratının nüfusun yenilenme düzeyinin altına düştüğü 2017 yılında 57 ilin toplam doğurganlık suratı 2,10’un altında iken 2024 yılında 71 ilin toplam doğurganlık suratı bu düzeyin altında kaldı.
Toplam doğurganlık suratının 1,50’nin altında kaldığı vilayet sayısı 2017 yılında 4 iken 2024 yılında 55 oldu. Toplam doğurganlık suratının 3 çocuk ve üzerinde olduğu vilayet sayısı 2017 yılında 10 iken 2024 yılında yalnızca Şanlıurfa ili oldu.
Toplam doğurganlık hızı Avrupa Birliği üye ülkeleri ortalaması 1,38 çocuk
Avrupa Birliği üyesi 27 ülkenin toplam doğurganlık suratları incelendiğinde, 2023 yılında en yüksek toplam doğurganlık suratına sahip olan ülkenin 1,81 çocuk ile Bulgaristan olduğu, en düşük toplam doğurganlık suratına sahip olan ülkenin ise 1,06 çocuk ile Malta olduğu görüldü.
Toplam doğurganlık suratı 2024 yılında binde 1,48 olan Türkiye, Avrupa Birliği üyesi ülkeler ortasında 9. sırada yer aldı.
Annelerin eğitim durumuna nazaran doğurganlık hızı
Annenin eğitim durumuna nazaran toplam doğurganlık suratı incelendiğinde, 2024 yılında en yüksek toplam doğurganlık suratı okuma yazma bilmeyen/okuma yazma bilen ama bir okul bitirmeyen anneler için 2,65 çocuk iken en düşük toplam doğurganlık suratı yüksek öğretim mezunu anneler için 1,22 çocuk oldu.
Kent-kır sınıflamasına nazaran toplam doğurganlık hızı
Mekânsal Adres Kayıt Sistemi’nin (MAKS) kullanılmaya başlanması ile birlikte fiili kent-kır yapısını daha yanlışsız yansıtan, “yoğun kent, orta ağır kent ve kır”(1) ayrımında oluşturulan yeni bir sınıflama yapılmıştır.
Kent-kır sınıflamasına nazaran toplam doğurganlık suratı incelendiğinde, 2024 yılında kır olarak sınıflandırılan yerlerde toplam doğurganlık suratı 1,83 çocuk iken orta ağır kent olarak sınıflandırılan yerlerde 1,58 çocuk ve ağır kent olarak sınıflandırılan yerlerde ise 1,39 çocuk oldu.
Kaba doğum suratı binde 11,0 oldu
Kaba doğum suratı, 2001 yılında binde 20,3 iken 2024 yılında binde 11,0 oldu. Öteki bir tabir ile 2001 yılında bin nüfus başına 20,3 doğum düşerken, 2024 yılında 11,0 doğum düştü.
Kaba doğum suratı, bin nüfus başına düşen canlı doğum sayısını tabir ediyor.
Yaşa özel doğurganlık hızı
Yaş kümesine nazaran doğurganlık suratı incelendiğinde, 2001 yılında en yüksek yaşa özel doğurganlık suratı binde 144 ile 20-24 yaş kümesinde iken 2024 yılında binde 100 ile 25-29 yaş kümesinde görüldü. Bu durum, doğurganlığın bayanın daha ileri yaşlarında gerçekleştiğini gösterdi.
Yaşa özel doğurganlık suratı, belirli bir yaş kümesinde bin bayan başına düşen ortalama canlı doğan çocuk sayısını söz ediyor.
Adölesan doğurganlık suratı düştü
Adölesan doğurganlık suratı, 2001 yılında binde 49 iken 2024 yılında binde 10’a düştü. Başka bir tabirle, 2024 yılında 15-19 yaş kümesindeki her bin bayan başına 10 doğum düştü.
Adölesan doğurganlık suratı, 15-19 yaş kümesinde bin bayan başına düşen ortalama canlı doğan çocuk sayısını söz ediyor.
Annenin son iki doğumu ortasındaki ortalama süre
Annenin “son iki doğumu ortasındaki ortalama süre”(2) incelendiğinde, bu müddet 2019 yılında 4,6 yıl iken 2024 yılında 4,7 yıl oldu.
2024 yılında 2. doğumunu yapan annelerin birinci gerçekleştirdiği doğumu ile bu doğumu ortasındaki ortalama mühlet 4,3 yıl oldu. Doğum yapan annelerden 2024 yılında 3. doğumunu gerçekleştirenlerin 2. doğumu ile ortasındaki ortalama müddet ise 5,4 yıl oldu.
Annenin 2. ile 1. doğumu ortasındaki ortalama müddetin en kısa olduğu vilayet Şanlıurfa
Doğum yapan annelerden 2024 yılında 2. doğumunu gerçekleştirenlerin 1. doğumu ortasındaki ortalama mühletin en uzun olduğu vilayet, 2024 yılında 5,4 yıl ile Kırklareli oldu. Bu ili 5,3 yıl ile Çanakkale, 5,1 yıl ile Kütahya, Edirne, Uşak ve Bartın izledi.
Annenin 2. ile 1. doğumu ortasındaki ortalama mühletin en kısa olduğu vilayet, 2024 yılında 2,7 yıl ile Şanlıurfa oldu. Bu ili 2,9 yıl ile Şırnak, 3,0 yıl ile Ağrı ve Muş izledi.
Doğum yapan annelerin ortalama yaşı
Doğumlarını 2001 yılında gerçekleştiren annelerin ortalama yaşı 26,7 iken 2024 yılında 29,3 oldu. Birinci doğumunu 2024 yılında gerçekleştiren annelerin ortalama yaşı ise 27,3 oldu.
İlk doğumdaki ortalama anne yaşının en yüksek olduğu vilayet Tunceli
İlk doğumdaki ortalama anne yaşı vilayetlere nazaran incelendiğinde, 2024 yılında birinci doğumda ortalama anne yaşının en yüksek olduğu vilayet 29,4 ile Tunceli oldu. Bu ili 29,0 yaş ile Artvin, 28,8 yaş ile İstanbul izledi.
İlk doğumdaki ortalama anne yaşının en düşük olduğu vilayetler ise 24,4 ile Şanlıurfa ve Muş oldu. Bu vilayetleri 24,5 yaş ile Ağrı, 25,2 yaş ile Gaziantep izledi.
Doğumların yüzde 3,3’ü çoğul doğum olarak gerçekleşti
Çoğul doğum sayısı 2024 yılında 31 bin 109 oldu. Doğumların 2024 yılında yüzde 3,3’ü çoğul doğum olarak gerçekleşirken, bu doğumların yüzde 97,0’ı ikiz, yüzde 2,9’u üçüz ve yüzde 0,1’i dördüz ve daha fazla bebek olarak gerçekleşti.
Doğumların yüzde 41,9’u annenin birinci doğumu
Doğum sırasına nazaran doğumlar incelendiğinde, 2024 yılında doğumların yüzde 41,9’unun birinci, yüzde 30,3’ünün ikinci, yüzde 16,0’ının üçüncü, yüzde 11,5’inin ise dördüncü ve üzeri doğum olarak gerçekleştiği görüldü.
