Bayram çikolatasının tadı neden değişti? Fiyat artışı ve yeni formüller
Ekonomideki düşünceler besin enflasyonunu körüklerken, bayram öncesi artan talep çikolata ve şeker fiyatlarını da yukarı çekti. Tüketici Birliği Federasyonu’nun datalarına nazaran, 2024’ün artırım şampiyonu fiyatları bir yılda yüzde 206’dan fazla yükselen çikolata oldu. Bu artışın sebebi olarak da ham husus maliyetlerindeki rekor yükseliş gösteriliyor.
Çikolatanın ham unsuru kakao, global ısınmanın neden olduğu çok sıcaklıklar ve ağır yağıştan berbat etkilendi. İklim tesiri kakao üretiminin yaklaşık yüzde 80’inin yapıldığı Batı Afrika’da önemli hasat düşüşlerine yol açarken, ham hususta tedarikindeki düşünceler çikolata fiyatlarının rekor düzeylere ulaşmasına neden oldu.
BBC Türkçe’nin haberine nazaran; iklim tesirinin azaldığı, ham husus üretiminin daha verimli geçtiği devirlerde bile, global piyasada ham unsur fiyatları düşerken Türkiye’de fiyatlar yüksek kaldı.
Türkiye’de fiyatlar neden düşmüyor?
TÜİK bilgilerine nazaran, Şubat 2025’te çikolata ve şekerleme fiyatları yıllık yüzde 73 oranında arttı. Besin enflasyonunun yüksek seyretmesi de bu artışta tesirli oldu.
Ocak 2025 prestijiyle, TÜİK’e nazaran yıllık besin enflasyonu yüzde 41,8, ENAG’a nazaran ise yüzde 61,2 düzeylerinde gerçekleşmişti. Bayram öncesi artan talep de fiyatları üst çekmeye devam etti.
Gerçek çikolatanın pazarı daralıyor
Kakao fiyatlarındaki artış ve azalan alım gücü, üreticileri pazarı büyütmek için yeni formüller geliştirmeye zorladı. Lakin aroma vericiler ve tatlandırıcılar sayesinde, tüketicilerin gerçek çikolatayı taklit eserlerden ayırt etmesi giderek zorlaşıyor. Üreticiler artan maliyetleri tüketicilere yansıtıyor ve çikolata dalında “shrinkflation” (ürün ölçüsünü azaltıp fiyatı birebir tutma) yaygınlaşıyor.
Piyasada, “gerçek çikolata” ve “kokolin” denilen alternatif eserler giderek artarken gerçek çikolata; kakao yağı, süt ve şekerden, kokolinler ise daha ucuz olan bitkisel yağlar, süt tozu yahut peyniraltı suyu kullanılarak üretiliyor.
Kokolinlerin erime sıcaklığı daha yüksek, lojistik maliyetleri düşük ve raf ömürleri daha uzun.
Yine düşük gelir kümeleri için üretilen çikolatalar badem ve fındık yerine yer fıstığı yahut pirinç patlağı içeriyor.
Çikolata için dev orman toprakları yok edildi
Çikolata üretimi sırf fiyatlar üzerinden değil, çevresel tesirleriyle de tartışılıyor. Fildişi Kıyısı ve Gana üzere ülkelerde kakao tarlaları oluşturmak için ormanlık alanlar tahrip ediliyor. Dünya Bankası’na nazaran, Fildişi Kıyısı son 50 yılda ormanlarının yüzde 80’ini kaybetti.
Benzer biçimde, palm yağı üretimi Endonezya’da biyolojik çeşitlilik açısından varlıklı ormanların yok edilmesine sebep oluyor. Çikolatanın çevresel tesirleri, günümüzde eskiye kıyasla çok daha fazla gündeme geliyor.
Belki de bayram çikolatalarının değişen tadında, yalnızca içerik farkları değil, tüm bu global gelişmelerin de hissesi var.
