Bakan Bolat: Cari işlemler açığını 9-10 milyar dolar aralığında tutmayı öngörüyoruz
Bolat, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunda Bakanlığı ile bağlı kuruluşlarının 2025 yılı bütçelerine ait sunum yaptı.
TUSAŞ’a ekim ayında gerçekleştirilen terör saldırısını lanetleyen Bolat, Türkiye’nin savunma endüstrisinde ortaya koyduğu ulusal teknoloji atılımının daha da yükseleceğine işaret etti.
İsrail’in Gazze’ye yönelik taarruzlarına değinen Bolat, “Gazze’de bir yılı aşkın müddettir devam eden, ayrıyeten Lübnan topraklarına da sıçrayan İsrail soykırımının ve yabanî katliamının bir an evvel son bulmasını temenni ediyorum. Bu husustaki çalışmalarımızı artan tempoda devam ettiriyoruz.” dedi.
Bolat, global iktisadın geçen yıl yüzde 3,3 büyüyerek tarihî ortalamaların altında performans gösterdiğini, ticaret hacminin de tıpkı devirde yüzde 1,1 küçüldüğünü belirtti.
Dünya ortalama büyüme oranının bu yıl da sakin seyir izlediğini lisana getiren Bolat, global iktisattaki zayıf seyir, ticaret ve sanayi siyasetlerinde artan korumacılık, yakın coğrafyada artan jeopolitik çatışmalar ve belirsizlik ortamına karşın Türkiye iktisadının üretimde, istihdamda ve ihracatta büyümeye devam ettiğini söyledi.
“Mal ithalatı 340 milyar dolara geriledi”
Bolat, net mal ve hizmet ihracatının büyümeye katkısının son iki çeyrektir müspet düzeyde gerçekleştiğini belirterek, “2024 birinci yarı sonunda yüzde 3,8’lik büyüme oranımızda net mal ve hizmet ihracatının katkısı 1,4 yüzde puan olarak gerçekleşti. Büyümeye istihdam artışı birlikte devam ediyor. Bu yıl 1 milyondan fazla insanımız istihdama katıldı, son 22 yılda da 12 milyondan fazla vatandaşımız istihdamda yer aldı. İşsizlik oranı 17 aydır tek hanede devam ediyor.” dedi.
Mal ihracatının geçen yıl 2022’ye kıyasla yüzde 0,6 artışla 255,6 milyar dolar düzeyinde gerçekleşerek Cumhuriyet tarihinin rekorunu kırdığına işaret eden Bolat, 2025’te mal ihracatını 279,6 milyar dolara yükseltmeyi hedeflediklerini söyledi.
Mal ithalatının ise son 1 yılda yüzde 7,4 azalışla 340 milyar dolara gerilediğini bildiren Bolat, “İhracatımızda yaklaşık 8 milyar dolarlık artış, mal ithalatımızda 27,2 milyar dolarlık düşüşle dış ticaret açığımızda net 35 milyar dolarlık bir azaltma sağlandı.” diye konuştu.
Bolat, tüketim malı ithalatıyla ilgili gelişmeleri de izlediklerini söyleyerek, gerektiğinde gümrük vergilerini arttırma yoluyla da bunları baskılayacaklarını söyledi.
“Ekonomideki dengeleme süreci devam ediyor”
Hizmet ihracatında ise geçen yıl yüzde 14’lük artışla 106 milyar dolara ulaşıldığını, bunun Cumhuriyet tarihinin en yüksek düzeyi olduğunu belirten Bolat, 2025’te hizmetler ihracatı maksadının 121 milyar dolar olduğunu lisana getirdi.
Bolat, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından açıklanan eylül ayı ödemeler istikrarı datalarına nazaran, kelam konusu periyotta yıllıklandırılmış hizmet ihracatının 104,3 milyar dolar olduğunu belirterek, “Bu cari süreçler açığımızı kapamada çok kıymetli dayanak veriyor. Böylelikle son bir yıl içinde yaklaşık 373 milyar dolar döviz geliri kazanmış bulunuyoruz.” tabirlerini kullandı.
Cari açığın son 15 aylık periyotta yıllık 55,6 milyar dolardan yıllık 11,3 milyar dolara gerilediğini, bu kapsamda 44,4 milyar dolarlık bir azalışın başarıldığını söyleyen Bolat, şöyle devam etti:
“Haziran, temmuz, ağustos, eylül aylarında üst üste cari fazla verdik. Bu yıl sonuna kadar yıllıklandırılmış cari süreçler açığını 9-10 milyar dolar aralığında tutmayı öngörüyoruz. Böylelikle ulusal gelirin yüzde 1 hatta daha azı bir sayı olarak cari açık sorun olmaktan çıktı. Artan ihracat, azalan ithalat, azalan cari süreçler açığıyla döviz süreçlerinde, döviz piyasalarında istikrar sağlanmış, dış ticaret gelişmeleri olarak makroekonomik istikrara katkı verdik. Böylelikle dış ticaret açığımız azaldı, döviz rezervlerimiz 160 milyar dolar sonuna dayandı. İktisattaki dengeleme süreci devam ediyor.”
Bolat, bu yıl mal ihracatçıları için 16,2 milyar lira, hizmet ihracatçıları için de 5,5 milyar lira takviyenin devam ettiğini belirtti.
Elektronik ihracatın toplam ihracattaki hissesinin ise bu yılın 10 ayında yüzde 2,6’ya yükseldiğini söyleyen Bolat, bunu 2028’e kadar yüzde 10’a yükseltmeyi hedeflediklerini lisana getirdi.
Bolat, Türk Eximbank’ın ihracatçılara geçen yıl 42 milyar dolarlık ihracat kredi ve sigorta takviyesi sağladığını bildirerek, takviyenin bu yıl sonuna kadar 50 milyar dolara yükseltileceğini söyledi.
Günlük reeskont kredi hacmini 4 milyar liraya çıkarıldığını belirten Bolat, ihracat reeskont kredilerinin faiz maliyetinin daha da düşürülmesi için çalışmaların devam ettiğini aktardı.
Bolat, Türkiye’deki 19 hür bölgede 12,7 milyar dolarlık mal ihracatı gerçekleştirildiğini, yerli üreticiyi haksız rekabet, damping ve sübvansiyonlu ve artan ithalata karşı korumak için ticaret siyaseti tedbir ve uygulamalarını tesirli biçimde kullanmaya devam ettiklerini anlattı.
Serbest ticaret mutabakatlarına da değinen Bolat, Filistin özgür ticaret muahedesine ait tarım odunlarının yürürlüğe girdiğini belirtti.
“Bu yıl fahiş fiyat ve stokçuluğa 4,6 milyar lira ceza uygulandı”
Bakan Bolat, fahiş fiyat ve stokçuluğunu engellemek emeliyle kontrol faaliyetlerine sürat kesmeden devam ettiklerine dikkati çekerek, otomotiv ve emlak kesiminde hayata geçirdikleri düzenlemeleri aktardı.
Bu düzenlemelerle vatandaşların sıfır ve ikinci el araca ulaşmasını kolaylaştırdıklarını söyleyen Bolat, satış kampanyaları ve fiyat indirimleriyle tüketici lehinde olumlu sonuçlar elde ettiklerini bildirdi.
Bolat, cezaların aktifliğinin artırılması gayesiyle fahiş fiyat artışı ve stokçuluk aksiyonları için öngörülen idari para cezası meblağlarının arttırıldığını aktararak, şu bilgileri verdi:
“Reklam Kurulu tarafından ekim ayı prestijiyle 16 bin 717 adet belge karara bağlanarak toplamda 204 milyon liranın üzerinde idari para cezası uygulanmış, reklamı yapılması yasak olan mal ve hizmetlere ait 104 adet erişim pürüzü kararı verildi. Bu yıl fahiş fiyat artışı ve stokçuluk faaliyetleri ile tüketicinin korunması kapsamında 81 vilayetimizde 381 bin 311 işletme denetlenerek, 4,6 milyar liranın üzerinde idari para cezası uyguladık.”
Esnaf ve sanatkarlara iş yeri ve taşıt alımları için 1,5 milyon liraya kadar faiz indirimli kredi sağlandığının da altını çizen Bolat, 2002’den bugüne kadar 4 milyon 466 bin 614 kullandırdım kapsamında sağlanan kredi fiyatının 544,1 milyar liraya yaklaştığına dikkati çekti.
Bolat, 2019’da ihracat yapan 38 bin 790 olan esnaf ve sanatkar sayısının geçen yıl 239 bin 969’ya ulaştığını söyledi.
Gümrük koruma ünitelerinin de çalışmalarına ağır halde devam ettiğini vurgulayan Bolat, başta uyuşturucu, sigara ve akaryakıt olmak üzere her türlü eşya kaçakçılığına karşı ülke çapında birçok başarılı operasyon gerçekleştirildiğini söyledi.
Bolat, gümrüklerde 7 Kasım prestijiyle 18,5 milyar lira pahasında 17,2 ton uyuşturucu unsur ve 19,4 milyar lira pahasında kaçak ticari eşya olmak üzere 37 milyar 974 milyon lira bedelinde kaçak eşya ve narkotik husus ele geçirdiğini kaydetti.
Bakanlığın, hedef ve faaliyetleri doğrultusunda kullanılmak üzere, 2025 bütçesinin 56 milyar 233 milyon 383 bin lira olduğunu bildiren Bolat, kayıt dışı iktisatla çabaya 6 milyar 407 milyon 209 bin 562 lira, ticaretin düzenlenmesi, geliştirilmesi ve kolaylaştırılması programına 43 milyar 2 milyon 229 bin 838 lira, tüketicinin korunması, eser ve hizmetlerin güvenliği ve standardizasyonu programına 908 milyon 899 bin 600 lira, idare ve dayanak programına 5 milyar 854 milyon 979 lira, program dışı masraflara de 60 milyon 65 bin lira tahsis edildiğini aktardı.
Bolat, ayrıyeten 2025 yılı bütçe teklifinin 17 milyar 272 milyon 974 bin lirası işçi masraflarına, 2 milyar 3 milyon 300 bin lirasının SGK devlet primi masraflarına, 1 milyar 809 milyon 23 bin lirasının mal ve hizmet alım masraflarına, 1 milyar 769 milyon 800 bin lirasının sermaye sarfiyatlarına, 1 milyon 600 bin lirasının sermaye transferleri tertibine, 33 milyar 376 milyon 686 bin lirasının cari transferler olmak üzere büyük ölçüde ihracatçı ve ticaret erbabının desteklenmesine ayrıldığını kaydetti.
