ATO Başkanı Gürsel Baran: Faturasız alışveriş modası başladı ve yayılıyor

Ferit PARLAK

Ankara Ticaret Odası (ATO) Başkanı Gürsel Baran, “Fa­turasız alışveriş yapmak moda oldu. Müşteri, ‘faturalı ürün’ almak istemiyor. Zira faturasız ve hasebiyle çok daha ucuz alter­natifleri, istediği anda bulabiliyor, kargolatabiliyor. Bu durum işini uygun yapan, düzgün üreticiye, sa­nayiciye, tüccara, mükellefe za­rar veriyor. Üstelik üretimden ve çalışmaktan uzaklaştırıyor” dedi.

Yüksek vergilerin de kayıtsız­lığı teşvik ettiğine dikkat çeken ATO Başkanı Baran, “Mevcut uy­gulamalar kayıt dışına çıkanları cesaretlendiriyor. Kayıt dışı ile çaba süratli ve faal yapılmaz­sa, kayıtlı olanlar ve münasebetiyle iktisattaki hastalıklar ağırla­şır. 2025 ve sonrasında, vergi ta­hakkuk ve tahsilatlarının hedef­lenen seviyeyi yakalaması zorla­şır” ikazında bulundu.

DÜNYA’nın sorularını yanıtla­yan ATO Başkanı Gürsel Baran, vergi siyasetinden kayıtdışılı­ğa, niteliksiz eğitimden, üretim ve ticarette plansızlığa kadar ekono­mide çarkları yavaşlatan sorunla­ra değindi ve gelişmiş ülke model­lerini detaylandırarak, tahlil tekliflerinde bulundu.

“Kayıt dışı, Türkiye ekonomi­sinin en büyük sorunu” tespitini yapan Baran, “Kayıt altındakileri, işini güzel yapanı, vergisini zamanın­da ve tam ödeyeni soruna soku­yor. Örneğin benim üyesi olduğum inşaat materyalleri dalının de içinde yer aldığı birtakım sektörler­de faturasız alışveriş yapmak mo­da oldu. Beşerler kayıt dışında ol­mayı mecburilik olarak görüyor. Kontrol, yaptığım ve kayıtlı olma özendirilmeyince ve yaptırım da olmayınca, çıkarı yüksek olan kayıt dışı giderek artıyor” dedi.

Eskiden Maliye’den korkulurdu…

Baran, “Eskiden sık denetle­me yapılırdı. Bu nedenle insan­lar, ‘kayıtlı’ almak, satmak zo­runda hissederdi. Aldığı eseri taşırken, faturasını, irsaliyesini yanına alırdı kesinlikle, bir çevir­me/denetleme olur diye. Artık kayıtsız eseri küçük kamyonet­lere koyup, dükkan dükkan gezip, serbestçe faturasız satış yapıla­biliyor. Müşteri, faturalı eseri al­mak istemiyor, zira faturasız ve hasebiyle çok daha ucuz alter­natifleri, istediği anda bulabili­yor” diye konuştu.

Türkiye’de bugün, gelişmiş ül­kelerde dahi talep göremeyen lüks araba ve saat markaları­nı alabilmek için insanların sıra­ya girdiğine dikkat çeken Gürsel Baran, şöyle devam etti: “Üstelik yoğunluktan 1-2 yıl sonraya gün alabiliyor. Tatil devirlerinde otellerde yer bulunamıyor. Hafta içi, hafta sonu fark etmiyor, res­toranlarda rezervasyonsuz yer bulunmuyor. Kişi başı gelirin 13 bin dolar olduğu ülkede, oteller­de, restoranlarda yer bulunama­ması açıklanamaz yahut kayıt dışı ile açıklanabilir.”

Ticaretin anayasası tekrar yazılmalı

Baran, “Ticaret ve üretimin ana­yasası baştan yazılmalı. Öncelik­le “vergi affı” konusunun gündem­den kalkması lazım. İkincisi ver­gi oranlarını düşürmek gerekiyor. Üçüncüsü arz ve kapasite fazlası varsa sanayiciye de, tüccara da ye­ni yatırım müsaadesi verilmemeli yahut o yatırım arz eksiği olan bölgelere yönlendirilmeli. Bütün samimiye­timle söylüyorum, vergi oranlarını düşürürsek, çok değil, 1-2 yıl sonra, tahakkuk ve tahsilat oranlarının en az 5 kat artacağına inanıyorum. Vergi oranlarının, ödenebilecek düzeyde olması, kayıtsız eser alış­verişini anlamsız hale getirir. Ka­yıtlı ekonomiyi teşvik eder” açık­lamasını da yaptı.

Vergi ödeme şuuru törpülenmemeli

Vergi aflarının ödeme şuurunu törpülediği­ne de değinen Baran, “Geçtiğimiz gün 2015 öncesi tahakkuk et­miş Genel Sıhhat Si­gortası prim borç­ları, kanunla ta­mamen silindi. Evvelki yapılan­dırma kanunları kapsamında ana­parayı ödeyenle­rin gecikme faiz ve cezaları da si­lindi. Sonra, “Bu­güne kadarkilerin tamamı silinmeli” diye itirazlar geldi. Ödeyenler ne ola­cak? Ödedikleriyle mi kalacaklar? Bu karar­ların akabinde, gelirler masrafları karşılayamadığı için dolaylı vergilere yükle­niyoruz. Ve iktisadın dina­miklerini bozan kayıt dışı ile kar­şılaşıyoruz” tabirlerini kullandı.

Almanya ve Fransa’dan iki uygulama

Baran, “AB’nin güçlü ekonomi­lerinde, düşük meblağda bir parayı dahi havale yapmak, hesaba yatır­mak yahut çekmek istediğinde, ‘Ne için çekeceksin?’, ‘Nereye gönde­receksin?’ üzere 40 tane soru soru­luyor. Bu uygulama, kayıt dışı eko­nominin, kayıtlı hale gelmesinde rol oynuyor” dedi.

“Başka bir uygulamada da, bir bölgede dükkan açmak yahut ima­lathane kurmak için, o alanda ya­pılan başka yatırımlar baz alınıyor” diyen Baran şöyle devam etti: “Arz fazlası varsa, o yatırım, arz eksiği olan bölgelere yönlendiriliyor. Bu uygulama ile hem mevcut yatırım­cılar korunuyor, hem kaynak isra­fı önleniyor, hem de yanlış ya­tırımlar engellenmiş oluyor.”

Gürsel Baran’dan notlar…

-Vergi Kanunları başta olmak üzere iş hayatını ilgilendiren kanunlar, ticaret ve öteki iktisat mevzuatının sadeleştirilmeye gereksinimi var. İmar mevzuatından ihale mevzuatına gerçek bölümün gereksinim duyduğu yasa ve ikincil düzenlemeler en açık haliyle düzenlenmeli, anlaşılır olmalı. Farklı yorumlara fırsat vermeyecek netlikte ortaya konmalı.

-Yargılamalar uzun sürüyor. Her şeyin süratle değişip dönüştüğü çağımızda yargılama süratimiz gerçeklerle uyuşmuyor. Hukuk ıslahatı kelam konusu olduğunda süratli yargılama öncelikli olarak ele alınmalı.

-Konkordato kuruluşu alacaklıyı koruyacak formda düzenlenmeli . Konkordato ilan edeni şirketin sahibi ve yöneticilerinin mal varlığına, borçları büsbütün ödeninceye kadar el konulmalı. Alacaklılar da el konulan mallardan oluşacak bir fondan tahsilatını yapabilmeli.

“KGF üzere uygulamalar ivedilikle devreye alınmalı”

ATO Başkanı Gürsel Baran, finansman sorun­larına ait ise “Büyüme ve kalkınmanın kaldıracı durumundaki yatırımlar için en değerli öge, maliye­ti düşük ve uzun vadeli finansman. Finansmana uygun şartlarda erişim, işletmeler açısından hayati kıymete sahip. Toplam teşebbüs içerisinde yüzde 99.7, istihdamda yüzde 70 hissesi bulunan KOBİ’lerin, toplam kredi içindeki fiyatı yüzde 27’lerde kalıyor. Ülkemizde, yatırım ve üre­tim ekosistemi KOBİ’ler üzerinden gerçekleşirken, kal­kınmanın katalizörü KOBİ’ler finansmana erişemiyor. Finansman dayanakları konusunda hemen alternatif uygulamalar gerekiyor. Bu bahiste Kredi Garanti Fonu’nun kıymetlendirilebileceği ve alterna­tif kredi paketleri oluşturulabileceği­ne inanıyorum” açıklaması­nı yaptı.

“En düşük memur maaşı 44 bin TL ise, işçi 22 bin TL’ye çalışır mı?”

İş dünyası için nitelikli ele­man değerli bir sorun. ATO Başkanı Gürsel Baran, bir taraf­tan “Üniversiteleri sayıda değil nitelikte yükseltmeliyiz. Gereksinimi karşılayamayan, talebe karşılık vere­meyen kısımları dönüştürmeliyiz” teklifinde bulunurken “Geçtim nite­likli elemanı, bulaşıkçı dahi bulamıyo­rum” dedi ve ekledi: “En düşük memur maaşı 44 bin TL, en düşük emekçi maaşı ise 22 bin TL. Ortada iki kat fark var.

Bu far­kı görenler endüstride, üretimde çalış­mak ister mi? Kamuda çalışmak için her yolu deniyor. Bölümleri mercek altına alınca birebir alanda muhtaçlık fazlası işletme olduğunu görüyo­ruz. Bu benim bölümümde de bu türlü öbür bölümlerde de. Örneğin AVM’ler. Anka­ra’da AVM sayısı 40’ı aştı ve bugün biri daha kon­kordato ilan etti. Bir oburu ki­racı bulamıyor. Oburu kiraları düşürmek zorunda kalıyor. Dev yatırımlar, bu nedenle çöp oluyor. Bu ulusal servet kaybı, israf manası da taşıyor. İşini düzgün yapanı da zorluyor.’’

5 yıl özel dal tecrübesi

Gürsel Baran, “Kamu çalışanlarının sayısının fazla olduğu, verimsiz bir ya­pı inşa edildiği, haklı olarak dillendi­riliyor. Yapılması gerekeni çok uzun vakit evvel bir arkadaşımdan duy­muştum. Bundan sonra kamuya bi­rini alırken en az 5 yıl özel kesimde çalışmış olma zaruriliği olmalı demişti. Çok düzgün bir fikir. Kamu­nun özel bölümü anlaması gerekiyor. O nedenle kamu işçisinin, özel kesim tecrübesi olması şart” sözlerini kul­landı.

Kredi kartı komisyonu

“Kayıtdışı oranını azaltmak için ‘kredi kartı’ kullanımı da teşvik edilebilir” diyen ATO Başkanı Gürsel Baran, “Komisyonlar üzerinden bir çalışma yapılabilir. Örneğin, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) ödemelerinde kredi kartına kurul yahut vade farkı uygulanıyor. Düzgün ve sistemli ödemesini yapan mükelleflerden bu fark alınmamalı. Yaklaşık 5 yıldır talep ediyoruz ancak bir sonuç alamıyoruz. Prim tahsilatını artırmak istiyorsak, ‘Mükellef olarak sorumluluğumu yerine getirip primimi ödemek istiyorum, lakin nakit param yok kredi kartıyla ödeme yapacağım’ diyenden yüzde 4 fark alınmamalı” talebinde de bulundu.