Ali Koç Murat Ülker’e Röportaj verdi: Türkiye ekonomisi için kritik dönem; yatırımcı güveni şart!

Koç Holding CEO’su Ali Koç, Murat Ülker’e verdiği röportajda, Türkiye’nin karşı karşıya olduğu ekonomik zorluklara ve gelecekteki fırsatlara dair çok değerli açıklamalar yaptı. Koç, bilhassa yatırımcı inancının sağlanması ve ülkenin global rekabet gücünün artırılabilmesi için kapsamlı ıslahatların hayata geçirilmesinin ehemmiyetini vurguladı. Türkiye’nin ekonomik potansiyelini çok yüksek gördüğünü belirten Koç, lakin bunun için hukuk sisteminin güçlendirilmesi ve öngörülebilirliğin artırılması gerektiğini tabir etti.

Ali Koç, Türkiye’nin global iktisatta daha rekabetçi hale gelmesi için teknoloji ve inovasyon alanında devrimsel adımlar atılması gerektiğine dikkat çekti. Koç Holding olarak, dijital dönüşüm ve sürdürülebilirlik alanlarındaki yatırımlarına sürat verdiklerini, elektrikli araçlar ve pil teknolojileri üzere yenilikçi projelerin gelecekte kıymetli fırsatlar yaratacağına inandığını belirtti. Bu röportaj, Türkiye’nin iş dünyası için yeni ufuklar açacak değerli tavsiyeler ve stratejik teklifler sunuyor.

İşte Koç’un Ülker’e yaptığı o açıklamalar:

1.Bugün itibariyle Ali Koç’un Fenerbahçeli imajından mutlu musun? Yoksa 2018’de başlayan Başkanlık sürecini “keşke hiç yaşamasaydım” dediğin oluyor mu? Futbolun bu kadar içine girdiğinize pişman mısın? Fenerbahçe Başkanlığı sana neler kattı, neye mal oldu?

Hayat, keşke diyecek kadar uzun değil. Fenerbahçe için yaptıklarımdan bir gün pişmanlık duymadım. Allah bana Fenerbahçe Spor Kulübü Başkanlık makamını nasip etti; bu makamda oturuyorsanız “keşke” değil “iyi ki” dersiniz.

Fenerbahçe Başkanı iseniz, zaten futbolun içine sonuna kadar girmek zorundasınız. Bu mevzuda pişmanlığım değil, üzgünlüğüm var. Üzgünüm; çünkü Türk futbol iklimi ne yazık ki hem daha berbata gidiyor hem de kutuplaşan bir toplumun daha da kutuplaşmasına sebep oluyor.

Üzgünüm, zira Başkanlık dönemimde göz nazaran göre pervasızca Fenerbahçe’nin hakkı yendi. Türk futbolundaki adaletsizlik ve haksız rekabetin boyutu artık herkes için aşikar.

Fenerbahçe Başkanlığı bana hem pek çok şey kattı hem de pek çok şeye mal oldu, ayrıntıları bu röportaja sığmaz!

2. Bir müddettir Fenerbahçe maçlarında görünmüyorsun, sözcü olarak da ortalarda mahrum. Bu yeni bir strateji mi, yoksa…?

Bu dönem tüm maçları izliyorum. Bazen işlerimin yoğunluğu sebebiyle katılamadığım maçlar oluyor, lakin bu dönem mümkün olduğunca içerideki ve dışarıdaki maçlara iştirak sağlıyorum.

Artık bu sezon Acun Bey, futboldan sorumlu yönetici olarak sözcülüğümüzü üstlendi. Medya kesimindeki tecrübesiyle bu manada bize epeyce yararlı oluyor ve daha çok onu görüyorsunuz. Yeri geldiği ve gerektiği vakit alışılmış ki ben de konuşacağım.

3. Fenerbahçe sizin başkanlığınız sırasında başta Basketbol olmak üzere sporun nerdeyse her kolunda muvaffakiyetten muvaffakiyete koştu. Bu muvaffakiyetler bize yetiyor mu? Maksat olağan futbolda şampiyonluk. Bu bir çeşit takıntımız mı? Yoksa bunu kaşıyan spor kamuoyu mu? Başarıyı sadece futbol ligi şampiyonluğu olarak mı görüyorlar?

Biz Fenerbahçe Spor Kulübü olarak, “Dünyanın en büyük spor kulübü” mottosunu kullanıyoruz. Faaliyet gösterdiğimiz tüm branşlarda, olması gerektiği üzere, şampiyonluğu hedefliyor ve bunda da birçok vakit muvaffak oluyoruz. Dünyada bizim kadar çok amatör branşı ve bu branşlarda istikrarlı bir formda üst seviye başarısı olan bir spor kulübü daha olduğunu düşünmüyorum.

Ülkemiz ismine son üç olimpiyata en çok atlet yollayan kulübüz.

Futbolda muvaffakiyet olmadığı vakit ne yazık ki başka branşlardaki başarımız gereğince paha görmüyor. Öteki bir deyişle, hiçbir branşta olmayan, olimpiyatlara çok sonlu katkı sağlayan bir kulüp futbolda muvaffakiyet sağladığı vakit çok başarılı kabul edilebiliyor. Hülasa, ülkemizde futbolda başarılı iseniz kâfi oluyor.

Aslında, futbolumuzdaki son 5 ve 10 dönem istatistiklerine baktığınız vakit Fenerbahçe çok başarılı ve bu istatistiklere karşın şampiyonluğu yoksa işte bu durum bahsettiğim haksız rekabetin diz uzunluğu olduğu futbol iklimimizden kaynaklanıyor.

4. Daha evvel de Fenerbahçe’de İdare Kurulu’nda yer aldınız lakin son 7 yıldır Avrupa’nın sayılı büyük kulüplerinden, büyük bir tarihe sahip Fenerbahçe’nin başkanlığını yapıyorsunuz. Spor kulübü liderliği ile iş dünyası liderliği ortasındaki büyük farklar ve benzerlikler nelerdir? Hangi alanda daha fazla duygusal zeka hangisinde ise stratejik akıl gerekiyor?

Spor Kulübü ve iş dünyası liderliği ortasında pek çok benzerlik olduğu üzere siyah-beyaz kadar farklılıklar da vardır.

Futbol dünyası iş dünyasına göre çok daha dinamik ve günlük manada değişken. Bununla birlikte ülke nüfusunun çoğunluğunun ilgi ve münasebetiyle takibinde olduğu için büyük taraftar kitlelerine sahip kulüplerin liderleri ve yöneticileri siyasette bile görülmeyen bir baskı altındadır.

Milyonlar ile söz edilecek eşsiz bir taraftar gücüne sahip olmanın büyük avantajları olmakla birlikte yanında çok büyük sorumluluklar barındırmaktadır. Yani şirketler yalnızca hissedarlarına hesap verirken bizler milyonlara hesap veriyoruz.

İstikrarlı ve sürdürülebilir muvaffakiyet için her iki alanda da sağlam ve sağlıklı finansal yapıya sahip olmak ve efektif marka idaresi bence en kıymetli benzerliklerdir.

Duygusal zeka bence son derece değerli ve bedelli bir kişilik özelliğidir ve hayatın her alanında hakikat kullanımı çok büyük yarar ve avantaj sağlar.

5. Bayan futbolu hakkında ne düşünüyorsunuz, planlarınız nelerdir? Türkiye’de futbol kulüplerinin daha yeterli yönetilmesi mümkün mü? İşin ideolojisi mi eksik, tertip mu bozuk, süreçler mi bozuk; ya da hepsi düzgün de sorun toplum mu?

UEFA’ya nazaran orta ve uzun vadede Avrupa futbolunda en büyük büyüme ve gelişim bayan futbolunda yaşanacak. Bu bağlamda, bayan futboluna yatırım ve taraftar ilgisi fevkalâde bir halde arttı. Lakin bu alanda en gelişmiş ülkelerde bile hala iktisadı zayıf.

Ülkemizde de bayan futbolunun ufak ufak gelişmesi çok sevindirici.

Türkiye’deki kulüplerin güzel yönetilmediği aşikar, daha uygun yönetilmesi ise son derece mümkün. Lakin, bunun gerçekleşmesi için tüm ekosistemin ve paydaşlarının topyekün değişmesi ve gelişmesi gerekir. Mevcut sistemin tüm kademelerindeki çarpıklıkları ne yazık ki herkesi son derece olumsuz etkiliyor.

Türkiye’de kulüplerin daha yeterli yönetilmesi konusunda ise sıkıntıyı yalnızca kulüpler olarak pahalandırmak bize kusur yaptırır. Ülkemizde topyekün bir spor yapılanması yapmak gerektiği kanaatindeyim, liyakat bu manada parolamız olmalı. Bağımsız Federasyonlar, bağımsız yöneticiler ve en kıymetlisi sporun içinden gelen şahısların görevlendirilmesi ve sabırla istenilen kurumsal düzeylere ulaşılabilmesi hedeflenmeli. Bu amaca ulaşmak için devletimizin de işin içinde olacağı 10 yıllık bir yol haritası belirlenmeli ve sabırla uygulanmalı.

6. 2018’de birinci sefer başkanlık koltuğuna oturduğunda klâsik Fenerbahçe bedelleri ile çağın gerektirdiği yeni idare kıymetleri ortasında bocalama yaşadın mı? Bir yandan kulübün kültürel mirasını korurken uygulamak istediğin yenilikçi yaklaşımlar konusunda nasıl istikrar kurdun? Bu bahiste hangi liderlik maharetleri öne çıktı?

Fenerbahçe’nin pahaları son derece çağdaş ve ileri görüşlüdür. Hasebiyle çağın gerektirdiği yeni idare bedelleri ile çelişki yaratacak bir durum kelam konusu değildir.

Kulübümüzün kültürel mirasını korumak her Fenerbahçelinin misyonu ve sorumluluğudur. Mirasımızı korumak yenilikçi yaklaşımların uygulanmasına bir mani değildir. Aslında en beğendiğim mottolardan biri “geçmişine sahip çıkmayanlar geleceğini de risk ederler”.

7. Futbol kulüplerinin gelirleri ile sarfiyatları ortasında büyük farklar var. İnanılmaz derecede hesapsız kitapsız borçlanma var. Olağan bir işletme bu türlü borçlansa iki güne batar. Siz bu mali disiplini nasıl sağladınız? Sıkıntı oldu mu? Bu bahiste tüm kulüpler için yapılması gerekenler nelerdir?

Mevcut durumda, Fenerbahçe’nin futbol operasyonlarının gelir masraf istikrarı aslında çok sıhhatsiz değildir. Faaliyet karı düzeyinde mutlaka istikrar vardır. Ama, geçmişten gelen ağır finansal borçların yarattığı faiz yükü eklenince vergi öncesi kar düzeyinde büyük ziyanlar kelam bahsidir.

Sağ olsun devletimiz kulüplerimize yardımcı olmak için türlü bankaların içinde bulunduğu bir borç yapılanmasına öncülük etti. Bu muahedeye nazaran her gelirimizin %50’si bankalara gidiyor ve takdir edersiniz ki kulüplerin günlük muhtaçlıklarını karşılaması ve dönem boyunca taahhütlerini yerine getirmesi çok daha güçleşti. Bu yapılanmaya nazaran de %50 faiz ödüyoruz ki, bunu sürdürebilmek çok güç.

Evet, geçmişte çok hesapsız kitapsız borçlanmalar yapılmış, buna ilgili merciler de müsaade etmiş. Bu duruma vaktinde müsaade edilmeseydi süreç hiç bu noktaya gelmezdi. Yani yalnızca kulüpler sorumlu değil. Bugün çok daha net ve keskin kurallar ve süreçler var. Biz kulüp olarak daha disiplinli davranıyoruz, davranmak durumundayız. Çok güç oldu, olmaya da devam ediyor.

Ancak unutulmaması gereken değerli bir öge da son 6 yılda futbol iktisadını derinden ve olumsuz bir formda etkileyen yayın gelirlerinin 500 milyon dolardan 96 milyon dolara düşmesi, TL’nin durumu, faizlerin artması, verginin %15’ten %40’a çıkması, Spor Toto gelirlerinin harikulâde düşmesi ve pandemi kulüplerin denetimi dışında gelişen ögelerdir. Bu etkenler mutlaka göz gerisi edilmemeli.

8. Kadroya teknik yönetici seçmekle şirkete CEO seçmek tıpkı şey mi? Ya da iş yerine çalışan seçmekle kadroya oyuncu seçmek tıpkı mı? Nedir bu seçimleri yaparken temel unsurlarınız?

Doğal ki değil, hatta çok, çok farklı. Ortadaki farklar saymakla bitmez, münasebetiyle burada ayrıntılarına girmeyeceğim.

Teknik Yönetici ve gruba oyuncu seçmek süreçlerinde çok daha fazla veri ve istatistik ve görsel tahliller kullanılıyor.

Gelelim artık Aile konusuna…

9. Koç Ailesi birbirine hayli bağlı ve bence tam bir Anadolu ailesi, siz bu mevzuda Vehbi Bey’in pahalarını müdafaaya itina gösteriyorsunuz. Yeni nesillerin bu pahalara bağlılığı konusunda sıkıntılar yaşıyor musunuz, tavsiyeleriniz nelerdir?

Biz, evet, sizin de söylediğiniz üzere birbirine ve geleneklerine bağlı olarak yaşamaya devam eden bir aileyiz. Dünya değişiyor, dünya değiştikçe beşerler da değişiyor. Değişim hepimiz için kaçınılmaz bir öge lakin değişirken kültürel ve klasik erozyona uğramamak hepimiz için temel unsurlar olmalı. Yeni jenerasyon elindeki bir telefonla, tabletle ya da bilgisayar aracılığıyla tüm dünya kültürlerini tanıma imkanına sahip. Bu büyük bir zenginlik olduğu kadar denetim edilmediği takdirde kişiyi kendi kültüründen uzaklaştırması mümkün olan bir tehlike.

Kültürel zenginlik insan gelişimi için sınırsız bir kaynak. Bunun avantajlı tarafları olduğu kadar dezavantajları da var. Bir kere unutmamamız gereken en temel prensipler vatanını, milletini ve bayrağını sıkı sıkı korumak, sahiplenmek.

Kendinize bir yol gösterici arıyorsanız o yolu Mustafa Kemal Atatürk’ün müsaadeden giderek bulabilirsiniz. Umudunuzu kaybetmeyin ve kendinizi geliştirin. Özel yeteneklerinizi keşfedin yeni şeyler denemekten korkmayın, başarısız olmanın öğrenme sürecinin bir kesimi olduğunu unutmayın.

10. Atlantik’i geçerken babanız Rahmi Bey’in yanında olmayı istediniz, aklınız onda kalacağına risk almayı seçtiniz. 21 günlük bu süreci hatırladığında, 21 gün sana uzun gelmedi mi? Ben sizden yıllar sonra 9 günde geçtim, bu müddette bile zorlandım. Fakat çok eğlenceli olmasa bile öğretici idi. Siz bu süreçte neler öğrendiniz.

Ben bu seyahate niçin gittim? Bir daha git deseniz gitmem. Bir mühlet sonra balinalar bile sıkıcı geliyor. Ben Babama çok düşkündüm, hala da o denli. O vakit irtibat artık olduğu üzere değil telefon yok bir şey yok. 21 gün denizde ne oluyor, nasıl oluyor haber alamıyorsun. Dedim ya ben burada kalıp merak edeceğim ya da yanında olup ne yaşayacaksak birlikte yaşayacağız. Aklımın babamda kalmasındansa onunla birlikte olmayı tercih ettim. Benim için son derece değişik ve hoş bir deneyim olmuştu o seyahat.

Bu seyahatte bilhassa disiplinli olmayı öğrendik. Teknedeki herkesin bir görevi ve bu görevleri yerine getirmenin muhakkak saatleri vardı. Fakat öğrendiğim en değerli şey; denizle latife olmayacağı! İş Hayatınız ve Koç Holding hakkında konuşacak olursak

11. Koç kümesi epeyce kurumsal yönetilen bir holding ve tekrar kurumsal yönetilen şirketlerden oluşuyor. Hem Holding’de lider vekili olarak çalışıyor, hem de birçok koç şirketinde yönetim kurulu üyesi olarak bulunuyorsun. Fenerbahçe Başkanlığı ile vakit kullanımın değişti mi? Vakit idaresini nasıl yapmaya başladın, daha fazla mı delege ediyorsun, aklın artta kalıyor mu?

2018’de vazifeye geldiğimde önceliğim Fenerbahçe idi, Holding şirketlerindeki görevlerime daha az vakit ayırıyordum ve vakit içinde bunu dengeleyeceğimi düşünmüştüm. Geldiğimiz nokta prestiji ile Fenerbahçe ve hala sorumlu olduğum şirketlere aşağı üst birebir vakti ayırabiliyorum.

Aile olarak 2006 yılında aldığımız bir karar sonucunda tüm aile fertleri günlük işlerden çekildik ve idare heyetleri düzeyinde görevler aldık. Yönetim kurulu başkanlığını yaptığımız şirketler birinci derecede, yönetim kurulu üyesi olduğumuz şirketler ise ikinci derecede sorumluluklarımızdır. Bu doğrultuda, ben kendi işlerimizdeki sorumlulukları yerine getirecek vakti kulübe karşın ayırabiliyorum.

Zaman idaresindeki en değerli fark, gece geç vakitlere kadar çalışmak zorunda kalmamız. Sonuçta, en büyük vakit fedakarlığını ailemden ve özel hayatımdan yapmak durumundayım.

12. Gün içinde “iyi olma” halinize katkı sağlayacak, iş ve özel hayatını istikrarda tutmana dayanak olacak “kısa bir mola” diyebileceğiniz kendine özel anlar yaratabiliyor musun?

Bunun için çok fazla vaktim olmuyor açıkçası. Ailemle birlikte geçirdiğim vakitler bana en uygun gelen, beni motive eden vakitler oluyor.

İyi olma halime en büyük katkı sağlayacak öge ailemle harcayabileceğim kaliteli vakit. Ulusal maç ortaları ise gerek özel gerekse iş seyahatlerimi yapabilmek açısından en büyük fırsat benim için. Gün içerisinde ise bir yerden bir yere giderken trafikte 15 – 20 dakikalık uykular yararlı oluyor.

13. İş yerinde genç yaşlı ayrımına nitekim inanıyor musun? Bu yeni periyoda ve değişime gençlerin hazırlanması konusunda neler düşünüyorsunuz? Ya da yaşlıların onlarla çalışırken dikkat etmeleri gereken mevzular var mı? Neden? Bu bölümler orta yahut uzun vadede vakitlerini en çok neye harcamalılar? Kendileri için yatırım yapabilecekleri en kıymetli konular/ yetkinlikler neler olmalı? Çalışanlarınızı nasıl hazırlıyorsunuz yeni periyoda?

Jenerasyon konusu daima tartışılıyor. Her periyotta yeni bir kuşak geliyor, Baby boomer’lar, x’ler, y’ler, z’ler… Şu anda mesela odak Z kuşağında. 2012 ile birlikte Alfalar geldi. 2025’te Beta’lar gelecek. Nesil konusu her seferinde çözülmesi gereken bir sorun üzere aksettiriliyor. Biz Koç Topluluğunda hususa bu türlü bakmıyoruz. Bugün her 5 çalışma arkadaşımızın 4’ü Y ve Z jenerasyonundan.

Farklı jenerasyonlar iş hayatına, teknolojiye, hayata ahenk sağlama noktasında elbette ayrışabiliyor. Nesillerin farklı beklentileri olması hayatın olağan akışıyla uyumlu. Kıymetli olan bu beklentilere nasıl yanıt verdiğiniz, burada sorumluluk patronda. Şimdiki gençlerin iş hayatından beklentileri bizden çok farklı. Genç arkadaşlarımız çok yetenekliler, öğrenmeye çok açıklar, teknolojinin kalbinde doğup büyümüş bizden çok farklı bir kuşakla karşı karşıyayız.

Bizim kuşağımızda, bir işe girip, o işi âlâ öğrenip o alanda evvel uzmanlaşmayı ve sonra o işin yöneticisi olmayı beklerdik. Daha sebatkar bir kuşak olduğumuzu söyleyebilirim. Onlar tıpkı yerde uzun müddet çalışmak istemiyor, evvel bir yerde başlayıp, sonra öbür bir yerde farklı deneyimler edinmeyi, bir mühlet sonra yeniden yer değiştirmeyi ve farklı vazifelerde bulunmayı istiyor.

Her şeyin bu kadar süratli olduğu, değişim ve dönüşümün her geçen gün arttığı bir dünyaya gözlerini açan bir kuşaktan kelam ediyoruz, bu açıdan ben onları haklı buluyorum. Gençlerin muhtaçlık ve beklentilerini yanlışsız anlamak, onlara gerekli imkan ve fırsatları yaratmak kurumların ve önderlerin her vakit ana odak alanlarından biri olmalı.

Diğer bir bahis değişen dünyaya ahenk sağlamak. Bu husus genç yaşlı ayrımından bağımsız herkes için geçerli. Otomasyon, yapay zeka ve dijital teknolojilerle birlikte, yaptığımız işlerin içerikleri, çalışma formlarımızı değiştiriyor. Bu aslında yeni bir durum da değil.

Teknolojik değişim iş hayatını her vakit dönüştürdü, beşerler işsiz kalmadı. Yeni hünerler kazandı. Hatırlarsınız 90’larda bankacılık kesiminde ATM’lerin yaygınlaşması ile birlikte tüm varsayımlar banka şubelerinde çalışanlara gerek kalmayacağı, makinelerin insanların yerini alacağı tarafındaydı. Fakat ne oldu, beklentinin tersine gişe vazifelileri müşteri temsilcilerine dönüştü; işlerinin yapısı ve içeriği değişti. Manuel, operasyonel aktiviteler yerini daha katma bedelli işlere bıraktı. Hasebiyle teknolojideki yıkıcı dönüşümlerin en değerli tesirini istihdam olarak görüyorum. Gelecekte birtakım işler büsbütün yok olurken, yepisyeni rol ve hünerler hayatımıza girecek. Araştırmalar bunu söylüyor.

Hal böyleyken “sürekli öğrenme” kültürünü benimsemek kritik. Çalışma arkadaşlarımızın yeni yetkinlikler kazanmak için kendilerini daima geliştirmesi gerekiyor. Eğitim her şeyden evvel beşerde bitiyor. Bu noktada şirketlere ve önderlere de kıymetli bir sorumluluk düşüyor. Çalışma arkadaşlarımızı bugünden nasıl geliştirebiliriz, hangi eğitimleri vermeliyiz, ne üzere projelerde yer almalılar? Bu sorulara hazırlıklı olmak ve bunun planlarını ortaya çıkarmak gerekiyor. Koç Topluluğu’nda iş gücü dönüşümünü son 5 yıldır çok önemli bir biçimde ele alıyoruz.

Gençlerin beklentileriyle uyumlu imkan ve fırsatlar yaratmanın, yaşından ve deneyiminden bağımsız herkesin fikirlerini lisana getirebildiği özgür bir iş ortamı oluşturmanın kurumların ve başkanların sorumluluğunda olduğundan bahsetmiştim.

Bununla birlikte jenerasyonların birbiriyle uyumlanarak bir harmoni içerisinde çalışabilecekleri iş ortamını sağlamak da gerekiyor.

Merhum Vehbi Koç’un sevdiğim bir kelamı vardır: “Başarı diğerlerinin geçirdiği deneyimlerden yararlanmaktır” der. Nitekim de bu bu türlü. Şirketlerin muvaffakiyetinde geçmişteki deneyimlerin pahası diğer bir şeyle mukayese edilemez.

Yılların getirdiği bilgi birikimi, geçmişte birçok kriz ve problemle başa çıkmış olmak, süreçlere hakimiyet, kıymetli iş temasları, daha çok sayabilirim.

Dolayısıyla buradaki tecrübesi ve bilgi birikimini genç jenerasyonlara aktarmak, onlara birer rehber olmak açısından deneyimli arkadaşlarımızın tertipte kıymetli bir yeri var.

14. İdare Konseyinden ne yarar görüyorsunuz? Tek başınıza olsan neleri değiştirirdin? Yönetim Kurulu performansı nasıl ölçülmeli?

Yönetim Kurulu var, idare konseyi var! Batıda bilhassa Amerika’da idare konseylerinin oluşumu ve işleyişi şirketlerin muvaffakiyetinde büyük rol oynar. Birtakım kültürlerde ise idare konseyleri sembolik oluşturulur, sembolik toplanırlar ve pek fazla katkıları olmaz. Aslında, idare konseylerinin oluşum hali ve işleyiş üslubu biraz şirketin gerçek manada ne kadar kurumsallaştığına bir işarettir.

Dolayısıyla, birtakım yerlerde idare heyetleri büyük katma paha yaratır, bir öteki yerde ise hiçbir tesiri olmayabilir.

Yönetim kurulu performans ölçümü hiç de kolay değildir. Buradaki temel gösterge şirketin genel başarısıdır.

15. Sence başarılı ve başarısız şirket nedir? Bu şirketlerin en göze çarpan özellikleri nelerdir?

Başarılı bir şirket olmak, topluma yarar sağlamayı hedefleyen bir vizyonla başlar. Bu vizyon, sadece şirketin amaçlarını değil, tıpkı vakitte çalışanların ve paydaşların çıkarlarını da gözetmeli. Değişime ve dönüşüme açık, dinamik bir yapıya sahip olmak da gerekiyor. Geçmişte inovasyonlara ayak uyduramayan ve değişime direnç gösteren birçok şirketin bugün operasyonlarına son verdiğini görüyoruz.

Tüm paydaşların tıpkı çatı altında birleşmesi ve bu vizyona yönelmesi için güçlü bir şirket kültürü en değerli anahtar. Bu noktada, şirket önderlerine büyük bir sorumluluk düşüyor; paydaşları yönlendiren ve ilham veren önderler, bu kültürün oluşması ve taşınmasında kritik bir rol oynuyor.

Ancak, muvaffakiyet için bir kişinin amacın peşinden koşması kâfi değil. Muvaffakiyet, grup olarak bireylerin birlikte çalışmasıyla kazanılır. Bunu mümkün kılan en kıymetli faktörün ise, oluşturulan bu vizyon ve kültürü içselleştirmiş, irtibat kurabilen, bağlı ve motive çalışanlar olduğuna inanıyorum.

16. Yeterli bir başkan ve yeterli bir çalışan olmak konusunda çabucak hayata geçirilebilecek üçer tavsiye vermek istesen bunlar neler olurdu?

İster başkan ister çalışan olsun; değerli olan, unvanlardan bağımsız uygun insan olmak, adil olmak, merhametli olmak, kendine yapılmasını istemediğin bir şeyi diğerine yapmamak benim için her şeyin başında geliyor.

“İyi insan olmak” söylemesi kolay olsa da içi bedeller ile buluşmadığı sürece çok da mana söz etmiyor. Bu sebeple bireylerin hayattaki duruşları, taşıdıkları bedeller ve bu bedelleri davranışlarına nasıl yansıttıkları çok değerli. İş hayatında bana nazaran başarıyı getirecek en kıymetli tavsiyelerden birisi çok çalışmak ve her durumda elinden gelenin en düzgününü yapmak.Liderlere tavsiye konusuna gelecek olursak, bir başkan emniyetli ve tesirli olmak için birinci olarak şeffaf olmalı. Şeffaflık, inancı getirir. Takımına karşı açık irtibat kurmalı, onlara net ve dürüst bir halde yaklaşmalı.

Liderler kendilerini daima geliştirmek için uğraş sarf etmeli. Rahata alışmak, kendini geliştirmemek, yenilememek; özetle konfor alanını muhafazaya çalışmak kültürü şirketler için uzun vadede büyük risk oluşturur.

Ve son olarak, adaleti asla göz arkası etmeyin. Kararlarınızda adil olun, herkese eşit arada durun. Her durumda adil davranan bir başkan, takımın inancını kazanır ve bu itimat, uzun vadede hem lideri, hem ekibi hem de içinde bulundukları kurumu güçlendirir.

Bir çalışan olarak, yalnızca işi güzel yapmak yetmez. Güzel bir çalışan, özgüveni, yaptığı işe olan tutkusu ve sahip olduğu unsurlarla öne çıkar.

Benim için en sağlam çalışan, yalnızca verilen vazifesi yerine getiren değil, işine bir mana katan, unsurlarına ve prensiplerine bağlı kalan kişidir.

Özgüvenin burada rolü büyük. Çalışma arkadaşlarımız fikirlerini cesurca söz edebilmeli, gerektiğinde beni eleştirmeli. Bu iş hayatında çok değerli bir özellik zira lakin kendine güvenen biri, daha yeterlisi için yapan bir tenkit sunabilir. Ve işini tutkuyla yapan biri fakat daha uygunu için eleştirir. İşini severek yaptığında, işinizi yalnızca vazife olarak değil, bir paha olarak görmeye başlarsınız.

17. Liderlik stilin hangisi: Otokratik mi (ben söylerim onlar yapar), bürokratik mi (yönetmelik bu türlü diyor), diplomatik mi (görüş alırım ancak başıma yatanı yaparım), demokratik mi (görüş alır, ortak akla hürmet gösteririm)?

Liderlik, günümüz dünyasında sıkça konuşulan, üzerine çokça düşünülmesi gereken bir kavram. Lakin liderliği kesin çizgilerle hudutlu tanımlar üzerinden kıymetlendirmek yerine, her birimizin kendi tecrübeleriyle oluşturduğu özgün bir yaklaşım olarak ele almayı daha yanlışsız buluyorum.

Benim liderlik anlayışımda karar düzeneği asla tek bir şahsa bağlı değil. Tenkit ve beğeni ortasında istikrarlı bir bağ kurmak çok kıymetli.

Benim liderlik şeklimde eleştirmek, sorgulamak her vakit var, fakat benimle birebir fikirde olmayan çalışma arkadaşlarımın yeri geldiğinde benim fikirlerimle ilgili olumsuz geri bildirim vermesini, beni eleştirmesini de isterim ve önemserim. Bu biçimde davranan arkadaşlar ile daha rahat çalışırım.

Her düzeyden herkesin görüşlerini özgürce söz edebilmesi bizi muvaffakiyete götürür. Bu yüzden, çalışma arkadaşlarımı cesurca fikirlerini paylaşmaya, eleştirmeye teşvik ediyorum. Ülke kültürümüzde bu yaklaşım çok benimsenmese de teşvik etmeye çalışıyoruz.

Bu bedeller etrafında şekillenen bir takımla çalışmayı tercih ediyorum. Ben de bu sebeple, çalışma arkadaşlarımı güzel tanımaya, anlamaya, onlarla sadakat ve itimat üzerine bir bağ tesis etmeye itina gösteriyorum.

“Fedakarlık ve özveri” de benim için büyük mana taşıyan kavramlar. Unsurlarına sadık, kendini daima geliştiren, kurumuna bağlı olan beşerlerle çalışmak her vakit daha keyifli oluyor.

Ben de bu yüzden takım olarak ortak kararları alabildiğimiz, herkesin inisiyatif alabildiği, farklı görüşlerin özgürce söz edilebildiği, iş birliğine açık, adil, şeffaf ve samimi bir ortam yaratmayı destekleyen bir liderlik üslubunu benimsemeye çalışıyorum.

18. İş ortamında tenkide hoşgörülü müsün? Yoksa …?

Günümüz iş dünyasında, özgüven sahibi şahıslarla çalışmanın ve onların fikirlerini dinlemenin değeri büyük. Az evvel belirttiğim üzere; benim eleştiren, sorgulayan bir tarafım var, lakin çalışma arkadaşlarımın da yeri geldiğinde benim fikirlerimle ilgili olumsuz geri bildirim verebilmesini isterim ve bu bahiste onları cesaretlendirmeye itina gösteririm. Gözü pek, eldivensizce, şeffaf konuşan beşerler ile çalışmak çok daha kolay benim için.

19. Teknoloji ve dijital dönüşümün yani dijitoloji ve inovasyonun iş dünyasındaki artan rolü hakkında ne düşünüyorsun? Son geldiğimiz nokta yapay zekâ teknolojilerinin tüm iş yapış biçimlerini etkilemesi oldu. Koç Holding’in bu husustaki vizyonu nedir? Teknolojinin değişik alanlarına yaptığınız yatırımlar, elektrikli araç ve pil konusundaki yatırımlarınız ve bu yatırımların geleceği konusunda biraz bilgi verebilir misin? Bu bahiste son olarak da şunu sorayım: Türkiye’de teknoloji ve inovasyon konusunda treni kaçırdı mı? Yoksa hala bahtımız var mı?

Dijital dönüşüm ve inovasyon mevzularındaki vizyonumuz, teknolojiyi iş yapış biçimimizin merkezine yerleştirerek sürdürülebilir büyümeyi sağlamak üzerine heyeti. İş dünyası, son yıllarda teknoloji ve dijitalleşmenin tesiriyle büyük bir değişim geçiriyor. Yapay zeka teknolojileri, bu dönüşümün en değerli ögelerinde biri haline gelmiş durumda ve Koç Holding olarak bizler, bu alanda öncü rol üstlenmeyi hedefliyoruz.

Teknoloji yatırımlarımız, yalnızca bugünün değil, geleceğin de gereksinimlerine karşılık verecek halde planlanıyor. Elektrikli araçlar ve pil teknolojileri üzere yenilikçi alanlara yaptığımız yatırımlar, çevresel sürdürülebilirlik amaçlarımıza ulaşmamıza yardımcı olurken birebir vakitte ülkemizin ekonomik kalkınmasına da katkıda bulunuyor. Bu yatırımlar sayesinde Türkiye’nin güç bağımsızlığına katkıda bulunarak karbon ayak izimizi azaltmayı amaçlıyoruz.

Dijitalleşme stratejilerimiz kapsamında, sanayi 4.0 uygulamalarından bulut bilişim tahlillerine kadar geniş bir yelpazede projeler yürütüyoruz. Ayrıyeten start-up ekosistemini destekleyerek yenilikçi fikirlerin hayata geçmesine imkan tanıyoruz. İnovasyon kültürünü organizasyonumuzun her düzeyine entegre ederek çalışanlarımızın yaratıcı düşünmesini teşvik ediyoruz.

Türkiye’nin teknoloji ve inovasyon konusunda hala büyük bir potansiyeli olduğuna inanıyorum. Genç nüfusumuzun dinamizmi ve girişimcilik ruhu sayesinde bu alanda kıymetli atılımlar yapabiliriz. Lakin bunun için kamu ve özel dalın ortak çalışması gerekir. Ek olarak; eğitim sisteminin güçlendirilmesi, Ar-Ge yatırımlarının artırılması ve inovatif teşebbüslerin desteklenmesi gerekir.

Sonuç olarak, Koç Topluluğu’nda bizler, dijital dönüşümde önder olma yolunda, ülkemizin küresel rekabet gücünü artıracak projelere imza atıyoruz. Teknoloji trenini hala yakalayabiliriz; hala büyüyen fırsatlarla dolu bir dünyada yanlışsız stratejilerle güçlü bir pozisyon elde etme talihimiz var alışılmış ki.

20. Çocuklarına iş dünyası yahut hayat hakkında vermek istediğin en değerli tavsiye nedir?

Ben çocuklarıma tek bir hususta telkinde bulunuyorum; o da uygun insan olmaları ve yeterli insan olmaları için gösterdiğim tek yol “kendinize yapılmasını istemediğiniz bir şeyi diğerlerine yapmayın”.

Bunun dışında her aile üzere biz de ortamızda pek çok mevzuyu kıymetlendiriyor, tartışıyor, istişare ediyoruz. Yeri geliyor onlar bize yol gösterici oluyorlar, yeri geliyor biz onlara…

21. Bugüne kadar Koç Holding içinde olduğunuz ya da olmadığınız birçok toplumsal sorumluluk projesi yaptı. Seni en fazla etkileyen ve ilham veren hangisi oldu?

Biz Koç Holding olarak; ülkemiz ile neredeyse yaşıt, 2026 yılında 100’üncü yaşını kutlayacak olan bir Cumhuriyet kurumuyuz. Bu vakte kadar Vehbi Koç Vakfımız ile pek çok kurum ve kuruluşla eğitimden kültür sanata, sıhhate kadar birçok alanda toplumsal çalışmalar yaptık. Her birinin kendi alanında bedelinin ve tesirinin çok kıymetli olduğuna inanıyorum. Vehbi Bey’in “Ülkem ve Devletim var epey ben de varım” şirket anayasası doğrultusunda, her devir toplumsal sorumluluk projelerimiz en ön planda olmuştur. Bu yüzdendir ki Türkiye’nin birinci özel vakfı, Vehbi Koç Vakfı’dır.

Ancak doğal ülke olarak Şubat 2023’te yaşadığımız büyük zelzele felaketine başka bir başlık olarak bakmak gerekir.

Koç Topluluğu olarak, zelzelenin birinci gününden itibaren halkımızın yanında olduk ve hala olmaya devam ediyoruz. İnsan gücümüzü, tedarik ve lojistik imkanlarımızı devreye sokarak AFAD ile iş birliği içerisinde Adıyaman, İskenderun, Hatay, Kahramanmaraş ve Malatya’da toplam 5 bin konteynerden oluşan ve 20 bin kişinin yaşadığı Umut Kentleri kurduk. Bu alanların yalnızca barınma değil, eğitim, kültür, sanat ve spor üzere toplumsal gereksinimlere da karşılık vermesine itina gösterdik. Hem Topluluğumuzun büyük bir sinerji içerisinde bu projeyi hayata geçirmiş olması, hem de tüm toplumsal donatılarıyla hayatın her alanını destekliyor olması nedeniyle bu projemizin özel bir yeri olduğuna inanıyorum.

22. Sürdürülebilirlik iş dünyasının kıymetli gündemi. Küresel pazarlarda rekabet eden markaları, şirketleri olan Koç Holding’in bu hususta değerli tedbirler aldığını, projeler uyguladığını biliyoruz. Bu kaçınılmaz. Ben size Ali Koç olarak soruyorum: İklim değişikliği ve global ısınmanın bu kadar “açık ve yakın” tehlike olduğuna inanıyor musun? Fosil yakıt tüketiminin azaltılması, karbon monoksitin azaltılması üzere tedbirlerle global ısınmanın önüne geçilmesi konusu ne kadar ilintili? Bildiğiniz üzere çok farklı görüşler var bilim adamları arasında…

BM’nin Ekim ayında yayımladığı Emisyon Açığı Raporu, mevcut siyaset ve taahhütler uygulansa bile yüzyılın sonuna kadar global ısınmayı 1,5 dereceyle hudutlu tutma amacının giderek ulaşılabilir olmaktan çıktığını gösteriyor. Bunun ekonomiler, ekosistemler ve toplumlar üzerinde yıkıcı tesirleri olabilir, bu nedenle hususun tüm paydaşlarının harekete geçmesi kıymetli.

İklim değişikliği ve global ısınmanın söylendiği kadar yakın olmasa da çok açık bir tehdit olduğunu düşünüyorum.

Elimizdeki mevcut imkanlar, teknoloji ve alternatif kaynakların öngörülebilir bir vakit çerçevesinde fosil yakıtlara olan bağımlılığımızı sonlandıracağını hiç düşünmüyorum. Bununla birlikte, gidişat katiyetle iç açıcı değil ve çok uzun vadeli perspektif ile bu meselelerin ele alınması gerekir, lakin unutmayalım ki siyaset daima çok daha kısa vadeli gayeler etrafında dönüyor.

23. Şu anda Türkiye iktisadının mevcut durumu hakkında ne düşünüyorsunuz? Zorlukları aşıyor muyuz? Daha fazla neler yapılabilir?

2023 yılındaki ikili seçimler sonrasında iş başına gelen Sayın Mehmet Şimşek liderliğindeki iktisat idaresi, öncelikle uygulanmakta olan iktisat siyasetini, kendi tabirleriyle, daha rasyonel bir yere oturtmayı hedefledi. Evvelki periyottaki alışılagelmemiş ve öngörülebilirliği çok düşük siyasetler yerine, daha klasik, rasyonel ve öngörülebilir bir iktisat siyaseti çerçevesi benimsendi.

2024 yılında ise iktisat idaresinin temel gayesi, çok kuvvetli seyreden iç talebi denetim altına alarak, enflasyonu düşürmek oldu. Bunun için Merkez Bankası bir yandan faizleri artırırken, öteki yandan kredi büyümesine sınırlamalar getirdi. Daha sıkı para ve kredi siyasetlerini desteklemek için TL’nin gerçek bazda kıymetlenmesine müsaade verildi. Böylelikle kurlardaki sert artışların enflasyon üzerindeki olumsuz tesiri azaltılmaya çalışıldı.

Bunlar kadar sıkı olmasa da kamu maliyesinde de daha disiplinli bir yaklaşım benimsenmeye çalışıldığını görüyoruz. Tüm bunların sonucunda Mayıs’ta %75’i aşan yıllık enflasyon, Ekim’de %48’e kadar geriledi.

Enflasyondaki düşüşün kademeli bir halde önümüzdeki yıllarda da devam etmesi hedefleniyor. Enflasyondaki gerilemenin nispeten yavaş olmasının nedeni, Hükümet’in büyümeden çok fazla feragat etmek istememesi olarak açıklanıyor. Enflasyonla büyüme ortasındaki bu hassas istikrar tutturulabilirse, bir diğer deyişle iktisatta yumuşak inişi başarabilirsek, 2026’dan itibaren Türkiye’nin yeni bir büyüme atılımına başlamak için uygun bir yerde olacağını düşünüyorum.

Doğru siyasetleri sürdürebilir ve sabır gösterebilirsek bu zorlukları doğal ki aşacak her türlü potansiyele sahibiz, kâfi ki kendi kalemize gol atmayalım.

Bana nazaran Türkiye’mizin harikulade bir ekonomik potansiyeli var, bu potansiyele nazaran ülkemize çektiğimiz yabancı yatırım düzeyi hak ettiğimizin çok çok altında. Bunun en büyük sebebi hukuk sistemimiz ve öngörülebilirliğin düşük olması. Yer altı zenginliğimizin eksikliği ve tasarruf oranımızın düşüklüğü sebebiyle yabancı yatırımcıya çok gereksinimimiz olduğu hepimizin bildiği bir gerçek.

Dünyada fevkalade bir likidite var ve bu para gidecek inançlı limanlar arıyor. Biz de ülke olarak yatırımcı nezdinde inançlı bir liman olarak kendimizi pozisyonlamak için ne gerekiyorsa yapmalıyız.

24. Koç Holding üzere büyük bir şirketler kümesini yönetirken iktisattaki dalgalanmalara (kur, enflasyon, yüksek faiz) karşı nasıl stratejiler uyguluyorsunuz?

Ekonomideki dalgalanmalara ülke olarak çok alışığız. Biz de Topluluk olarak yıllardır kazandığımız tecrübeleri işlerimizi ve bilanço yapımızı sağlam tutma konusunda kullanıyoruz. Zorlukların arttığı periyotlarda nakit akışlarının idaresi çok kıymetli. Her vakit söylendiği üzere, bir şirketi borç batırmaz ancak nakit kıtlığı batırır.

Bunun yanı sıra, risk idaresi de bizim iş kültürümüzün ayrılmaz bir modülü. Risk idaresini hem finansal riskler hem de bilanço çeşitlendirmesi olarak ayırmak lazım. Farklı dinamikleri olan farklı bölümlere yatırım yapmak, yurtiçi-yurtdışı gelir istikrarını her daim gözetmek, işlerimizin coğrafik dağılımı küresel konjonktürü de gerçek okuyarak daima takip etmek çok değerli.Ancak, periyodun koşulları ne olursa olsun biz her daim ülke iktisadına güvenmeye devam ediyor ve uzun vadeli bir bakış açısı ile yatırımlarımızı yönlendiriyoruz.

25. Dünya iktisadı pandemi, dijitalleşme ve Çin-ABD ortasındaki global ticaret savaşları üzere büyük dönüşümleri hala yaşıyor. Sence bu dönüşümler Koç Holding için hangi fırsatları ve riskleri barındırıyor?

Soğuk savaş sonrasında kurulan memleketler arası liberal ekonomik nizam son yıllarda darbe üstüne darbe aldı. Pandemi, Ukrayna-Rusya savaşı, teknoloji ve ticaret savaşları ve son olarak Gazze’de yaşanan insani dram, birçok ülkenin daha müdafaacı ve devlet müdahalesine imkan veren siyasetler uygulamasına neden oldu. Globalleşme tahminen bitmedi lakin kıymetli ölçüde hal değiştirdi.

Türkiye olarak bu dinamikleri çok yeterli okumamız gerekiyor. Coğrafik pozisyonumuz, AB ile mevcut gümrük birliği mutabakatımız, sağlam alt ve üst yapılarımız, çeşitlendirilmiş ve dinamik üretim kapasitemiz ve son yıllarda yaşlanmaya başlasa da hala genç nüfusumuz bizim için çok büyük bir potansiyel sunuyor.

Yeniden şekillenen milletlerarası tedarik zincirleri ve globalleşmenin en büyük kazananlarından bir tanesi Türkiye olabilir. Son 1,5 yıldır iktisatta yeni bir istikrar tesis edilme eforlarının odunsuz bir biçimde sürdürülmesi durumunda, önümüzdeki yıldan itibaren Türkiye’nin yine direkt yabancı yatırım çekebilen bir ülke olmaması için hiçbir neden yok.

26. Türkiye’nin global iktisatta daha rekabetçi hale gelmesi için hangi alanlara öncelik vermesi gerekir?

Şu anda ABD ve Çin ortasında çok büyük bir teknoloji savaşı yaşanıyor. Rusya ve Avrupa ülkeleri de dahil olmak üzere hiçbir ülke ABD ve Çin’in teknoloji alanındaki giderek artan hakimiyetine karşılık veremiyor. Türkiye olarak bizim en büyük önceliğimizin, devrimsel nitelikteki teknolojik gelişmeleri takip etmek ve bunları süratle ülkemizde yaygınlaştırmak olmalı. Bunun için devletin kendi yatırımlarından çok, istekli ve yetenekli gençlerimizin fikirlerini gerçeğe dönüştürmesine imkan verecek start-up kültürünü geliştirici adımlar atması çok kıymetli.

Bir başka değerli bahis, son yıllarda bilhassa bilgi teknolojileri ve mühendislik alanında eğitim almış gençlerimizin yurtdışına gitmeleri. Onların burada kalmalarını sağlayacak imkanları sunabilmemiz lazım.

27. Dünya iktisadında en çok dikkatini çeken ve gelecekte tesir yaratacağını düşündüğün global iktisat trendleri neler? Bunların niye tesirli olacağını düşünüyorsunuz?

Veriye dayalı bedel yaratımı son yıllarda giderek ehemmiyetini artırıyor. Bilgiyi toplama, bunları kullanılabilir hale getirme, sonrasında da ileri analitik usullerle bu datadan kıymet yaratma konusunda çok heyecan verici örnekler var.

Biraz evvel bahsettiğim üzere, memleketler arası rekabet artık ucuz işgücüne dayalı olmayacak. En azından Türkiye artık ucuz yarışından çıkmalı. Milletlerarası rekabette öne çıkmak için mevcut teknolojileri en âlâ halde kullanan, hatta bunları daha da geliştiren, çalışanlarından azamî randımanı alabilen bir ekonomik yapıya ulaşmamız lazım.

İleriye dönük olarak; besin, tarım ve lojistik kesimleri bugünden çok daha değerli ve öncelikli kesimlerin başında gelecek. Her iki alanda da ülke olarak rekabet avantajlarımız olduğuna inanıyor ve bu alanlara daha stratejik yaklaşmamız gerektiğini düşünüyorum.