Afrika’nın kalkınma arayışında Çin öne çıkıyor
Dünya Bankası bilgilerine nazaran Çin’e en çok borcu olan 20 ülkenin 11’i Afrika kıtasında bulunuyor. Koç Üniversitesi Öğretim Vazifelisi Dr. Altay Atlı, bu tabloyu Afrika’nın kalkınma gereksinimleri ve Çin’in sunduğu cazip finansman şartlarıyla ilişkilendirdi.
Çin, 2013 yılında başlattığı Nesil ve Yol Teşebbüsü ile Asya, Avrupa ve Afrika’da dev altyapı projelerine imza atarken, Afrika kıtasındaki tesirini de giderek artırıyor. Bu kapsamda Çin, demiryolları, limanlar, güç santralleri ve otoyollar üzere mega projelere finansman sağlayarak Afrika’daki birçok ülkenin kalkınma sürecinde merkezi rol üstleniyor.
Afrika kıtasında Çin’e en fazla borcu olan ülke, 17,8 milyar dolarla Angola olurken; Etiyopya 6,5 milyar dolar, Mısır ise 6,3 milyar dolarla listede üst sıralarda yer alıyor. Zambiya, Kenya, Nijerya, Fildişi Kıyısı, Güney Afrika, Kamerun, Kongo Cumhuriyeti ve Demokratik Kongo Cumhuriyeti de yüksek borç fiyatlarıyla dikkat çekiyor.
Koç Üniversitesi Öğretim Vazifelisi Dr. Altay Atlı, Çin’in sunduğu finansman modelinin bir devlet kapitalizmi sistemine dayandığını belirterek, “Bir Çin bankası krediyi sağlıyor, Çinli firma projeyi yapıyor ve tüm süreç Çin devletinin siyasetleri doğrultusunda şekilleniyor” dedi. Atlı, Afrika ülkelerinin büyük altyapı gereksinimlerini karşılamak ismine bu borçlanma yoluna gittiğini vurguladı.
“Afrika’nın başta altyapı olmak üzere kalkınmaya yönelik muhtaçlıkları var. Çin ise bu gereksinimleri en uygun şartlarla sağlayacak olmasından ötürü ön plana çıkıyor,” sözlerini kullanan Atlı, Çin’in Batı ülkelerinden farklı olarak siyasi kaideler öne sürmeden projelere dahil olduğunu hatırlattı.
Ancak bu borçlanma ilgileri memleketler arası seviyede tenkitlerin de amacında. Çin’in Afrika ülkelerini “borç tuzağına” sürüklediği istikametindeki yorumlara temkinli yaklaşan Atlı, bu cins savların çoğunlukla Batı’nın jeopolitik telaşlarından beslendiğini savundu.
Çin’in projelerindeki şeffaflık eksikliğine dikkat çeken Atlı, “Uluslararası standartlara uygunluk ve sürdürülebilirlik açısından birtakım projelerin ayrıntılı incelenmesi gerekiyor. Lakin Çin’in bu ülkeleri kasıtlı olarak borçlandırarak denetim etme stratejisi olduğunu düşünmüyorum” dedi.
Son yıllarda Çin’in Afrika’daki yatırım stratejisinin dönüşüm geçirdiğini aktaran Atlı, klasik altyapı projelerinden dijitalleşme, yeşil güç ve yapay zeka üzere daha katma pahalı alanlara kayma eğilimi olduğunu belirtti.
“Çin, dijitalleşme ve sürdürülebilirlikte liderlik hedefliyor. Bu dönüşüm, hem borç riskini azaltıyor hem de Çin’in global pozisyonlanma stratejisine daha çok uyuyor,” diyerek kelamlarını tamamladı.
Çin’in Afrika’daki tesiri büyümeye devam ederken, bu münasebetlerin uzun vadede kıta ülkeleri için kalkınma mı yoksa ekonomik bağımlılık mı yaratacağı sorusu tartışılmayı sürdürüyor.
