AB’nin inşa ettiği temeller sarsılmaya başladı

Başak Işık GÖKÇAM

Avrupa Komitesi, Av­rupa Birliği’nin üret­kenliğini ve ekonomik büyümesini artırmayı amaçla­yan ‘Avrupa Rekabetçilik Pu­sulası’nı kamuoyu ile paylaş­tı. İnovasyon, karbonsuzlaşma ve güvenlik odaklı, geniş kap­samlı bir stratejinin kesimi olan Pusula, bir yandan iş dün­yasından büyük dayanak görür­ken, öbür yandan ise etraf ko­rumayı rekabetçiliğe kurban edeceğine yönelik tenkitlere husus oldu.

Pusula’nın, karbon­suzlaşma gayelerine daha re­kabetçi bir yoldan ulaşmak için sunduğu yol haritasının, özel­likle AB’nin muvaffakiyetini destek­leyen global şartların orta­dan kalktığı bugünlerde, bü­yük kıymet taşıdığını söyleyen Eskişehir Osmangazi Üniver­sitesi İktisat Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Etem Karaka­ya, “Ancak Trump’ın başkanlığı ile başlayan yeni periyoda dair siyaset teklifleri içermemesi, değerli bir eksiklik. Bu yeni dö­nemde AB’nin, bir yandan reka­betçiliğini artıracak siyasetler izlerken bir yandan da, baştan Çin olmak üzere, başka ülkeler ile sağlıklı bir iş­birliği kurma­sı değer taşıyor” dedi.

Pusula’nın; inovasyonu kuv­vetlendirerek ABD’li ve Çinli firmalarla yarı­şabilecek ‘Avru­pa şampiyonları’ yaratmayı da he­deflediğini belir­ten Prof. Dr. Ka­rakaya, “Bu strateji; bürokratik pürüzlerin azaltılmasını, regü­lasyonların sadeleştirilmesi­ni ve karbonsuzlaşma hedef­leri ile ekonomik büyümenin uzlaştırılmasını öngörüyor. İş dünyasının büyük dayanak ver­diği Pusula, bilhassa Avrupa Parlamentosu’ndaki yeşiller ve sosyalist blok ile kimi çevre­ci sivil toplum kuruluşları ta­rafından ise etraf muhafazayı rekabetçiliğe kurban edeceği kaygısıyla ve regülasyonları azaltması sebebiyle eleştirili­yor” diye konuştu.

Yeşil dönüşüm maksatlarında gerileme dönemi

AB ülkelerinin, 2008 finan­sal krizinden itibaren sıkın­tılar yaşamaya başladığını ve bu aksiliklerin, pandemi ile birlikte şiddetlendiği vur­gusunu yapan Karakaya, “Ye­ni Milenyumun başlangıcın­da Çin’in toplam GSYH’sı 1.21 trilyon dolardı ve bu paha, AB üyesi Almanya’nın 1.95 tril­yon dolarlık GSYH’sından da­ha küçüktü. 2022 yılında ise Çin’in toplam GSYH bedeli, 27 üyeli AB iktisadının topla­mından daha fazla hale geldi. Bu gerileme, AB’nin öncülük etmeyi hedeflediği yeşil dönü­şüm alanında da geçerli. Karbon­suz bir gelece­ği ‘kalkınmanın ana motoru’ ola­rak gören ve ye­şil dönüşümün öncüsü olma­nın, kendisine değerli stratejik avantajlar sağ­layacağını dü­şünen AB; yeşil güç dönüşümünü ve emis­yon azaltım maksatlarını başa­rıyla gerçekleştiriyor” değer­lendirmesinde bulundu.

Avrupalı üreticiler, MESKEN ihtilalinde hantal kaldı

Avrupa için daha da şiddetli bir sorunun ise otomotiv sek­töründe gözlemlediklerini söy­leyen Karakaya, “Ulaştırma bölümünün karbonsuzlaşma­sı için en kıymetli seçenek olan elektrikli vasıtalar (EV), fosil temelli araç üretiminde küre­sel başkan olan Almanya ve AB şirketleri için kıymetli bir teh­dit haline geldi. İçten yanmalı motorlara sahip itibarlı araç­lar üreten Volkswagen, BMW, Mercedes üzere markalar, bu dönüşüm sürecinde adeta yük olmaya başladı.

Başta Alman markaları olmak üzere, Avru­pa’nın klasik fosil temel­li şirketlerinin KONUT üretimin­de hantal kaldığı ve elektrikli araçlarını rekabetçi fiyatlarla satamadığı görülüyor. Örneğin 2024’te global olarak en çok satılan birinci 10 MESKEN ortasında Al­manya’nın yahut öbür Avrupa ülkelerinin asırlık araç şirket­leri yer almıyordu. Draghi Ra­poru’nda da belirtildiği üzere, 2000 yılının başından bu yana ABli üreticilerin global pa­zar hissesi üçte birden altıda teğe düştü – Çin’in hissesi ise yaklaşık yüzde iki düzeyinden yüzde 32’ye yükseldi” dedi.

“AB teşebbüsçü zıddı kültüre bürünüyor”

Yoğun bürokratik engelle­re ve karmaşık regülasyonla­ra sahip olan AB’nin giderek ‘girişimci karşıtı’ bir kültüre bürünmüş göründüğünü söy­leyen Karakaya, “Örneğin son 10 yılda, trilyon dolarlık şir­ket kıymetine ulaşan en büyük 10 teknoloji şirketinden doku­zu, ABD merkezli. Birinci 10’da hiç Avrupalı şirket bulunmuyor. Dünyanın en büyük 50 tek­noloji şirketinin ise sırf dördü Avrupa merkezli. Drag­hi Raporu’nda da son 50 yılda, sıfırdan 100 milyar euro üze­rinde piyasa bedeline ulaşan hiçbir AB şirketinin kurulma­dığı aktarılıyor.

AB, bu inovas­yon açığını kapatmak için; ye­şil teknolojiler, yapay zeka, bi­yoteknoloji ve uzay teknolojisi üzere kesimlere yatırım yapma­yı planlıyor. Böylece, özel­likle ABD’nin ve Çin’in büyük firmalarıyla global olarak re­kabet edebilecek ‘‘Avrupa şampiyonları’’nı teşvik etmeyi amaçlıyor. Bu şirketlerin ino­vasyon potansiyellerini güç­lendirmek için AB Pusulası, antitrust ve birleşmelere da­ir düzenlemelerin tekrar de­ğerlendirilmesi de dahil olmak üzere, rekabet siyasetlerinin modernize edilmesini öneri­yor” diye konuştu.

Çevresel raporlama yükümlülükleri yüzde 35’e kadar azalacak

Çevre ve yeşil dönüşüm alanındaki düzenlemelerde de bazen ağır bürokratik manilere, yeşil yatırımların gecikmesine ve genel olarak karmaşa yaşanabildiğini belirten Prof. Dr. Etem Karakaya, “AB Pusulası ile de sadeleştirme amaçları doğrultusunda bilhassa çevresel raporlamalarda kıymetli bir azaltıma gidilecek. Çevresel raporlama yükümlülüklerinde yaklaşık yüzde 25 sadeleştirme düşünüyor; bu sadeleştirme KOBİler içi ise yüzde 35 civarında olacak. Ayrıyeten şubat ayında duyurulması planlanan Omnibus ESG yasası; bilhassa AB Taksonomi Yönetmeliği, Kurumsal Sürdürülebilirlik Raporlaması Direktifi (CSRD) ve Kurumsal Sürdürülebilirlik Durum Tespiti Direktifi’nde (CSDDD) sadeleştirmeleri içerecek” bilgisini verdi.

Temiz Sanayi Planı ile pak teknolojiye geçiş desteklenecek

Avrupa Komisyonu’nun, pak teknoloji sanayilerine daha fazla dayanak vermeyi amaçlayan ‘Temiz Sanayi Anlaşması’nı şubat ayı içinde yayınlayacağını belirten Prof. Dr. Etem Karakaya, “Temiz Sanayi Planı ile AB, güç ağır şirketlerin pak teknolojilere geçişini daha âlâ desteklemek için devlet yardımlarında esnek ve destekleyici bir çerçeve sunmayı; mali teşvikler, kamu alım siyasetleri ve inovasyon fonlaması yoluyla düşük karbonlu eserlere olan talebi teşvik etmeyi planlıyor” dedi.

Avrupa Birliği-Çin iş birliği ‘kazan-kazan-kazan’ olabilir

Global müzakerelerde iklim başkanı olduğunu argüman eden AB’nin, yeşil teknolojilerin ticaretine ve yaygınlaşmasına pürüzler getirmesi, unsurlarıyla bağdaşmadığını belirten Karakaya, “Asıl maksat, kıymetli olan yeşil teknolojilerin ucuz ve rekabetçi bir biçimde üretilmesi ve kullanılması ise, bunu da bir halde Çin yahut başka ülkeler becerebiliyor ise, yapılması gereken bu ülke ile iş birliğine gitmektir. Yapan bir işbirliği, hem AB hem Çin hem de iklim değişikliği ile çaba için kazan-kazan-kazan durumu yaratacaktır” yorumunu yaptı.