Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar: 2025 yılında cesur kararlarla ezber bozacağız
Ferit PARLAK
Elektrik dağıtım dalında, 2026-2030 yıllarını kapsayacak tarife periyoduna farklı bir gözle bakacaklarını açıklayan Güç ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, “2025 yılı yeni bir elektrik dağıtım ve perakende piyasa mimarisini tasarladığımız, geldiğimiz noktayı gözden geçirip mert ve ezber bozacak kararlar alacağımız kıymetli bir yıl olacak” dedi.
Elektrik Dağıtım Hizmetleri Derneği (ELDER) 15. Dal Toplantısı’nda konuşan Bakan Alparslan Bayraktar, tüm dünyada elektriğin üretiminden iletimine, dağıtımından perakende hizmetine kadar her alanda değerli bir dönüşüm süreci yaşandığının altını çizdi. Bayraktar, “Elektrikli arabalar, akıllı mesken aletleri, elektrikli ısınma tahlilleri, dijitalleşme ve yapay zekâ ile elektriğin kullanım alanları ve hasebiyle talep artarken birebir vakitte tüketicilerin rolleri farklılaşıyor. Bu durum bizleri alışılagelmişin dışında farklı modellere yönlendiriyor” formunda konuştu.
Fabrikalar, konutlar ‘elektrik üretim tesisi’
Bakan Bayraktar, “Yenilenebilir enerjinin; fabrikalarımızı, iş yerlerimizi, konutlarımızı birer üretici haline getirmesi, merkezi elektrik üretim tesislerine küçük kesintili kaynakların eklenmesi, çok daha bütüncül ve yeni bir bakış açısını zarurî kılıyor” dedi. Maksadın artan talebi karşılamak, vatandaşların kaliteli, kesintisiz ve ucuz enerjiyi temin edebilmesi olduğunu vurgulayan Bayraktar, “Enerji bölümünde birçok yapısal ıslahatı hayata geçirdik. Elektrik dağıtım faaliyetlerinin özel kesim eliyle yürütülmesine yönelik 2008-2013 yılları ortasında işletme hakkı evre mukaveleleri ile büyük bir özelleştirme ve özelleştirmenin akabinde yakaladığımız yatırım suratı ve yatırım bütçeleri, dağıtım altyapısında önemli bir yenilenmeyi ve genişlemeyi de beraberinde getirdi” bilgisini verdi.
15 yılda 20 milyar dolarlık yatırım
2009 yılından bugüne kadar dağıtım bölümünde özel dal eliyle toplam 20 milyar dolarlık yatırım yapıldığını lisana getiren Bakan Bayraktar, “Abone sayımız 32.2 milyondan 50.3 milyona çıkarken, abone başına yatırım ölçüsü 13 dolardan 34 dolara çıktı. 947 bin kilometre olan dağıtım sınırlarımız tekrar bu mühlet içerisinde 1.4 milyon kilometreye çıktı” tabirlerini kullandı.
Türkiye genelinde yüzde 20’leri bulan teknik ve ticari kayıp oranın yüzde 9.4’e indiğini de söyleyen Bakan Bayraktar, “En büyük teknik ve ticari kaybın yaşandığı dağıtım bölgelerimizden birinde 2009 yılında yüzde 73 olan oran bugün yüzde 43’e, öbür bölgemizde ise yüzde 56’dan yüzde 32’ye geriledi” diye konuştu.
Dağıtıma beş yıllık yatırım 68 milyar lira
Dağıtım şirketlerinin dördüncü uygulama devri olarak tabir edilen 2021-2025 periyodunda yaklaşık 70 milyar liralık onaylı bir yatırım planı bulunduğunu söz eden Bakan Bayraktar, “Bu uygulama periyodunun birinci dört yıldaki toplam yatırımın 55 milyar lira olarak gerçekleştiğini görüyoruz. 2025 yılı için ise 13 milyar liralık bir yatırım planlaması öngörülüyor” açıklamasını yaptı. Bayraktar, bu süreçte dağıtım ağı uzunluğu ve trafo sayısında değerli artışlar olduğunu da gördüklerini anlatarak, “Özellikle kayıp-kaçak oranlarını daha da aşağıya çekecek yatırımları bir plan dahilinde devreye almamız gerekiyor” değerlendirmesini yaptı.
Elektrikte yerlilik oranı %70
Milli Güç ve Maden Siyaseti doğrultusunda yerli ve yenilenebilir güç kaynakların önceliklendirdiklerini lisana getiren Bayraktar, “2024 yılında elektrik gücü üretiminde yerlilik oranını en üst düzeye taşıyarak yüzde 70’e çıkarttık. Yeniden 2024 yılında yerli ve yenilenebilir kaynaklardan elektrik üretimimizi yüzde 60‘lara yükselttik. Son 20 yılda 3’e katlayan elektrik talebini karşılamak amacıyla kurulu gücümüzü 115 bin megavatın üzerine çıkardık. Geldiğimiz noktada ülkemizdeki kesintili kaynaklar olan rüzgâr ve güneş üretim santrallerinin kapasitesi 32 bin megavatı geçmiş durumda” halinde konuştu.
“Güneş ve rüzgar kapasitesi 11 yılda dört kat artacak”
Evlerde kullanılan elektriğin tamamını rüzgâr ve güneş gücünden karşılayabilir hale gelindiğinin altını çizen Bakan Alparslan Bayraktar, “Yenilenebilir güç, artık sistemimizin istisnai bir kaynağı değil temel taşlarından biri oldu” dedi ve şunları söyledi: “Yenilenebilir enerji kurulu gücünde dünya birinci 11’ine girdik, Avrupa’da 5’inci sıradayız. Avrupa’da elektrik talebi en büyük 3’üncü ülkeyiz. 2035 yılında en az 510 milyar kilovatsaatlik bir elektrik talebimizin olacağını öngörüyoruz. Önümüzdeki 11 yılda rüzgâr ve güneş kurulu gücümüzü 4 katına çıkararak 120 bin megavata yükseltmeyi hedefliyoruz. 2 bin 500 megavat olan elektrik ithalat ve ihracat kapasitemizi 2035 yılına kadar 3 katına çıkararak 7 bin 500 megavatlık bir kapasiteyle bölgemizde elektrik ticaretinde de merkez ülke haline gelmeyi hedefliyoruz.”
Kalitesiz dağıtım nedeniyle 19 şirkete 280 milyon TL ceza
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, “Kalite Faktörü uygulaması ile 2021 yılına ait yapılan değerlendirmeler sonucunda iki şirkete 53 milyon 559 bin 435 lira ek gelir, 19 şirkete toplam 280 milyon 433 bin 996 lira fiyatında ceza uygulandı. Yaşanan kesintiler nedeniyle dağıtım şirketlerinin vatandaşlarımıza karşı 2021 yılında yaklaşık 264 milyon, 2022’de 370 milyon ve 2023 yılında da 217 milyon liralık tazminat yükümlülüğü oluştu” dedi.
2026’da Türkiye’deki tüm sayaçlar akıllı ve ulusal olacak
EPDK Başkanı Mustafa Yılmaz, 2026’dan itibaren de Türkiye’de birinci kere, tesis edilen bütün elektrik sayaçlarının akıllı ve ulusal hale geleceğini söyledi. Yılmaz, şu değerlendirmeyi yaptı: “Sayaç üreticilerinin de gerekli üretimi yapmalarının sağlanmasının değerini vurgulamak isterim. Yeni akıllı sayaçlar, elektrik tüketim bilgilerinin anlık olarak izlenebilmesini sağlayarak, kullanıcıların fatura süreçlerini daha düzgün yönetmelerine yardımcı olacaktır” dedi. EPDK Başkanı Yılmaz, kaçak elektriğe müsaade edilmeyeceğini belirterek şöyle devam etti: “Kaçak elektrik kullanımı ile dalımızı ve iktisadımızı felç etme teşebbüsüne asla müsaade edemeyiz. EPDK olarak Tüketici Hizmetleri Yönetmeliğimizde yaptığımız son düzenleme bu alanda yeni bir devrin habercisidir ve dağıtım şirketlerinin kaçak elektrik kullanımı ile çabasına güç verecektir. Bu düzenlemeyi yaparken faturalandırmada kullanılan katsayının yükseltilerek kaçak kullanımı tespit edilen şahısların daha fazla ceza almasını, caydırıcılığın da artırılmasını hedefledik. Kaçak elektrik tespit, tahakkuk, faturalandırma ve tahsil evrelerinde şirketlerin uygulamalarında görülen eksiklikler ortadan kaldırılacak.”
2024-2030 ortasında verimliliğe 20 milyar dolar
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Enerji Verimliliği ve Etraf Dairesi Lideri Bilal Düzgün, Güç Verimliliği Haftası kapsamında yaptığı değerlendirmede, 1. Ulusal Güç Verimliliği Aksiyon Planı’nın uygulama devri olan 2017-2023 ortasında güç verimliliğine 8,5 milyar dolar yatırım yapıldığını anımsatarak, “2. Ulusal Güç Verimliliği Hareket Planı ile de 2024-2030 ortasında tüm kesimlerde 20,2 milyar dolar yatırım yapılması öngörüldü. Öteki bir tabirle güç verimliliği yatırımlarının geçmiş yedi yıla nazaran önümüzdeki yedi yılda yaklaşık üç kat artırılması hedeflendi” dedi.
ELDER Başkanı Barış Erdeniz: Potansiyel büyük; yatırıma muhtaçlık var
Türkiye güç ekosisteminin güçlü bir büyüme potansiyeli olduğunu söyleyen Elektrik Dağıtım Hizmetleri Derneği (ELDER) Başkanı Barış Erdeniz, özellikle ve şebeke ve dağıtım ağındaki yatırım gereksinimine dikkat çekti.
Dünya güç ekosisteminin 3.3 trilyon dolar büyüklüğe ulaştığını ve yıllık elektrik tüketiminin 2040 yılına kadar yüzde 50 artarak 40 bin TWh saat düzeyine ulaşacağını kaydeden Erdeniz, “Kurulu güce kaynak bazlı baktığımızda son 10 yılda rüzgâr artı güneşin yüzde 8 düzeyinden yüzde 28’e yükselerek 5 kattan fazla arttığını görüyoruz. 2040 yılında toplam küresel kurulu gücün yarısından fazlasının yenilenebilir kaynaklardan oluşacağı öngörülüyor. OECD ülkelerinin kişi başı elektrik tüketimi yaklaşım 7 bin kWh düzeyinde, Türkiye’de ise 4 bin kWh’ın altında. Bu da kuvvetli bir büyüme potansiyelini gösteriyor” dedi. 2024 sonu prestijiyle 350 TWh olarak gerçekleşen elektrik tüketiminin 2035 yılında yüzde 48 artışla 511 TWh olmasının öngörüldüğünü aktaran Erdeniz, talep artışına paralel kurulu gücün de yüzde 97 artışla 227 bin MW’a çıkmasının beklendiğini belirtti.
Son 10 yılda Türkiye kurulu gücünde rüzgâr ve güneşin hissesinin 10 kat artış ile yüzde 3’ten yüzde 32’ye çıktığını hatırlatan Erdeniz, “2035 yılında ise bu oranın yüzde 53 düzeyine çıkarılması öngörülüyor. Elektrik üretiminden tüketiciye kadar uzanan elektrik ekosistemi, 2024 sayılarıyla 37 milyar dolarlık büyüklüğü ile gayrı safi yurtiçi hasılamızın yüzde 2.8’ini oluşturan dev bir yapı. Bizler bu ekosistemin dağıtım ayağı olarak operasyonel sarfiyatları, yatırım harcamaları ve gelirleri regüle olan kesimimizde 100 bin çalışanla vatandaşlarımıza elektriği kesintisiz bir halde ulaştırmak için gece gündüz çalıyoruz” diye konuştu. 13 milyar dolarlık ekonomik katkı Elektrik dağıtım bölümünün 21 oyuncusunun özelleştirme sürecinde Hazine’ye 13 milyar dolar katkı sağladığını lisana getiren Erdeniz, “2013-2024 yılları ortasında 18 milyar dolar yatırım yaparak ülkemizin iktisadına toplam 31 milyar dolar katkı gerçekleştirdik” dedi.
Bugün Avrupa’da yıllık 67 milyar euroluk, dünyada ise yıllık 600 milyar dolarlık yatırım gereksinimi olduğunu söz eden Erdeniz, “Türkiye’nin şebeke sisteminin Avrupa şebeke büyüklüğünün yüzde 10’u, dünya şebeke büyüklüğünün de yüzde 1.5’i seviyesinde olduğunu düşündüğümüzde, bizdeki yatırım muhtaçlığı da net olarak anlaşılabilir” tabirlerini kullandı. Amaçlara ulaşabilmek için yeni şebeke stratejisinin oluşturulması, sübvansiyonların kaldırılarak maliyet bazlı fiyatlamanın oluşturulması üzere taleplerde bulunan Erdeniz, şöyle devam etti: “Mali bazlı sürdürülebilirlik için öngörülebilirliğin artması ve finansmana erişim üzere mevzu başlıkları kesimimizin gelecekteki muvaffakiyetlerinin belirleyicisi olacak. Elektrik dağıtım dalı, kamu hizmeti veren stratejik bir kesim.”
