Trump tarifelerinde sona yaklaşıldı: Anlaşma beklentileri düşüyor
ABD Başkanı Donald Trump’ın “kurtuluş günü” gümrük vergilerine verdiği 90 günlük ortanın dolmasına bir haftadan az mühlet kala, Trump idaresi ticaret mutabakatlarına ait beklentilerini düşürüyor.
ABD Başkanı Trump, “kurtuluş günü” olarak nitelendirdiği 2 Nisan’da ABD’nin ticaret partnerlerine uygulanacak karşılıklı tarife oranlarını açıklaması dünyayı şoke ederek pay senetlerinin düşmesine neden olmuştu. Bu da başta Avrupa Birliği, Japonya ve Çin olmak üzere ABD’nin ticaret ortaklarını alarma geçirirken, global yatırımcılar ABD varlıklarından kaçmaya başlamış ve hükümetin borçlanma maliyetlerini artırmıştı.
Temel tarife oranının yüzde 10 olacağını belirten Trump, öbür ülkelerin uyguladığı tarifeler ve tarife dışı pürüzleri hesaba katarak ülkeye nazaran değişen orandaki gümrük vergisi oranlarını paylaşmıştı.
9 Temmuz’da erteleme müddeti bitiyor!
Trump, 9 Nisan’da ise Çin hariç öteki ticaret ortakları için ek tarifelerin 90 gün müddetle durdurulduğunu duyurmuştu. Bu tarifelerde duraklama 9 Temmuz’da sona eriyor.
Trump ve takımı başlangıçta “90 günde 90 anlaşma” yapmayı hedeflerken, kelam konusu müddetin dolmasına bir haftadan az kalması bu gayeye ulaşmanın zorluğunu ortaya koyuyor. Trump idaresi ticaret mutabakatlarına ait beklentilerini düşürüyor.
Washington, başlangıçta birçok ticaret ortağıyla eş vakitli müzakereler yürütmeyi öngörürken, Trump ve takımı son haftalarda Avrupa Birliği (AB), Japonya ve Hindistan’ın ortalarında bulunduğu 18 büyük iktisatla görüşmelere odaklanacaklarını ve daha küçük ülkelere ya da muahedeye varamayanlara tek taraflı olarak vergi uygulayacaklarını belirtti.
Beyaz Saray yetkilileri, küçük ticaret ortaklarıyla önemli ticaret görüşmeleri başlatmak için vakitleri olmadığını belirterek, tarife duraklamanın sona ermesi halinde ne olacağı konusunda belirsizlik oluşturdu.
Erteleme müddetinin değişip değişmeyeceği Trump’a bağlı
ABD Hazine Bakanı Scott Bessent, 30 Haziran’da “inatçı” davranmaları nedeniyle kimi ülkelerle ticaret muahedesine varamamaları durumunda, tarifelerin 2 Nisan’da ilan edilen düzeylerine geri dönebileceğini belirtti.
Tarife erteleme müddetinin değişip değişmeyeceğine ait Bessent, bu durumun ABD Başkanı Donald Trump’a bağlı olacağını söz etti.
Bessent, “iyi niyetle” müzakere eden ülkelerin, tarife oranları “Kurtuluş Günü”nde açıklanan oranlara geri dönmeden 9 Temmuz’dansonra da müzakerelere devam edebileceklerini de söyledi.
Piyasalarda ise şimdi kimse 9 Temmuz’dan sonra ne olacağını bilmezken, yatırımcılar ABD’nin ticaret açıklarının büyüklüğüne dayanan kelamda “karşılıklı tarifeler geri dönecek mi?” telaşı taşıyor.
Bazı ekonomistler, ABD’nin yeni ticaret mutabakatlarının hedeflendiği üzere gitmemesini ülkelerin Trump idaresinin siyaset tutarsızlığına ve ticaret mutabakatlarının müzakere edilmesinin Trump’ın beklediğinden daha uzun sürmesine bağlıyor.
ABD’nin ticaret ortakları, görüşmelerde “ABD’nin ülke içi imalatına dayanak, ABD’nin büyük teknoloji şirketlerini dijital vergi dışında tutma, uyuşturucu kaçakçılığı konusunda hareket ya da yalnızca ikili ticaret açıklarında azalma” üzere talepleriyle karşı karşıya kalıyor.
Trump’ın ticaret muahedesi yaptığı tek ülke İngiltere
Bugüne kadar İngiltere, Trump ve İngiltere Başbakanı Keir Starmer’ın “tarihi” olarak nitelendirdiği ve İngiliz mallarının ABD’ye girişinde yüzde 10’luk bir gümrük vergisine tabi olacağı bir mutabakat imzalayan tek ülke oldu.
Anlaşma kapsamında İngiltere’den ABD’ye araba ihracatında 100 bin arabaya, Trump’ın nisanda arabalar için açıkladığı yüzde 25’lik vergi yerine yüzde 10’luk vergi uygulanacak. Havacılık bölümünde motor ve uçak modülleri üzere eserlere yönelik yüzde 10’luk tarifeler ise kaldırıldı. İngiltere ile yapılan mutabakatın detaylarının ise hala belirlenmesi gerekiyor.
Çin ile mutabakat çerçevesinde anlaşıldı ve görüşmeler sürüyor
ABD, tırmanan ticari tansiyon sonrasında dünyanın en büyük ikinci iktisadına sahip Çin ile yalnızca ön ticaret şartları ve daha ileri müzakereler için bir çerçeve üzerinde muahedeye vardı.
Anlaşma uyarınca Çin’in az toprak elementleri üzere denetim altındaki eserlerin ihracatına yönelik müracaatları gözden geçirip onaylayacak. ABD ise buna karşılık Çin’e yönelik kimi kısıtlamaları kaldıracak.
Görüşmenin akabinde 14 Mayıs prestijiyle ABD’nin, Çin mallarına uyguladığı gümrük vergisini 90 gün için yüzde 145’ten yüzde 30’a, Çin’in de ABD mallarına uyguladığı vergiyi yüzde 125’ten yüzde 10’a düşürmesi kararlaştırılmıştı.
İki ülke halihazırda sonlu bir muahedeye varmış olmalarına karşın, Çin, ABD ile müzakereler için başka bir vakit çizelgesinde yer alıyor. 90 günlük orta 14 Mayıs’ta başladı.
Trump, İngiltere ve Çin ile yaptığı mutabakatlarla övünürken, Trump’ı eleştirenler bu mutabakatların somut olmadığını ya da ABD Lideri’nin kimi temel telaşlarını ele almakta başarısız olduğunu belirtiyor.
AB ile de görüşmeler devam ediyor
ABD Başkanı Trump, göreve gelmesinin akabinde AB ülkelerinden çelik ve alüminyum ithalatına yüzde 50, otomotiv bölümüne yüzde 25 ve öteki eserlere de yüzde 10 gümrük vergisi tarifesi getirmişti.
AB, belli kilit dallarda daha düşük oranlar ve arabaların yanı sıra çelik ve alüminyum üzerindeki yüksek tarifelere muafiyetler için bastırırken, ihracatının birçoklarına yüzde 10’luk bir vergi getirilmesini kabul ediyor.
ABD ile müzakerelerinin yanı sıra, ABD mallarına gümrük vergisi getirmek için karşı tedbirler hazırlayan AB’nin son aylarda Çin ile ticari bağlantıları konusundaki görüşmeleri hızlandırması da dikkati çekiyor.
AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, ABD ile mutabakata hazır olduklarını, birebir vakitte tatmin edici bir muahedeye varılamaması ihtimaline karşı da hazırlık yaptıklarını açıkladı.
Trump, ABD ve AB’nin bir mutabakata varamaması halinde 9 Temmuz’dan itibaren gümrük vergilerini yüzde 20 yerine yüzde 50’ye çıkarma tehdidinde de bulundu.
Ticaret görüşmelerinde, AB’nin Dijital Piyasalar Yasası (DMA) ya da Karbon Hudut Ayarlama Düzeneği üzere tarife dışı mahzurlar ABD’nin takıldığı noktalardan biri olmaya devam ediyor
Trump, Vietnam ile muahede duyurdu
27 Haziran’da Trump, ülkesine yönelik “doğrudan ve bariz bir saldırı” olarak nitelendirdiği dijital hizmetler vergisi önerisi nedeniyle Kanada ile ticaret görüşmelerini sonlandırdığını açıkladı. Kanada, ülkede faaliyet gösteren büyük teknoloji şirketlerine yüzde 3 dijital hizmetler vergisi uygulamayı planlıyor.
Dün ise Trump, Vietnam ile ticaret mutabakatı yaptıklarını duyurdu. Vietnam, muahede kapsamında ABD’ye gönderdiği eserlere yüzde 20 tarife ödeyecek, ABD eserlerine ise gümrük vergisi uygulamayacak. ABD Başkanı Trump’ın 2 Nisan’da açıkladığı fakat bir hafta sonra 90 günlüğüne ertelenen karşılıklı tarifelerde, Vietnam’a yüzde 46 seviyesinde gümrük vergisi uygulanması öngörülmüştü.
Trump’ın Japonya ile muahede konusunda kuşkuları var
Trump, dünyanın dördüncü büyük iktisadına sahip Japonya ile bir ticaret muahedesi konusunda kuşkuları olduğunu ve tahminen de bunun mümkün olmayacağını açıkladı.
Japonya, Trump’ın tarifelerinde duraklamanın ilan edilmesinin akabinde ABD ile ticaret müzakerelerine başlayan birinci ülkelerden biri olurken, görüşmeler Japonya’nın yerli pirinci muhafaza siyasetleri konusundaki uyuşmazlıklar nedeniyle sıkıntılı geçiyor.
Japonya’nın, Tokyo’nun tarım bölümüne bir tehdit olarak gördüğü ABD pirinç ihracatını kabul etme konusundaki isteksizliğini eleştiren Trump, gelecek haftaki son tarihten evvel bir mutabakat yapılmaması halinde Japonya’nın ithalatına, yüzde 24’lük karşılıklı oranın çok üzerinde, “yüzde 30 ila yüzde 35” ortasında bir gümrük vergisi uygulamayı düşündüğünü söyledi. Hindistan için ise Trump, bir muahedenin da olası olduğunu vurguladı.
Yatırımcılar büyük ölçüde Trump’ın birçok ticaret ortağı için 9 Temmuz son tarihini uzatmasını beklerken, Trump, çeşitli ülkelerle ticaret muahedeleri yapmak için 9 Temmuz tarihini uzatmayı ise reddetti.
Bu ortada, birçok şirket ilkbaharda tarifelere hazırlanmak için stok yaparken, analistler bu stokların azalmasıyla tüketicilerin bu yaz ve sonbaharda daha yüksek fiyatlar görebileceği konusunda ikazda bulundu.
“Tarife uyuşmazlığında da her şey mümkün olabilir”
Almanya’nın önde gelen fikir kuruluşlarından İktisat Araştırma Enstitüsü (Ifo) Milletlerarası İktisat Merkezi Yönetici Yardımcısı Andreas Baur, “Mevcut ABD idaresinde sıklıkla olduğu üzere, tarife uyuşmazlığında da her şey mümkün olabilir.” dedi.
9 Temmuz’un “katı” bir halde uygulanmayabileceğine ait birinci işaretlerin geldiğine dikkati çeken Baur, “Son tarihten çabucak evvel bir çerçeve muahede açıklanabilir, lakin bu senaryoda bile AB’nin ABD’ye ihracatının 2024’e kıyasla kıymetli ölçüde daha yüksek gümrük vergileriyle karşılaşacağını varsayım ediyorum.” tabirlerini kullandı.
Korumacılık ABD için hala oyunun adı
ING Küresel Makro Araştırma Başkanı Carsten Brzeski ise ABD ile ticaret ortaklarının mevcut müzakerelerin 9 Temmuz’a kadar büsbütün sonuçlanmasını beklemediklerini belirterek, bu nedenle devam eden görüşmelerin uzatılmasının mümkün olduğunu kaydetti.
ABD ile Japonya ortasında, bilhassa araba tarifeleri konusunda ya da ABD ile AB ortasında, ABD’nin ticaret ortaklarına gereğince taviz vermediği alanlarda sembolik misillemelerle süreksiz tansiyonlar yaşanmasının mümkün olduğunu tabir eden Brzeski, “Ortalama yüzde 13’lük mevcut tarife oranının yıl sonuna kadar değişmesi pek muhtemel görünmüyor. Korumacılık ABD için hala oyunun ismi.” değerlendirmesinde bulundu.
ABD tarife silahını ikinci defa kullandı
ABD karşılıklı tarife silahını birinci kez kullanmıyor. 1930’da da ABD, 1929’da yaşanan Büyük Buhran’ın yıkıcı tesirlerini azaltmak için “Smooth-Hawley Yasası (1930 tarihli ABD Tarife Yasası)” olarak bilinen gümrük tarifelerini devreye almıştı.
ABD’nin misilleme gümrük vergileri ya da öbür tedbirlerle karşılık verdiği ülkelere ihracatı yüzde 30’dan fazla düşerken, ABD’nin ticaret ortakları bilhassa ABD’nin arabaları üzere yüksek bedelli, markalı tüketim mallarını gaye almıştı.
Ticaretteki düşüş Büyük Buhran’a katkıda bulunmuş, kur savaşını tetiklemişti. 1929 ve 1936 yılları ortasında 70 ülke para ünitelerini altın karşısında devalüe etmek zorunda kalmıştı. Kur savaşı global altın standardının ticareti teşvik eden yararlarını yok ederken, milletlerarası uyumu sona erdirerek, ticaret maliyetlerini artırmıştı. Bu devalüasyonlar sonucunda global ticaret yüzde 21 daha azaldı.
ABD’nin tarife silahını ikinci sefer kullandığı bugün ise ihtilaflar 1930’lardaki noktaya uzak bulunuyor. Ama, 1930’lar, memleketler arası siyasi uyum bozulduğunda ve ülkeler ticaret ve döviz kuru siyasetleri konusunda tek taraflı hareket ettiğinde neler olabileceğine dair çarpıcı bir hatırlatma fonksiyonu görüyor.
2008 finansal krizden beri ticarette korumacılık, bilhassa teknik düzenlemeler, standartlar, sertifikasyonlar, idari maliyetler ve sübvansiyonlar üzere “tarife dışı” pürüzlerle artarken, Trump’ın tarife savaşları korumacılığı farklı bir düzeye taşıdı.
