Prof. Dr. Aziz Çelik’ten Nobelli ekonomist Daron Acemoğlu’na itiraz
Bu yıl Nobel iktisat mükafatını kazanan Ermeni asıllı Prof. Dr. Daron Acemoğlu, Fatih Altaylı’nın Youtube programına katılmış ve personel fiyatlarına ait değerli bir sav öne sürmüştü.
Acemoğlu, emekçi fiyatlarının düşük olmasına karşın ülkenin yarısının taban fiyatla çalıştığına dikkat çekerek, “Bu denklemde bir bozukluk var. Bunu düzetmek için emekçilerin verimliliğini artırmak gerekiyor ki personellere olan talep artsın, iş adamları üretkenlikleri, karları arttıkları için emekçilere daha fazla maaş vermek zorunda kalsın.” demişti.
Çalışma iktisadı uzmanı Prof. Dr. Aziz Çelik ise Acemoğlu’nun bu görüşüne karşı çıktı.
“Daron Acemoğlu’na itirazım var!” diyen Aziz Çelik, “Daron Hoca özetle verimlilik artarsa fiyatlar de artar, patronlar daha memnun bir biçimde fiyatları artırmayı kabul ederler, asıl problem verimliliğin düşük olması demiş. Bu argümana itirazım var! Verimlilik artınca fiyatların zaten yükseleceğini düşünmek bölüşüm münasebetlerinden habersiz olmak değilse nedir?” tabirlerini kullandı.
‘Sosyal gerçeklikten kopuk’
Çelik, verimlilik artışının gerçek fiyatları artırma potansiyelinin direkt fiyatların artması manasına gelmeyeceğini işaret ederek şu değerlendirmeyi yaptı:
“Verimlilik artışının gerçek fiyatları artırma potansiyeli olması öbür şey verimlilik artışının güle oynaya fiyatları artıracağını sanmak öbür şey. Verimlilik artsa bile güçlü bir toplumsal çaba ve toplumsal siyaset yoksa, çalışanlar örgütsüz ise fiyatlar artmaz. Bilakis düşebilir. Bölüşüm ilgileri dikkate almayan, toplumsal gerçeklerden ve emek-sermaye çelişkisinden kelam etmeyen teknisizm maalesef toplumsal gerçeklikten bu türlü kopuyor.”
Örneklerle açıkladı
Türkiye’deki gerçeğin Acemoğlu’nun anlattığının bilakis bir tablo çizdiğini belirten Çelik, “Türkiye’de verimllilik artmasına karşın gerçek fiyatlar düşüyor. SBB ve Sanayi Teknoloji Bakanlığı verilerine göre çalışılan saat başına üretim (verimlilik) 2009’da 100 iken 2022 sonunda 160,3 olmuş.” dedi.
Çelik, geçen yıllara dair bilgileri şöyle aktardı:
“Bir başka tabirle verimlilik yüzde 60’dan fazla artmış. Personeller saat başına daha fazla üretmişler lakin gerçek ünite fiyat 2009’da 100’den 2002 sonuna 93,8’e düşmüş. Verimlilik ve fiyat makası açılmış. Verimlilik artışının fiyatlara hiç yansıması olmadığı üzere fiyatlar gerçek olarak da düşmüş. Hatta 2021’in 4. çeyreğinde saat başına üretim 170,5’e çıkarken gerçek fiyat 81,8’e gerilemiş. Son 15 yıl ve 60 çeyrek uzunluğunda fiyatlar yalnızca birkaç kere o da çok sonlu olmak üzere gerçek olarak artabilmiş. Onun dışında fiyatlar daima gerçek olarak düşmüş. Bunun sonucunda patronlar daha çok kar etmiş. Bunun için son 20 yılın İSO 500 Büyük şirket bölüşüm bilgilerine bakmak bile kâfi.”
‘Ücret düşüklüğünün nedeni bölüşüm adaletsizliği’
Ücretlerin artması için toplumsal uğraşa işaret eden Çelik, paylaşımını şöyle noktaladı:
“O iş o denli olmuyor! Verimlilik artınca işverenler bizatihi fiyatları artırmıyor. Fiyatları artırmak için ağır bir toplumsal uğraş gerekiyor ve ona karşın bile gerçek fiyatlar düşebiliyor. Verimliliğin Türkiye’den yüksek olduğu ülkelerde de işverenler güle oynaya fiyatları artırmıyor. Ücret artışları etrafında ağır bir sosyal-sınıfsal uğraş kelam konusu oluyor.
Daron Hocanın söylediği klasik liberal reçetenin tekrarından ibaret: Evvel zenginleşelim sonra refah gelir! Meğer Türkiye’de ve dünyada zenginlik artmasına karşın bölüşümün bozulması bu tezi tekraren çürüttü. Türkiye’de fiyat düşüklüğün temel nedeni verimlilik değil bölüşüm adaletsizliğidir. Sendikaların zayıf olmasıdır. Devletin toplumsal devlet vasfını düzgünce yitirmesidir.
Hükümet esasen fiyatları baskılamak için gereğince gerçek dışı sav ortaya atıyor bunlara bir de “verimlilik düşük” savını ekleyip mevcut iktisat siyasetinin değirmenine su taşımamak lazım.
Verimlilik artışı sermaye gelirlerine yarıyor
Verimlilik artışının fiyatlara değil sermaye gelirlerine yaradığının bir diğer göstergesi de İSO 500 Büyük bilgileridir. 2009’da sermayenin hissesi yüzde 45 civarında iken 2023’te yüzde 61’i aşmış. Buna karşılık fiyat gelirleri yüzde 55’ten 39’a gerilemiş. 500 Büyük Şirket Türkiye’de verimliliğin en yüksek olduğu şirketler olsa gerek. Demek ki verimlilik artışı tek başına ne fiyatları artırıyor ne de bölüşümü güzelleştiriyor. Hülasa Daron Hoca yanılıyor!”
