Coğrafi işaretli ürüne teşvik çiftçi refahını artıracak

Mehmet H. GÜLEL

Avrupa Birliği tarafından ye­rel eserlerimize verilen coğ­rafi işaretlerin sayısı gün geç­tikçe artıyor.En son Afyon Pastırması ile birlikte 34 eserimiz AB tarafın­dan coğrafik işaret olarak tescil edildi. Eserler tescil ile paha kazanıyor fakat iktisada yansıması yok denilecek kadar az. Yalnızca peynir alanında kayıt altına alınan 195 çeşit bulunuyor. An­cak coğrafik işaretli eserlere teşvikle gerçek pazarlama stratejileri ve mar­kalaşma ile hem çiftçi refahını artıra­cağını hem de iktisada katkı sağ­layacağını belirten temsilciler, lokal eserlerin ihracat pazarlarında yükse­lişi için devlet teşviklerinin gözden ge­çirilmesini talep ediyor.

Yüzyıllardır sü­regelen klasik usullerin sade­ce bir üretim tek­niği değil, tıpkı za­manda kültürel bir mirası ve ömür bi­çimini de tabir et­tiğini aktaran Am­balajlı Süt ve Süt Ürünleri Derne­ği Başkanı Harun Çallı, “Günümüz­de çağdaş tesis­lerde üretilen süt ve süt eserleri, bü­yük ölçüde bu ge­leneksel bilgi bi­rikimi ve tecrübe üzerine inşa edildi. Bu nedenle, klâsik metotların ko­runması ve desteklenmesi, çağdaş süt sanayimizin geleceği için hayati bir ehemmiyete sahip” dedi.

Coğrafi tescilli 79 çeşit süt eseri bulunuyor

Coğrafi işaretin eserin kalitesini, ününü yahut öbür özelliklerini o coğrafik bölgeye bağladığına dikkat çeken Çal­lı, “Coğrafi işaretler, tüketicilere ürü­nün özgünlüğünü ve kalitesini garanti ederken, üreticilere ise haksız rekabet­ten korunma imkânı sağlar. Türkiye’de Karaman Divle Obruğu Peyniri Tulum Peyniri, Erzincan Tulum peyniri, Ma­raş Dondurması, Kars Kaşarı, Susurluk Ayranı, Tonya Tereyağı, Antep Sıkma Peyniri üzere 79 farklı süt ve süt ürünü­müz coğrafik işaretle tescillendi. 44 coğ­rafi işaretli peynirimiz mevcut. 42 süt eserinin ise tescili müracaat aşama­sında bulunuyor. Coğrafik işarete bahis olabilecek 121 adet eserimizin olma­sı dalın ekonomik potansiyelini göz önüne seriyor” diye konuştu.

Ezine peyniri ve Silifke’nin meşhur yoğurdu ise Avrupa’da tescil edilen birinci süt eserleri olduğunu açıklayan Çal­lı, Erzincan ve Tunceli’nin dağlarında şiddetli şartlarda üretilen meşhur tu­lum peynirin yakın vakitte AB tara­fından tescillendiğini aktardı. Çallı, Van Otlu peyniri, Erzurum Civil peyni­ri, Erzurum Göğermiş peynir, Bergama peyniri, Urfa peyniri, Şanlıurfa Sade Yağı, Edirne Beyaz Peyniri, Afyon Man­da Yoğurdu, Tavas Yanık Koyun Yoğur­du, Karapınar Koyun Yoğurdu üzere süt eserlerin ise AB’den coğrafik tescil al­mak için sırada beklediğini bildirdi.

Türkiye’de coğrafik işaretli eserlerin ekonomik kıymeti artarken, üretim kay­naklarının sürdürülebilirliği, iklim ko­şulları ve dönemsel süt yetersizliği üzere sıkıntılar bu eserlerin endüstriye enteg­rasyonunu ve ihracatını zorlaştırdığını belirten Çallı, bilhassa sanayi için sü­rekli ve kaliteli süt tedarikinin önemi­ne dikkat çekiyor.

Coğrafi işaretli eserler pazarda rekabet avantajı sunuyor

Coğrafik işaretleme (CI) sisteminin, bu eserleri muhafaza altına alarak, milletlerarası pazarda üreticilere rekabet avantajı sunduğuna vurgu yapan İTÜ Besin Mühendisliği Kısmı Prof. Dr. Beraat Özçelik, “AB’de coğrafik işaretli eserlerin üreticilerine değerli ekonomik getiriler sağladığını araştırmalar ortaya koyuyor. Türkiye coğrafik işaret alabilecek geniş bir eser yelpazesine sahip. Cİ sisteminin sunduğu yararlar üç temel başlık altında toplanabilir: üreticilerin haklarını müdafaası, pazarlama imkanı ve ekonomik çıkar sağlaması. Bu nedenle, Türkiye iktisadı açısından coğrafik işaretleri ayrıntılı bir formda ele alınmalı” dedi.

“Devlet takviyeleri yine ele alınmalı”

Enflasyon sarmalından çıkışın anahtarının katma pahalı eser ihracatı olduğuna vurgu yapan Harun Çallı, ileri teknoloji eserlerinin yanında süt eserlerinin de yüksek katma bedele sahip eserler olduğunu aktardı. Çallı, “Birbirinden lezzetli peynirlerimizi dünya sofralarına aktarabildiğimiz oranda çiftçimizin refahı artacak, endüstrimiz güçlenecek” dedi.

Çallı şunları söyledi: “Çiğ süt arz talep dengesizliğinin istikrarı için coğrafik işaretli eser ihracatının artması anahtar olacak. Bunun için alışılagelen, sütümüzün kıymetini ve çiftçimizin gelirini düşüren süt tozu regülasyonunun dala katkısı gözden geçirilerek, yerine, ‘ihracata giden, kaliteli çiğ sütü, peynir üzere süt eserlerini destekleyen yeni bir model tesis edilmelidir.”

“Taklitle uğraş için siyaset oluşturulmalı”

Ezine Peynirini ve Mandıracılarını Müdafaa Geliştirme ve Tanıtma Derneği Başkanı Ali Öztürk, Ezine peyniri coğrafik işaret hudutları içinde bulunan doğal bitki örtüsü, iklimi ve su kaynakları ile beslenen koyun, keçi ve ineklerden elde edilen sütlerden üretilen tam yağlı peynir çeşidi olarak yer aldığını aktardı. Öztürk, “Ayrıca peynirde, mayalamada doğal şirden maya kullanımı yanı sıra yalnızca deniz tuzu kullanılarak en az 8 ay olgunlaştırılması ile öne çıkar. Ezine peyniri AB tarafından coğrafik işaret onayının akabinde dünyada bilinirliği artmasına karşın, ticarileşmede kaydedeceği daha çok yol olduğuna inanıyoruz” diye konuştu.