AB Komisyonu 2024 Türkiye Raporu’nu açıkladı! Türkiye, AB için kilit bir ortak ve aday ülke

AB Komitesinin Türkiye, Sırbistan, Arnavutluk, Karadağ, Kuzey Makedonya, Bosna Hersek, Kosova, Ukrayna ve Moldova’ya ait son değerlendirmelerinin yer aldığı 2024 Genişleme Paketi, AB Komitesinin Komşuluk ve Genişlemeden Sorumlu Üyesi Oliver Varhelyi ve AB Dış Alakalar ve Güvenlik Siyaseti Yüksek Temsilcisi Josep Borrell tarafından Brüksel’de düzenlenen basın toplantısında duyuruldu.

“Türkiye, AB için kilit bir ortak ve aday ülkedir.” tabirleriyle giriş yapılan raporda, Türkiye ile iş birliğine dayalı ve karşılıklı yarar sağlayan bir bağlantının geliştirilmesinin AB’nin stratejik çıkarına olduğu belirtildi.

Raporda, AB’nin Türkiye ile işbirliğini daha da artırmak için Kıbrıs meselesinde tahlile yönelik ilerlemeye ehemmiyet atfettiği tabir edildi.

AB-Türkiye münasebetleri hakkında 23 Kasım 2023 tarihli ortak bildiri ve AB Kurulu teklifleri doğrultusunda hem AB hem de Türkiye’nin karşılıklı çıkar alanlarında yine adımlar attığı anımsatılan raporda, “AB, belirlenmiş kaidelere tabi olarak, basamaklı, orantılı ve geri döndürülebilir bir halde Türkiye ile yapan bir biçimde yine angajman kurmaktadır. Ortak çıkar alanlarında üst seviye görüşmeler devam etmektedir.” değerlendirmesinde bulunuldu.

Raporda, iştirak müzakerelerinin 2018’den bu yana durma noktasında olduğu anımsatılarak, demokratik standartlar, hukukun üstünlüğü, yargının bağımsızlığı ve temel haklarla ilgili önemli kaygılar olduğu tez edildi.

Türkiye ile AB ortasında 18 Mart 2016’da yapılan mutabakatın sonuç vermeye devam ettiği ve göç konusunda işbirliğinin temel çerçeve olmayı sürdürdüğü kaydedilen raporda, Türkiye’nin Suriye ve öteki ülkelerden 3,6 milyon sığınmacıya konut sahipliği yapma konusundaki harika gayretleri takdir edildi ve AB’nin 2011 yılından bu yana mültecileri desteklemek için 10 milyar avro kaynak sağladığı belirtildi.

Ekonomideki durum

Raporda, “Türkiye işleyen bir piyasa iktisadı konusunda epeyce ileri bir noktadadır ve raporlama periyodunda birtakım ilerlemeler kaydetmiştir.” sözü kullanıldı.

Daha sıkı bir para siyaseti duruşuna hakikat geçişin beğenilen karşılandığı, bunun dış dengesizlikleri azaltmaya yardımcı olduğu ve iç talebi makulleştirdiği belirtilen raporda, hala yüksek olmakla birlikte enflasyon ve enflasyonist baskıların azaldığı bildirildi.

Raporda, “İstihdam arttı, lakin işgücü piyasası hala büyük yapısal zorluklarla karşı karşıya.” değerlendirmesi yapıldı.

Bütçe açığının kısmen zelzele sonrası yapılanma harcamaları nedeniyle arttığı hatırlatılan raporda, “Bankacılık dalı değişen siyaset ortamına nispeten meselesiz bir formda ahenk sağladı.” sözü yer aldı.

Raporda, iş ortamını uygunlaştırmak için adımlar atıldığı lakin şeffaflık ve öngörülebilirliğin telaş kaynağı olmaya devam ettiği kaydedildi.

Türkiye’nin AB içindeki rekabet baskısı ve piyasa güçleriyle başa çıkma kapasitesi açısından âlâ seviyede olduğuna işaret edilen raporda, iktisadın gelişmiş hizmet dalı, güçlü imalat ve tarım dalları ile çeşitlendirildiği belirtildi.

Raporda, Türkiye’de yatırım faaliyetinin 2023’te kıymetli ölçüde arttığı, dijitalleşme ve iktisadın yeşil dönüşümünde adımlar atıldığı anımsatıldı.

“Türkiye, Gümrük Birliği için yeterli bir hazırlık düzeyini sürdürüyor. Bu alanda kimi ilerlemeler kaydetti. Türkiye, uzun müddettir devam eden birkaç ticaret mahzurunu ele aldı ve kimi ithalat ve ihracat kısıtlamalarını kısmen kaldırdı.” sözü yer alan raporda, Rusya’ya yönelik AB yaptırımları konusunda iş birliğinin devam ettiği ve birtakım olumlu sonuçlar alındığı bildirildi.

Demokrasi, insan hakları, yargı, organize cürümlerle mücadele

İnsan hakları ve temel haklarla ilgili Türkiye’ye tenkitler yöneltilen raporda “Türk yasal çerçevesi, insan haklarına ve temel haklara hürmet konusunda genel garantiler içeriyor lakin mevzuatın ve uygulamanın Avrupa İnsan Hakları Kontratı (AİHS) ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) içtihatlarıyla uyumlu hale getirilmesi gerekiyor.” değerlendirmesi yapıldı.

Mart 2024’te düzenlenen mahallî seçimlerin “iyi organize edildiği ve halkın iradesine hürmet gösterildiği” belirtilen raporda AB-Türkiye ortasındaki entegrasyon sürecinden sorumlu kurumların fonksiyonel olduğu ve ikili ilgilerin sürdüğü söz edildi.

Raporda Türkiye’nin organize cürümlerle çabaya ait yasal çerçevesini AB müktesebatıyla uyumlu hale getirmeye devam ettiği aktarılarak, Türk kolluk kuvvetlerinin operasyonları sayesinde geçen yıl yasaklı hususların ele geçirilmesinde artış yaşandığına işaret edildi ve Türkiye’nin Mali Hareket Misyon Gücü’nün (FATF) “gri listesinden” çıkarıldığı hatırlatıldı.

Terörle mücadele

Raporda AB tarafından da terör örgütü olarak listelenen PKK’nın atakları nedeniyle hudut bölgelerinin güvenlik riskiyle karşı karşıya kaldığı belirtilerek, “Sınır bölgelerindeki güvenlik durumu, PKK’nın devam eden terör akınları nedeniyle istikrarsız olmaya devam etmiştir.” tabiri kullanıldı.

Türkiye’nin “çeşitli terörist kümelerden gelen tehditlerle karşı karşıya kalmaya devam ettiği” kaydedilerek, terör örgütleri PKK, DEAŞ ve FETÖ’nün yurt içinde tasfiye edilmesine öncelik verildiği aktarıldı.

Raporda Türkiye’nin terörle çaba konusunda legal bir hakkı ve sorumluluğu olduğu bildirilerek, “Türkiye, terörle uğraşa yönelik mevzuata ve terör tehditleriyle başa çıkmak için güçlü kurumsal yapılara sahiptir.” değerlendirmesi yapıldı.

Göç ve sığınma siyaseti, vize serbestisi diyaloğu

Türkiye’nin dünyadaki “en büyük mülteci nüfuslarından birine mesken sahipliği yaptığının” tabir edildiği raporda, resmi kaynaklara nazaran 2023’te bir evvelki yıla nazaran daha az sayıda Suriyeliye Türk vatandaşlığı verildiği ve istekli geri dönüşlerin hızlandığı belirtildi.

Raporda, AB-Türkiye Göç Mutabakatı’nın işbirliğinin ana çerçevesi olmaya devam ettiği belirtilerek, sistemsiz göçle gayrette işbirliğinin “verimli ve sonuç getirici” olduğu tabir edildi.

Raporda, AB-Türkiye ortasındaki vize serbestisi diyaloğuna da değinilerek, “Vize serbestisi yol haritası kapsamında öne çıkan hiçbir kriter yerine getirilmedi. Türkiye’nin hala mevzuatını vize siyasetine ait AB müktesebatıyla daha fazla uyumlu hale getirmesi gerekmektedir.” görüşü savunuldu.

Türkiye’nin stratejik özerkliğine vurgu

Raporda, “Türkiye, dış siyaset alanında faal ve değerli bir aktördür, bu da AB-Türkiye ilgileri açısından değerli bir ögedir.” tabiri yer aldı.

Türkiye’nin Ortak Güvenlik ve Savunma Siyaseti (OGSP) kapsamında, AB kriz idaresi misyonlarına ve operasyonlarına faal olarak katılmaya ve değerli ölçüde katkıda bulunmaya devam ettiğinin aktarıldığı raporda öte yandan AB ile Türkiye’nin Rusya ve Hamas’a yönelik tavır ve siyasetlerinde farklılıklar olduğu belirtildi.

Raporda Türkiye’nin dış siyasette “360 derecelik stratejik bakış açısını” sürdürdüğü kaydedilerek, “Türkiye, AB üyeliğine bağlılığını sürdürdüğünü bildirerek, diplomatik, ekonomik, güvenlik ve savunma alanlarında kapsamlı bir vizyon benimseyerek iştiraklerini çeşitlendirmiş ve stratejik özerkliğini ortaya koymuştur.” denildi.

Türkiye’nin Afrika, Asya, Körfez ve Latin Amerika ülkeleriyle ilgilerini ağırlaştırdığı, Arap ülkeleri ve Ermenistan ile olağanlaşma eforlarını artırdığına işaret edilen raporda, Ankara’nın Ukrayna-Rusya savaşında ise her iki tarafla da siyasi, ekonomik ve diplomatik alakalarına devam ettiği kaydedildi.

Raporda, Türkiye’nin Ukrayna ile Rusya ortasındaki görüşmeleri kolaylaştırmayı, tansiyonu azaltma ve ateşkes sağlamayı hedeflediği ve Ukrayna tahılının ihracatını kolaylaştırmak için diplomatik teşebbüste bulunarak, tahıl mutabakatını mümkün kıldığı tabir edildi.

ABD, İsrail, Filistin

Türkiye’nin ABD için de “hem kıymetli hem de güçlü bir ortak olmaya devam ettiği” görüşünün paylaşıldığı raporda, “ABD-Türkiye Stratejik Sistemi da dâhil olmak üzere bir dizi üst seviye toplantı gerçekleştirilmiş ve terörle çaba konusunda üst seviye istişareler yine başlatılmıştır. Türkiye ve ABD, Ukrayna, Orta Doğu Barış Süreci, Afganistan ve Suriye’ye insani erişim üzere bölgesel mevzularda temaslarda bulunmaya devam etmiştir.” tabirleri yer aldı.

Raporda Türkiye-İsrail ilgilerinin 7 Ekim 2023’te Gazze Şeridi’ne yönelik atakların başlamasından bu yana “belirgin biçimde bozulduğu” tabir edilerek, Mayıs 2024’te İsrail’le ticaret ilgilerinin sona erdirildiği anımsatıldı.

Raporda, Hamas konusunda Türkiye ve AB’nin farklı siyasetler izlese de “iki devletli tahlil ve ateşkes davetinde bulunan tüm BM kararlarının uygulanması” konularında ortak anlayışa sahip olunduğu belirtildi.

Türkiye’nin Memleketler arası Adalet Divanında (UAD) İsrail’e karşı açılan “soykırım” davasına da müdahil olduğunun hatırlatıldığı raporda, “Türkiye, Filistinlilere değerli ölçüde insani yardım sağlayarak bölgede tesirli bir oyuncu olmaya devam etmektedir ve birebir vakitte İsim Hoc İrtibat Komitesi’nin bir üyesidir. Orta Doğu Barış Süreci konusunda Türkiye, iki devletli tahlilin hayata geçirilmesi gayesiyle siyasi sürecin yine başlatılması gerektiği konusunda AB’nin tavrıyla ahenk içindedir.” görüşüne yer verildi.

Libya, Orta Asya, Afrika, Yunanistan

Raporda Türkiye’nin Libya’da “önemli ve etkin bir rol üstlenmeye devam ettiği” aktarılarak, “Ankara istikrarı savunmaya devam etmiştir.” sözü kullanıldı.

Türkiye’nin Orta Asya’daki varlığını “giderek güçlendirdiği ve jeopolitik argümana sahip olduğu” değerlendirmesine yer verilen raporda, bölge ülkeleriyle bağlantı ve işbirliğinin geliştirilmesine ehemmiyet verildiği ve Türk Devletleri Teşkilatı’nın daha güçlü bir siyasi rol oynaması için uğraş harcandığı belirtildi.

Raporda, Türkiye’nin Afrika’daki varlığının da güçlendiğine değinilerek Ankara’nın, Somali ve Sudan’daki çatışmalarda taraflar ortasında “dengeli” durum aldığı ve arabuluculuk rolü üstlendiğine dikkat çekildi.

Türkiye ile Yunanistan ortasındaki bağların 2023’ten bu yana giderek güzelleştiği, hava alanı ihlalleri, Doğu Akdeniz’de müsaadesiz sondaj faaliyetleri üzere konuların kayda geçmediği raporda vurgulandı.

Raporda, Kıbrıs problemiyle ilgili Türkiye’nin Rum kısmını tanımayı reddetmeyi sürdürdüğü ve ilgili BM Güvenlik Kurulu Kararlarına karşıt olarak Kıbrıs’ta tekraren iki devletli tahlili savunduğu belirtilerek bunun AB’nin siyaseti ile uyumsuz olduğu savunuldu.

Doğu Akdeniz bölgesinde AB-Türkiye ortasında bağların geliştirilmesine ehemmiyet verildiğinin aktarıldığı raporda, “Nisan 2024’te AB Kurulu, AB’nin Doğu Akdeniz’de istikrarlı ve inançlı bir ortama ve Türkiye ile işbirliğine dayalı ve karşılıklı fayda sağlayan bağlantı geliştirmeye yönelik stratejik ilgisini yinelemiştir.” tabirine yer verildi.