Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek: En zorlu dönem geride kaldı

Ece CEYHUN

Hazine ve Maliye Ba­kanı Mehmet Şim­şek, “Biz güçlü bir kü­resel atmosferde, son iki yıldır güçlü bir program uyguluyo­ruz. Üstelik bu program, ya­şanan tüm iç ve dış şoklara karşı dayanıklılığını da kanıt­ladı. Bugün artık en güçlü dö­nemi geride bıraktık. Finans­mana erişimin kalıcı tahlili dezenflasyonun başarılma­sından geçiyor.

Fiyat istikra­rı yolunda kıymetli bir ara kat ettik. Zira biliyoruz ki, kalıcı fiyat istikarı sağlanma­dan, sanayicimizin arzuladı­ğı nitelikli, sürdürülebilir ve rekabetçi üretimi gerçekleş­tirmemiz mümkün değildir. Uyguladığımız program; ya­tırıma, üretime, istihdama ve ihracata yönelen tüm kesim­lere güçlü dayanaklar sunuyor. Kim üretiyor, kim yatırım ya­pıyor, kim istihdam sağlıyorsa biz onun yanındayız. Zira biz Türkiye’nin potansiyeline yürekten inanıyoruz” dedi.

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek ile iş dün­yasının finansman sorun­larını, global gelişmeleri, Trump’ın ABD Başkanı seçil­mesiyle birlikte dünya ticare­tinde yaşanan gelişmeleri, te­rörsüz Türkiye gayesini ve en değerlisi enflasyon ve büyü­me bağlamında Türkiye’nin uyguladığı programı merke­ze aldığımız görüşmemizin hiç elbet bize düşen ana iletisi ‘istikamet tam yol ile­ri’ oldu. Bakan Mehmet Şim­şek, Türkiye iktisadının sürdürülebilir yüksek büyü­menin temellerinin güçlendi­ği bir periyoda girdiğine işaret ederek, “Uyguladığımız prog­ramın en temel önceliği kalıcı fiyat istikrarını sağlamaktır.

Çünkü fiyat istikrarı, sağlık­lı bir iktisadın ön koşulu­dur” dedi ve ekledi: “Dezenf­lasyon süreci, öngördüğü­müz üzere, bir yıldır kesintisiz biçimde devam ediyor. Mayıs ayında yıllık enflasyon, bek­lentilerin altında gerileyerek %35,4 ile Kasım 2021’den bu yana en düşük düzeyine in­di. Bu performans, enflasyon­da son 1 yılda toplam 40 puan­lık bir düşüş manasına geliyor. Mal enflasyonu %28,7 ile son 3,5 yılın en düşük seviyesine gerilerken, hizmet enflasyo­nu da %51,2 ile son 35 ayın en düşük noktasına ulaştı. Özel­likle hizmet dalındaki bu düzgünleşme, fiyat ataletinin kı­rılması açısından son derece kıymetli bir gelişme.”

Enflasyon yıl sonunda TCMB kestirim aralığında kalacak

Şimşek, sıkı finansal koşul­lar ve global gelişmelerin et­kisiyle zayıflayan talep, emtia fiyatlarındaki ölçülü se­yir, kur­daki istikrar ve hizmet fiyatla­rındaki katılıkların azalması olmak üzere 3 temel faktörün enflasyondaki düşüşü önü­müzdeki periyotta de destek­leyeceğini anlatarak, “Yıl so­nunda enflasyonun Merkez Bankası’nın varsayım aralığın­da kalmasını öngörüyoruz.

Enflasyondaki düşüşle birlik­te gerçek dal, uygun maliyet­le uzun vadeli finansmana da­ha kolay erişebilecek. Bu ge­lişme; yatırımları, üretimi ve istihdamı destekleyerek eko­nomideki dinamizmi güçlen­direcek. Vatandaşlarımız için düşük enflasyon ortamı; alım gücünün artması, tasarrufla­rın bedelini muhafazası ve başta konut olmak üzere temel ihti­yaçlara erişimin kolaylaşması manasına geliyor.

Enflasyon­la uğraşta elde ettiğimiz somut ilerleme, birebir zaman­da ülkemize duyulan itimadı de artırıyor. Artan öngörüle­bilirlik ve sağlanan finansal istikrar sayesinde Türkiye, direkt yabancı yatırımlar açısından çok daha cazip ve sağlam bir yatırım merkezi haline gelecek” açıklamasını yaptı.

Türkiye bir dezenflasyon programı uygularken yılın birinci çeyrek büyüme sayıları da açıklandı. Yılın birinci çeyreğin­de iktisat ölçülü bir şekil­de yüzde 2 büyürken Şimşek, önümüzdeki periyoda ait beklentilerini şöyle aktardı: “İkinci çeyrekte, global be­lirsizlikler ve yurt içindeki sıkı finansal şartların etki­siyle ekonomik aktivitede bir ölçü ivme kaybı yaşanması beklenen.

Ancak, global ti­carette müdafaacı eğilimlerin yavaşlaması, dış talep üzerin­deki baskıyı kısmen hafiflete­bilir. Yıl genelinde ise, büyük ölçüde dış konjonktüre bağlı olarak, Orta Vadeli Program (OVP) maksadımızın bir ölçü altında bir büyüme oranı ile karşılaşabiliriz.”

Şimşek tam bu nokta da “Özel­likle vurgulamak isterim ki; de­zenflasyonu sağlarken büyüme­den katiyetle taviz vermiyoruz” diyerek bir örnekle geçmiş dö­nemi de şöyle tahlil etti: “Uy­guladığımız siyasetler, enflas­yonu düşürürken, iktisatta dayanıklılığı tesis etmeyi amaç­lıyor.

Kısa vadede büyümede ge­çici bir yavaşlama olsa da; orta ve uzun vadede, enflasyon ile büyüme ortasında bir ödünleşim olmadığını, bilakis fiyat istikra­rının sürdürülebilir yüksek bü­yümenin temelini oluşturduğu­nu net biçimde görüyoruz. Ör­neğin; 1993-2002 devrinde ortalama enflasyon yüzde 71,8 iken, büyüme yalnızca yüzde 3,1 seviyesindeydi.

2003-2012 döne­minde ise enflasyon tek haneye düşerek ortalama yüzde 9,3 ol­du; buna karşılık büyüme yüzde 5,7’ye yükseldi. 2013-2024 dö­neminde ise ortalama enflasyon yüzde 25,1’e yükselirken, büyü­me oranı yüzde 5,1’e geriledi. Do­layısıyla maksadımız nettir: 2003- 2012 periyodunda başardığımız üzere, kalıcı fiyat istikrarı ile sür­dürülebilir yüksek bir büyüme patikasına yine ulaşacağız.”

“İçinde bulunduğumuz konjonktür çok zorlu”

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, dünya ekono­misine ait değerlendirme­lerde bulunurken, “Küresel eko­nomi ve bilhassa de Türkiye’nin ana ihracat pazarları güçlü bir periyottan geçiyor. Global kriz sonrası devirde ortalama yüz­de 1,7 büyüyen AB iktisadı son 2 yılda yalnızca ortalama yüz­de 0,8 büyüdü.

Dünya genelin­de besbelli bir sektörel ayrışma yaşanıyor. Bilhassa imalat sa­nayi, hizmet kesimine kıyasla önemli formda geride kalıyor. Kü­resel imalat PMI bilgileri dur­gunluğa işaret ediyor. Bu global çerçeveyi bilhassa vurgulamak istedim; zira içinde bulundu­ğumuz şartları gerçek değer­lendirebilmenin yolu, global konjonktürü bütüncül bir bakış­la tahlil etmekten geçiyor” ifa­delerini kullandı.

“Finansa ulaşmanın tahlili dezenflasyonu başarmak”

“İşte biz böylesine kuvvetli bir global atmosferde, son iki yıl­dır güçlü bir program uyguluyo­ruz. Üstelik bu program, yaşanan tüm iç ve dış şoklara karşı daya­nıklılığını da kanıtladı” vurgu­sunu yapan Bakan Şimşek, “Bu­gün artık en güçlü devri geride bıraktık. Finansmana erişimin kalıcı tahlili dezenflasyonun başarılmasından geçiyor.

Fiyat istikrarı yolunda değerli bir me­safe kat ettik. Zira biliyoruz ki, kalıcı fiyat istikarı sağlanma­dan, sanayicimizin arzuladığı nitelikli, sürdürülebilir ve reka­betçi üretimi gerçekleştirmemiz mümkün değildir. Uyguladığı­mız program; yatırıma, üretime, istihdama ve ihracata yönelen tüm kesitlere güçlü dayanaklar sunuyor. Kim üretiyor, kim yatı­rım yapıyor, kim istihdam sağlı­yorsa biz onun yanındayız. Çün­kü biz Türkiye’nin potansiyeline yürekten inanıyoruz” dedi.

Geleceğimiz için bu programa sahip çıkmak hepimizin sorumluluğudur

Türkiye bir dezenflasyon programı uyguluyor. Bu devirde dezenformasyon gayretleri da epeyce yüksek.

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, “Programa yönelik bu eforlar sadece bir tartışma tabanı yaratmakla kalmıyor birebir vakitte programın muvaffakiyetini, ülkemizin ekonomik istikrarını ve toplumsal refahını da geciktirme riski taşıyor. Bu nedenle, ülkemizin ortak geleceği için bu programa sahip çıkmak hepimizin sorumluluğudur. Bu program sayesinde pek çok riske karşı güçlü ve tesirli tahliller üretmiş durumdayız. Elbette kısa vadede kimi kahırlar yaşanabilir ve bu olağandır.

Ancak şundan eminiz: Türkiye iktisadı bu süreksiz zorlukları aşacak güç, direnç ve kapasiteye ziyadesiyle sahiptir. Zira bu program sadece bir ekonomik düzenleme değil; Türkiye’nin daha güçlü, daha öngörülebilir ve daha adil bir geleceğe yürüyüşünün temel aracıdır. Bu amaca de fakat daima birlikte, ortak akıl, toplumsal dayanışma ve sağduyu ile ulaşabiliriz” diye konuştu.

2026 refahın daha çok hissedildiği itimadın pekiştiği bir yıl olacak

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, program ile şimdiye kadar dış kırılganlıkların azaldığı, şoklara karşı direncin arttığı ve makro-finansal istikrarın güçlendiğine işaret ederek, “Artık, kısa vadeli dalgalanmaların ötesine geçen, sürdürülebilir ve kapsayıcı bir büyümenin temellerini inşa ediyoruz. Ayrıyeten global yapısal sıkıntılara karşı da kıymetli avantajlarımız var.

Bu nedenle, önümüzdeki periyoda dair optimist olmak için güçlü münasebetlere sahibiz. İçinde bulunduğumuz süreci yalnızca riskleri yönetmek için değil, iktisadımızı daha rekabetçi kılacak yapısal dönüşümleri hayata geçirmek için değerli bir fırsat olarak görüyoruz. 2026 yılı refahın daha çok hissedildiği, fırsatların genişlediği ve ekonomik inancın pekiştiği bir yıl olacak” dedi. Şimşek, 2026 yılına ait beklentilerini anlatırken 6 ana başlıkta rahatlamanın hissedileceğini aktardı.

Bu başlıkları şöyle sıraladı:

-Vatandaşlarımızın alım gücü artacak,

-Finansmana erişim kolaylaşacak,

-Reel dal üzerindeki belirsizlikler azalacak,

-Piyasalarda öngörülebilirlik güçlenecek,

-İstihdam ve gelir artışı ivme kazanacak,

-Uyguladığımız ıslahatlar somut sonuçlar vermeye başlayacak.

Konjonktüre nazaran yeni takviye paketleri yolda

Bakan Şimşek ile iş dünyasının finansman meselesini konuşurken şu bilgileri verdi: “Finansmana erişimde süreksiz bir sıkılık var. Fakat esnafımız, üreticimiz ve ihracatçımız, TL kredi büyüme hududunun dışındadır. Ayrıyeten çiftçimizin ve esnafımızın kullandığı kredinin finansman maliyetinin kıymetli bir kısmını devlet olarak biz karşılıyoruz.

Çiftçimizin kullandığı kredilerdeki her 10 liralık maliyetin 7 lirasını, esnaf ve ihracatçılarımızın kredilerinde ise her 10 liralık maliyetin 5 lirasını biz karşılıyoruz. İhracatçılarımıza sağladığımız dayanaklar tarihî düzeylere ulaştı. Reeskont kredilerinin günlük limitini 13 kat artırdık. Eximbank’ın sermayesini 4 katına çıkardık. Yalnızca geçen yıl 18 bin ihracatçımıza 49 milyar dolar finansman sağladık, bu firmaların %83’ü KOBİ’ydi. 2025 amacımız 52 milyar dolar. Yalnızca yılın birinci dört ayında 15,7 milyar dolar kredi kullandırdık.

Teminat sıkıntılarına da yapısal tahliller ürettik. Artık teminat olarak sırf banka teminat mektupları değil; kefalet kuruluşları, gayrimenkul ipoteği, şahıs ve firma kefaletleri ile açık krediler de kabul ediliyor. KOBİ’lerimizi de desteklemeye devam ediyoruz. Şu an 15 farklı Hazine takviyeli kefalet paketi yürürlükte ve toplam 114 milyar TL’lik finansman imkânı sağlanıyor. Mart ayında bunun 50 milyar TL’sini devreye aldık, bilhassa ihracatçı KOBİ’lere yönlendirdik. Geçtiğimiz haftalarda da imalatçı KOBİ’lerimiz için 30 milyar TL’lik yeni bir paket açıkladık.

Bu kaynaklar tüm KOBİ’lerimizin yatırım ve işletme harcamaları için hazır. Ekonomik konjonktür ve dalların gereksinimlerine nazaran yeni dayanak paketlerini de süratle devreye alacağız. Önceliğimizi ve gücümüzü, ülkemizin kapasite açığı olan dallarda üretime odaklandırmak durumundayız. Bu kapsamda, YTAK, Hit-30 ve yeni kuşak yatırım teşvikleriyle, üretmek isteyen herkesin yanında olmaya kararlılıkla devam edeceğiz.”

473 bin mükellef birinci sefer beyanname verdi, toplam beyanname 5 milyonu aştı

Bakanlığın kayıt dışı ile uğraşı de sürerken izaha davet sistemi faal bir formda kullanılıyor. Bakan Mehmet Şimşek, gelinen noktayı “Artık uygulama safhasındayız ve somut sonuç almaya başladık” kelamlarıyla özetlerken, sistemin çalışma biçimini beyan ve bildirimlerin yanı sıra, başka kamu kurumları ve finans kuruluşlarından elde edilen bilgilerle oluşturulan data tabanını çapraz denetimler ve yapay zekâ dayanaklı ileri tahlil teknikleriyle çalıştırdıklarını anlattı.

Denetimlerde bilhassa; büyük mükelleflere, geliri yüksek lakin beyanı düşük olanlara, banka hesap hareketleri ve IBAN yoluyla tahsilatlara ve yüksek olduğu hizmet dalları mercek altına alınıyor. Şimşek’in verdiği bilgiye nazaran, 2024’te 1 milyon 125 bin, 2025’in birinci 5 ayında ise 654 bin 553 kontrol gerçekleştirildi. Yasal düzenlemeyle birlikte hasılat tespiti uygulamasına da geçildi ve 2025’in birinci 5 ayında bu kapsamda 121 bin hasılat tespit kontrolü yapıldı. Buna nazaran 2025’te verilen kira, fiyat, menkul sermaye iradı ve öbür karlara ait beyanname sayısı 2 milyon 248 bine ulaştı. Bu sayı geçen yıl 1 milyon 811 bindi.

473 bin mükellef bu yıl birinci defa beyanname verdi. Beyanname sayısında yüzde 24 artış yaşanırken, 857,6 milyar TL matrah ve 267,3 milyar TL vergi beyan edildi. Ticari, zirai ve özgür meslek karı tarafından ise 2 milyon 747 bin beyanname verildi. Böylelikle, toplam beyanname sayısı 5 milyonu aştı. Şimşek,“Bizim niyetimiz daha çok ceza kesmek değil; vergi şuurunu yerleştirmek ve istekli ahengi teşvik etmek” açıklamasında bulundu.

KKM süreci istikrarsızlığa yol açmadan yönetildi

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Kur Muhafazalı Mevduat’tan (KKM) çıkışın 93 haftadır kesintisiz halde devam ettiğine işaret ederek, “Bu sayede Türkiye, değerli bir şartlı yükümlülükten kalıcı biçimde kurtulma kademesine geldi. Bu süreci son derece titiz ve istikrarlı bir formda yönettik, piyasada istikrarsızlığa yol açmadan başarılı bir çıkış sağladık.

Üstelik bu çıkış, monetizasyon üzerinden enflasyon riskini de ortadan kaldırarak makroekonomik istikrarımıza katkı sundu. Ağustos 2023 prestiji ile 3,4 trilyon TL’ye ulaşan KKM stoku bugün prestiji ile 576,2 milyar TL’ye gerilemiş durumdadır. Tıpkı devirde KKM’nin toplam mevduat içindeki hissesi da yüzde 26,2’den yüzde 2,6’ya düştü.

Bu dönüşümü gerçekleştirilirken, Merkez Bankası rezervlerini de güçlendirdik. Son iki yılda brüt rezervler yaklaşık 55 milyar dolar artarak 153,2 milyar dolara ulaştı. Program sayesinde Türk lirası varlıklara olan itimat tekrar artarken, dolarizasyon eğilimi de bilakis döndü. Ağustos 2023’e kıyasla TL mevduatın toplam mevduattaki hissesi 27,1 puan artarak yüzde 58,7’ye yükseldi. Bu sayede kalıcı bir finansal istikrar tabanı oluşturma noktasında da kıymetli bir yol kat ettik” formunda konuştu.

3 yılda 41 milyar dolarlık proje finansmanı sağlanacak

Türkiye’nin risk primi 2023 yılı mayıs ayına nazaran 380 puan düşerken yurtdışından bankaların ve özel bölümün sağladığı kaynaklarda arttı. Mehmet Şimşek, 2023 yılı Ocak–Mayıs periyodunda bankaların yüzde 97 ve özel bölümün 70 düzeylerinde olan dış borç çevirme oranlarının, Haziran 2023-Mart 2025 periyodunda bankalar için yüzde 163, özel dal için yüzde 135 düzeylerine yükseldiğini hatırlatarak, “Bankaların ve gerçek bölümün daha uzun vadeli ve daha düşük maliyetli dış finansmana erişim sağlaması, yatırım, üretim ve ihracat kapasitemizi destekleyecek kıymetli bir gelişmedir.

Programa duyulan inanç, yalnızca piyasa finansmanı alanında değil, kalkınma finansmanı cephesinde de kendini gösterdi. Türkiye, çok taraflı kalkınma bankalarıyla etkin iş birliği yürüten ülkeler ortasında ön sıralarda yer alıyor. Önümüzdeki 3 yıllık devirde yaklaşık 41 milyar dolarlık uzun vadeli ve düşük maliyetli proje finansmanı sağlamayı öngörüyoruz. Bu kaynaklar; yeşil ve dijital dönüşüm, afetlere sağlam altyapı, sürdürülebilir şehircilik ve kapsayıcı büyümeyi destekleyen kalkınma projeleri için kullanılacak” açıklamasını yaptı.

Türkiye’nin büyüme motorları…

Bakan Şimşek, terörsüz Türkiye konusunu konuşurken, “Yaklaşık yarım asırdır süren PKK terörüyle çabamızın, direkt ve dolaylı maliyetleri dikkate alındığında, ülkemize toplam faturası akademik çalışmalara nazaran yaklaşık 1,8 trilyon dolara ulaşmış durumdadır. Bugün geldiğimiz noktada, terörün sona ermesiyle birlikte artık bu kaynaklar çok daha üretken ve kalkınma odaklı alanlara yönlendirilebilecektir. Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerimiz stratejik kalkınma üslerine dönüşebilecektir. Bu bölgeler; genç ve dinamik nüfusları, varlıklı yer altı kaynakları, uygun maliyetli yatırım alanları ve yüksek üretim potansiyelleriyle Türkiye’nin yeni büyüme motorları haline gelmeye adaydır” yorumunu yaptı.

Cari açık vermeden büyümenin eşiğindeğiz

Programın en kıymetli kazanımlarından birisi de cari açığın bariz halde gerilemesidir. Mayıs 2023’te 55 milyar dolar olan yıllıklandırılmış cari açık, Mart 2025 prestijiyle 12,6 milyar dolara düştü. Temmuz 2024’ten bu yana altın hariç cari fazla veriyoruz. Yani, ölçülü bir büyüme ortamında artık cari açık vermeden büyüyebileceğimiz bir eşiğe yaklaştık.

Bu gelişme, dış finansman gereksinimimizin düşmesine ve hasebiyle dış kırılganlıklarımızın sınırlanmasına direkt katkı sağlıyor. Düşük dış finansman gereksinimi, tıpkı vakitte rezerv birikimi ve ülke risk primindeki gerileme açısından da olumlu bir görünüm sunuyor. 2025 yılı genelinde, ana ihracat pazarlarımızda büyümenin hudutlu seyredeceğini öngörüyoruz. Fakat; düşük emtia fiyatları ve ölçülü iç talep sayesinde cari açığın ulusal gelire oran olarak OVP varsayımı olan yüzde 2’nin altında gerçekleşmesini bekliyoruz.

Nüfus yaşlanıyor lakin fırsat penceresi var

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, “Dünyada yaşlı nüfus süratle artıyor. 65 yaş üstü nüfusun toplam nüfus içindeki oranının yüzde 5’ten yüzde 10’a çıkması 70 yıldan uzun sürdü. Bu oranın yüzde 15’e çıkması yalnızca 25 yıl alacak üzere. Türkiye’de de nüfus yaşlanmaya başladı. Lakin, önümüzde en az 15-20 yıllık bir fırsat penceresi olduğunu düşünüyoruz. Bayanların işgücüne iştirak oranı düşük, bunu artırarak demografik dönüşümün getirdiği riskleri çok daha âlâ yöneteceğiz” açıklamasını yaptı.