Afrika temiz enerji yatırımlarında küresel pastadan sadece yüzde 2 pay alacak
Küresel güç dönüşümünde yatırım dengesizlikleri derinleşirken, global nüfusun yüzde 20’sine mesken sahipliği yapan Afrika kıtasının, bu yıl 44 milyar dolarla global pak güç yatırımlarından sırf yüzde 2’lik hisse alması bekleniyor.
Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) tarafından bu yıl 10’uncusu hazırlanan Dünya Güç Yatırımları raporundan derlenen bilgilere nazaran, Afrika’da özel dal kaynaklı pak güç yatırımları, 2019’da yaklaşık 17 milyar dolardan 2024’te yaklaşık 40 milyar dolara yükseldi.
Rapora nazaran, global güç kesimine bu yıl 3,3 trilyon dolar yatırım yapılacak, toplam pak güç yatırımı ise 2,2 trilyon dolar olacak. Dünya nüfusunun yüzde 20’sini barındıran Afrika ise pak güç yatırımlarının yalnızca yüzde 2’sine ulaşabilecek. Hesaplamalara nazaran, Afrika’nın bu yıl pak güç yatırımlarından alacağı hisse yaklaşık 44 milyar dolar olacak.
1 milyar insanın pak pişirme yakıtına erişimi yok
Kıta genelinde halihazırda 600 milyon insan elektriğe erişimden mahrumken, yaklaşık 1 milyar insan pak pişirme yakıtı ve teknolojilerine ulaşamıyor.
Rapora nazaran, Sahra Altı Afrika bölgesinde yatırımlar, bölgenin büyüklüğü ve nüfus potansiyeline kıyasla hala “çok düşük” düzeylerde bulunuyor.
Afrika’da düşük olan pak pişirme tahlillerine yönelik yatırımlar, çoklukla bağışçılara, kamu takviyelerine ve hibelerle yürütülen projelere bağlı oluyor. Bu alan, yatırımcılar açısından kâfi getiri potansiyeli sunmadığı için tercih edilmiyor. Bu durum, güç yatırımlarında “ticari olarak geri dönüşü olmayan” alanlarda kamu siyasetlerinin ne kadar belirleyici olduğunu bir kere daha ortaya koyuyor.
Rapora nazaran, güce erişim alanında sürdürülebilir ve adil tahlillere ulaşmak için, pak pişirme teknolojileri üzere temel hizmetlerin desteklenmesinde daha fazla kamusal ve milletlerarası işbirliği yapılması değer arz ediyor.
Yatırımların sırf büyük altyapı projelerine değil, birebir vakitte küçük ölçekli dağıtık tahlillere yapılması gerekiyor. Bilhassa güneş gücü sistemleri, küçük şebekeler ve güç depolama tahlilleri, kırsal kesitlerde sürdürülebilir güç erişimi için öncelikli alanlar ortasında yer alıyor.
Kamu yatırımları azalırken, özel dal temkinli ilerliyor
IEA’ya nazaran, Afrika’da toplam güç yatırımlarının yaklaşık yüzde 70’i hala fosil yakıtlara ayrılıyor.
Kamu ve kalkınma finansmanı kaynaklı güç yatırımları geçen yıl 2015’e kıyasla üçte bir oranda azalarak 20 milyar dolara geriledi. Kelam konusu düşüşte, kıtanın petrol ve doğal gaz dalındaki yatırım azalışı belirleyici oldu. Yenilenebilir güç yatırımları ise bu kaybı lakin hudutlu ölçüde telafi edebildi.
Kamu kaynaklı yatırımların azalmasıyla, Afrika’da pak güç yatırımları da düştü. Özel bölüm ise bu açığı kısmen kapatmaya çalışıyor. Özel dalın ilgi gösterdiği alanların başında yenilenebilir güç geliyor. Kalkınma finansman kurumlarından sağlanan “risk azaltıcı” sermayeler, bu yatırımları mümkün kılan ana araçlardan biri oluyor.
Rapora nazaran, Afrika’daki güç projelerinin üçte birinden fazlası kalkınma finansmanı kuruluşlarının direkt katkısıyla yürütülüyor. IEA, gelişmekte olan ekonomilerdeki güç dönüşümünün sürdürülebilir hale gelmesi için memleketler arası sermaye akışlarının artırılması gerektiğini vurguluyor. Afrika özelinde ise mahallî mali piyasaların derinleşmesi de bu sürecin kıymetli bir ayağı olarak bedellendiriliyor.
Ancak bu yatırımların önünde önemli ekonomik pürüzler bulunuyor. Kıtanın artan döviz borcu, yüksek faiz oranları ve para ünitesi oynaklıkları, yatırım maliyetlerini üst çekerek projelerin fizibilitesini düşürüyor. Ayrıyeten, Afrika’da güç yatırımlarını finanse etmek için gereken kaynakların değerli bir kısmı borç servisine gidiyor. Bu yıl prestijiyle Afrika’da borç servis maliyetleri toplam güç yatırım harcamalarının yüzde 85’ine ulaştı.
