Emtia fırtınası endişe yarattı

Recep ERÇİN

Küresel piyasalardaki ani gelişmeler, iklim krizinin kendini gös­teren sert tesirleri, vakit za­man artan jeopolitik belirsiz­likler ve spekülatif beklentiler, emtia pazarındaki fiyatlama­larda dalga uzunluğunun yüksel­mesine neden oluyor. Aylardır yükselişte olan altının ons fiya­tı, ekonomik, siyasi ve jeopoli­tik belirsizliklerin yine art­masıyla son 3 iş gününde yük­seliş kaydetti.

Ons altın mayıs ayı başında gördüğü 3 bin 430 dolar düzeylerinin altında olsa da son bir haftada 100 dolardan fazla yükseldi. 16 Mayıs’ta haf­tayı 3 bin 203 dolardan kapa­tan altının ons fiyatı dün itiba­rıyla 3 bin 320 doları gör­dü. Altın fiyatlarının yükselmesinde za­yıflayan ABD dola­rı da tesirli oluyor.

İsrail’in olası saldırısı fiyatlanıyor

Yılbaşından bu yana düşüş eğiliminde olan Brent pet­rolün varil fiyatı son günler­de yükseliş eğiliminde. 15 Ocak’ta 82 dolar seviyelerin­deki petrol fiyatı mayıs ayı ba­şında 60 dolar hududuna kadar çekilmişti.

O günden sonra Pakistan-Hindistan çatışma­ları ve akabinde İsrail’in İran’a yönelik tehditlerinde dozu ar­tırmasının tesiriyle yükselişe geçen petrol fiyatı 66 dolar seviyeleri­nin üzerine çıktı. Za­yıflayan Çin iktisadı ve OPEC üyesi ülkelerin arzı artıracak­larına da­ir açık­lama­ları ile devir dönem düşüş eğilimine geçen petrol fiyatla­rını tırmandıran ise jeopolitik gelişmeler oluyor.

CNN’in ha­berine nazaran, İsrail’in İran nük­leer tesislerine hücum düzen­lemeye hazırlanıyor olabilir. Bu haber akışı petrol piyasa­larını etkiliyor. Bir bölgesel ça­tışma, günlük global petrol arzının yaklaşık yüzde 20’si­nin geçtiği Hürmüz Boğazı’ndaki sev­kiyatın aksama­sına neden olabilir.

Kakaoda Fildişi tesiri hakim

Piyasaların yakından izlediği altın ve petrol cephesindeki gelişmeler böyleyken bir müddettir kendini unutturan kakao fiyatları için tasa verici bir varsayım yapıldı. ABD’de faaliyet gösteren emtia borsası Intercontinental Exchange’de süreç gören kakaonun ton başına fiyatı, bu yıl yüzde 34’ün üzerinde kıymet kaybederek 7 bin 613 dolar düzeylerine kadar geriledikten sonra kayıplarının bir kısmını telafi ederek 11 bin doların üzerini test etti. Kakaodaki son yükselişlerin nedenlerine bakıldığında Fildişi Kıyısı’nda kakao ihracatının suratının yavaşlamasının arz telaşlarını tekrar öne çıkarması olarak görüldü.

Batı Afrika’daki hava durumu telaşları de kakao fiyatlarını keskin bir halde üst iten nedenler ortasında yer aldı. Vadeli süreç ve emtia piyasaları uzmanı Zafer Ergezen, AA muhabirine yaptığı değerlendirmede, “Kakao fiyatlarında son periyottaki yükselişin en büyük nedenlerinden bir tanesi Fildişi Kıyısı diyebiliriz. Şayet kakaoda kalite düşük kalmaya devam ederse kakao fiyatlarında yeni tepeler görülebilir” dedi.

IEA: 2035’te yüzde 30’luk arz açığı oluşabilir

Son günlerde isminden kelam ettirmeye başlayan bir öteki emtia ise bakır. Kovid-19 pandemisi devrinde (2020-2021) fiyatı iki kattan fazla artan bakır, 2024’ün mayıs ayında tepe fiyat düzeylerini görmüştü. Bu yılın mart ayı başında 5,33 dolarlık fiyatla rekor düzeylere yükselen bakır için korkutan varsayım Milletlerarası Güç Ajansı’ndan geldi. Buna nazaran bakırda 10 yıl içinde yüzde 30 arz açığı oluşabilir.

Uluslararası Güç Ajansı’nın (IEA) yıllık Global Kritik Mineraller Görünümü 2025 raporuna nazaran, kritik minerallerde bilhassa sürece ve rafinaj süreçleri birkaç ülkede ağırlaşmış durumda. Bakır, lityum, nikel, kobalt, grafit ve ender toprak elementlerinde üç büyük üreticinin ortalama pazar hissesi, 2020’deki yüzde 82 düzeyinden 2024’te yüzde 86’ye yükseldi. Tedarikteki artışa karşın, gelecek 10 yıla yönelik arz-talep istikrarları birtakım riskler barındırıyor. Kritik mineral keşfine ait faaliyetler de geçen yıl duraklama eğilimine girdi ve 2020’den beri süren büyüme kesintiye uğradı. Rapora nazaran, bilhassa bakır piyasaları büyük risklerle karşı karşıya kalabilir.

Ülkelerin elektrik şebekelerini genişletme adımlarıyla artan bakır talebi karşısında, rastgele bir tedbir alınmaması halinde, mevcut bakır madeni proje stoku 2035’e kadar yüzde 30’luk arz açığına işaret ediyor. IEA Başkanı Fatih Birol, rapora ait değerlendirmesinde, “İyi tedarik edilen bir piyasada bile, çok hava olayları, teknik arızalar ya da ticaret pürüzleri üzere nedenlerle kritik mineral tedarik zincirleri önemli halde sarsılabilir” sözlerini kullandı.