Petrolde dengeler değişebilir

Başak Parıltı GÖKÇAM

Donald Trump’ın ikinci sefer Amerika Birleşik Devletleri’ne (ABD) lider seçilmesi ile güç dö­nüşümü senaryoları tekrar yazılmaya başlandı. Daha birinci günden Avrupa Yenilenebi­lir Güç Fiyat Endeksinde yaşanan yüzde 9.5’luk düşüş, COP29 öncesi tedirginlik ya­rattı. İspanya merkezli yenile­nebilir güç şirketi EDP Re­noaveis’in paylarında yüz­de 11 kıymet kaybı yaşanırken, dünyanın en büyük deniz üs­tü rüzgâr gücü şirketi olarak bilinen Orsted’in payları ise yüzde 12.8 geriledi.

Ağırlıklı olarak rüzgâr gücü his­selerinde yaşanan paha kaybı, akıllara ‘planlar aksayacak mı, yenilenebilir­de yatırımlar dura­cak mı?’ sorularını getirdi. Trump’ın seçilmesinin ye­şil yatırımlara ola­cak tesirini değer­lendiren uzmanlar, “Trump yeşil dönü­şümde etkisiz ele­man” olacak sinya­li verirken, petrol üretiminin artışıyla güçteki rekabet ortamının dönü­şümde tesir sahibi olacağı ihtimalinin yeni prob­lemlere neden olabileceği be­lirtildi.

“Fiyatlar düşebilir”

Trump’ın seçilmesinin ye­şil yatırımlara olabilecek etki­sini pahalandıran İş Yatırım Memleketler arası Piyasalar Uzma­nı Şant Manukyan, “Yerel yö­netimlerin ve eyaletlerin dö­nüşüme yönelik kendi destek­leri var ve o tarafı çok bilakis çevirmesi mümkün değil. Ka­liforniya, bu mevzuyu çok cid­diye alan bir eyalet. Orada ya­pabileceği çok fazla bir şey yok.

Federal takviyesi kesse de o eyaletin yapacaklarının önü­ne geçemez. Burada bence da­ha değerli olacak mevzu mali­yet. Yani Trump’ın daha fazla petrol pompalama yaklaşımı. Şayet Petrol İhraç Eden Ülkele­ri de (OPEC) yanına çekebilir­se daha fazla üretimle bir arada, petrol fiyatlarında önemli bir dü­şüşe neden olabilir. Düşük pet­rol fiyatları da yeşil güç açı­sında problematik bir durum” değerlendirmesinde bulundu.

Enerjiler ortası rekabet

Trump’ın petrol fiyatını dü­şürmeyi hedeflediğini belirten Manukyan, “Burada iki güç ortası rekabet de kıymetli olacak. Maliyetlerin azaldığı bir or­tamda çok fazla federal hükü­metin takviyesini çekme­si sorun yaratma­yacaktır. Ancak petrol fiyatlarının da düş­tüğü bir ortamda yeşil güce ge­çiş, özel sektör­de de yavaşla­yabilir. Ben Trump’ın et­kisinin biraz daha burada tesirli olacağı­nı zannediyo­rum” dedi.

Trump, Haziran 2017’de maliyetli ola­cağı gerekçesiyle ABD’nin Pa­ris Anlaşması’ndan tek taraflı olarak çekileceğini duyurmuş, 4 Kasım 2019’da çekilme niye­tini sunmuş ve 4 Kasım 2020 tarihinde de resmen çekilmiş­ti. 5 Kasım 2024 tarihinde ya­pılan son seçimde Trump’ın tekrar kazanması, ABD’nin Paris An­laşması’ndan tekrar çıkabileceği ihtima­lini büyüttü. Seçim sonucunun tesirini pahalandıran Os­mangazi Üniversi­tesi İktisat Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Etem Karakaya, “Trump’ın yeşil ya­tırım ve karbonsuz iktisat konuları­na sıcak bakmadı­ğını biliyoruz. Öteki yandan Trump’ın ağzından düşür­mediği ‘Drill baby drill’ yani ‘Bas pet­rolü bas’ gerçeği de önümüzdeki süreç­te petrole olan ya­tırımların artaca­ğının sinyalini veriyor. Dola­yısıyla fosil yakıtlara yönelik güç paylarının ve güç ya­tırımlarının artacağını da dü­şünebiliriz” dedi.

Uzun vadede etkisiz eleman

Seçimin kısa vadede özellik­le rüzgâr gücü paylarında bedel kaybına neden olabile­ceğini ve bunun bir müddet devam edebileceğini belirten Prof. Dr. Etem Karakaya, “Bunun nede­ni de aslında Trump’ın rüzgâr gücüne karşı negatif bakı­şından kaynaklanıyor. Rüzgâr­da düşen maliyetler artık dur­ma noktasına geldi.

Bu durum Avrupa’daki rüzgâr yatırım­larının da azalmasına neden oldu. Trump’ın da kapitalist fikir yapısıyla hareket ettiğini düşündüğümüz­de rüzgârdan kâr geti­rememe ihtimaliyle bu alana bilim dı­şı bir halla kö­tüleme yapıyor. Lakin uzun va­dede yeşil dönü­şüm artık piyasa düzeneği bağ­lamında kaçınıl­maz. Yeşil yatırımla­rın artık önü alınmaz ve piyasa dinamikleri Trump’a müsaade etmez. Trump, yeşil dönüşümde et­kisiz eleman” diye konuştu.

Tesla olumlu taraflı ayrışacak

Piyasa tarafın­da yeşil güç ve pak güç tariflerinin bir­birinden ayrıl­ması gerektiği­ne dikkat çeken Ak Yatırım Milletlerarası Araştır­ma Müdürü Uraz Çay, “Nükleer güç ikinci kısımda. Bu alanda 2025’de yeterli performans bekliyo­ruz. Cumhuriyetçi ajandanın bir modülü da nükleer santrallere müspet bakış içeriyor. Yapay ze­ka data merkezlerine güç sağ­lama konusu da nükleer güç ismine büyüme kıssasını oluş­turuyor. Küçük/Modüler nük­leer güç santralleri inşa eden şirketlerin paylarında olumlu görüşümüze devam ediyoruz. Son olarak; Elon Musk’ın Tes­la’sının da yeni periyotta yeşil güç paylarından olumlu yön­lü ayrışacağı bir yıla girdiğimizi düşünüyorum” dedi.

AB-Çin arası iş birliği olabilir

“Trump’ın siyasetlerinin ABD’nin lehine olmayacağını, Amerika’da önemli bir enflas­yonist baskı yaratabileceğini, Amerika’daki maliyetleri yük­selteceğini ve Amerika’nın bü­yümesini sekteye uğratacağı­na inanıyorum. Yani ABD, kendi ayağına kurşun sıkmış olabilir” diyen Prof. Dr. Etem Karakaya, “Dünyayı en çok kirleten Çin ancak şu an dönüşüme takviye oluyorlar ve dünyayı değişti­riyorlar. Bence Avrupa Birliği de bunun farkında. Dolayısıy­la Avrupa Birliği-Çin arasında iş birliği de olabilir. Bu iş birliği Trump’ın manilerini de engelle­yebilir” diye ekledi.

Yaşananın tersine dalga yaratma gücüne sahip

Trump’ın seçilmesi­nin yeşil yatırımlara olan tesirini kıymetlendiren İş Yatırım Memleketler arası Piyasalar Uzmanı Şant Manukyan, “Trump, Paris Anlaşması’ndan çekilmiş birisi olarak iklim konusunu daha farklı okuyor ve en azından yaşanan dalganın tersine bir dalga yaratma gü­cüne sahip. Ancak Trump’ın kısıtlama ya­pabileceği federal hükümetin, federal büt­çe üzerinden gelen kaynakları unutmamak lazım.

Seçim öncesinde söylediği, “kullanıl­mamış olan kredileri iptal edeceğiz” tarzında­ki adımlar elbette sorun yaratabilecek olan adımlar. Ancak örneğin elektrikli araçlar ko­nusunda çok sempatik bakmıyor lakin he­men yanı başında Elon Musk’ın olduğu­nu görüyoruz. Münasebetiyle Musk’ın pil teknolojisi üzerine, elektrikli araçlar üzerine geliştirdikleri­nin önüne geçilecektir yahut o dalın önüne geçi­lecektir diye bir argu­manda bulunmak zor” dedi.

“S&P 500 endeksi aşağısında getiri oluşturabilir”

Seçim sonucunu pahalandıran Ak Yatırım Memleketler arası Araştırma Müdürü Uraz Çay , “Seçim sonucu 2025’te güç dönüşümü politikala­rına global bazda risk faktörü oluş­turuyor. 20 unsurluk cumhuriyetçi ajandanın 4’üncü hususu açık bir halde ABD’nin petrol üretiminde 2025-2029 ortasında gaza basaca­ğına işaret ediyor.

Bir taraftan fon­lama maliyetlerinin artması (Tahvil faizlerinin yükselmesiyle), başka yandan petrol fiyatlarında artacak arz nedenli oluşacak aşağı taraflı baskı ve son olarak kamu teşvikle­rindeki belirsizlik 2025 birinci yarısı için temel tarafta yeşil güç payları ismine olumlu tablo karşımıza çıkar­mıyor. Bu nedenle S&P 500 endeksi­nin aşağısında getiri oluşturacakla­rını düşünüyoruz” dedi.