TASD Başkanı Berke İçten: Üretim kasımızı kaybediyoruz doğru tedavi şart
Başak Işık GÖKÇAM
Bir yandan ham madde zahmeti bir yandan kurdaki mevcut durum bir yandan da kayıt dışı perakendeye karşı mücadele veren ayakkabı bölümü, kan kaybetmeye devam ediyor. Geçen yılın birebir döneminde 90 milyon dolar olan e-ihracat satışlarında, bu yıl 60 milyon dolarlara düşerek yüzde 30 kayıp yaşandı. Sektör, içinde bulunduğu şiddetli hastalık periyoduna karşı doğru tedavi uygulanmasını talep ediyor.
Maliyetler nedeniyle ayakkabı dalının son iki yılda rekabetçiliğini büyük ölçüde kaybettiğini söyleyen Türkiye Ayakkabı Sanayicileri Derneği Başkanı (TASD) Başkanı Berke İçten, “2024’te ayakkabı ihracatı adet bazında yüzde 19,6, paha olarak ise yüzde 8,4 daraldı. Tıpkı periyotta Türkiye’nin ayakkabı ithalatında adet bazında yüzde 39,6, kıymet olarak yüzde 21’lik artış dikkat çekiyor. Ayakkabı dış ticaretimizde 2021’de 500 milyon dolarlık cari fazlaya ulaşmıştık. 2024’ü ise 550 milyon dolar cari açıkla kapattık. Üç aylık cari açığımız 192,1 milyon dolara ulaştı” dedi.
Üreticiler kepenk indiriyor
Üreticiyi kaybettiklerini söyleyen TASD Başkanı Berke İçten, “Türkiye’nin 13-14 bin kadar ayakkabı üreticisi varken bu sayı son 1.5 yılda 10 binlere düştü. Bu yıl sonuna kadar 2 bine yakın fabrikanın daha kapanacağını ve ne yazık ki fabrika sayısının 8 binlere düşeceğini iddia ediyorum. Ocak 2025’in sonundan geçerli olmak üzere ithal ayakkabı için yüzde 10 ek gümrük vergisi uygulamasıyla birlikte ithalattaki artışın sürat kestiğini görüyoruz.
Koruma tedbirleri kısmi bir rahatlama sağlasa da kalıcı tahlil için dalı yine rekabetçi pozisyona getirmek durumundayız. Bunun da yolu endüstriyi ve ihracatı destekleyecek siyasetlerden geçiyor. Yani enflasyonla kur ortasında son iki yılda bozulan dengenin tekrar kurulması gerekiyor. Kur tıpkı halde baskılanmaya devam ederse, tahminen iki yıl sonra enflasyon belirli bir düzeye inecek fakat o tarihe gelindiğinde üretim yapacak ayakkabı firması kalmayacağından kaygı ediyoruz” diye konuştu.
Geçmişteki yüksek enflasyon devirlerinde üreticinin bu kadar güç durumda kalmadığını söyleyen TASD Başkanı Berke İçten, “Türkiye son 1.5 yıl içinde kapasitesini, firma sayısını, istihdamını ve üretim yeteneğini yüzde 25 kaybetti. Enflasyon hastalığıyla çaba ederken, tedavi tercihi sebebiyle hayati organlarından vazgeçiyor. Şayet üretim yeteneğimizi kaybetmeye devam edersek, onu geri getirmemiz mümkün değil” dedi.
Dört ayakkabıdan biri ithal
İthalat ayakkabının toplam tüketim içerisindeki oranı 2022 yılında yüzde 6-7’lerdeyken şu anda yüzde 21’e çıktığını belirten Berke İçten, “Dört ayakkabıdan biri ithal. Bunun yanı sıra sthalat artarken, iç pazardaki tüketimin daralması da bizi tedirgin ediyor. İç piyasada eseri ithal etmenin maliyeti, üretmeye kıyasla çok yüksek.
Diğer yandan da 20 dolarlık referans fiyatı sebebiyle pazarın yüzde 50’sine denk gelen büyük markaların satış fiyatı ile orta ölçekli markaların fiyatlarının birebir olması, tüketiciyi de Alman menşeili marka tüketimine yönlendiriyor. 10 dolara ayakkabı üreten ithal firma da 20 dolar üzerinden vergisini ödüyor, 20 dolara ayakkabı üreten ithal firma da 20 dolar üzerinden vergisini ödüyor. Biz ithalatçı büyük firmaların vergilerinin artırılmasını ve rekabete açık, hakların eşit olduğu bir pazar oluşmasını talep ediyoruz” dedi.
Vergiler eli kolu bağlıyor
Şu anda Türkiye’de ayakkabının üretilemediğinin vurgusunu yapan İçten, “Yan sanayinin dünyayla rekabet edebilir hale gelmesi gerekiyor. Benim ayakkabımda 50 farklı materyal var. Her birinde yüzde 150 vergi ile ben nasıl gayret edeyim. Bu vergi bizim elimizi kolumuzu bağlıyor” diye konuştu.
İç pazardaki ayakkabıların %40’ı çakma
Devletin kayıt dışı ile çabasını sonuna kadar desteklerini belirten TASD Başkanı İçten, “Çakma üreticiler günde 5-6 bin çift ayakkabı üretip, toplumsal medya kanallarında satıyor. Kayıt dışı perakende yüzünden şu an dal bitmek üzere. İç pazarda satılan ayakkabıların yüzde 40’ı çakma. Zira 200 milyon çift çakma ayakkabıdan KDV ve gelir vergisi kaybı 1 milyar dolar” bilgisini verdi.
Rublenin eklenmesi bize takviye olur
Döviz cinslerinin içine Rus Rublesinin de eklenmesini talep ettiklerini belirten TASD Başkanı Berke İçten, “Çünkü Rusya’ya ihracatımız ağır. Hâlâ en çok çalıştığımız pazarlardan bir tanesi. Hasebiyle Rus Rublesi’nin dolar, euro, pound yanına olduğu üzere döviz cinsi olarak eklenmesi de bizim için değerli. Bu atılım kıymetli bir dayanak olacaktır” talebinde bulundu.
Temu ile adil rekabet ortamı yok
E-ticaret sitesi Temu üzerinden ülkeye getirilen ayakkabılarda kanserojen husus olduğunun tespitine yönelik çalışmalar olduğunu belirten TASD Başkanı Berke İçten, “Oradan gelen ayakkabılar, bizim geçtiğimiz testlerden geçmiyor. Biz bölümde adil rekabet için oradaki ayakkabıların da bizim geçtiğimiz testlerden geçirilmesini talep ediyoruz” dedi.
